Idee determinizmu i indeterminizmu w twórczości Iannisa Xenakisa i Györgyego Ligetiego na przykładzie Pithoprakty oraz Clocks and Clouds
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTEIdee determinizmu i indeterminizmu w twórczości Iannisa Xenakisa i Györgyego Ligetiego na przykładzie Pithoprakty oraz Clocks and Clouds
Data publikacji: 24.05.2019
Kwartalnik Młodych Muzykologów UJ, 2019, Numer 40 (1/2019), s. 75 - 103
https://doi.org/10.4467/23537094KMMUJ.19.003.10438Autorzy
Idee determinizmu i indeterminizmu w twórczości Iannisa Xenakisa i Györgyego Ligetiego na przykładzie Pithoprakty oraz Clocks and Clouds
The Ideas of Determinism and Indeterminism in Works of Iannis Xenakis and György Ligeti on an Example of Pithoprakta and Clocks and Clouds
The issue of determinism and indeterminism became essential in the music of the second half of the 20th century. It occupied a special place in artistic output of two avant-garde composers: Iannis Xenakis and György Ligeti. In both cases, the ideas of determinism and indeterminism are connected with their music: with Pithoprakta (written by Xenakis in 1955–1956) and with Clocks and Clouds (written by Ligeti in 1972). The following article presents some aspects of their artistic approach as well as an analysis and interpretation of the compositions. Xenakis proposed his own way of thinking about indeterminism in music linked to the “stochastic music”, and Pithoprakta is the first example of this compositional technique. Meanwhile, Ligeti’s main inspiration when composing Clocks and Clouds was the essay Of Clouds and Clocks written in 1965 by Karl Popper and published in 1972 (in his book Objective Knowledge). The Austrian-British philosopher used this metaphor to describe different physical phenomena which are more or less predictable. Pithoprakta as well as Clocks and Clouds represent specific kind of music called “sound-mass music”. In both of them some distinctive textural and timbral structures may be pointed out: in the first work, they can be described as figures (“galaxy” and “beam”), and in the second one – as bands (“clocks” and “clouds”).
Antonopoulos A., „Pithoprakta”: The Historical Measures 52–59, materiały z sesji naukowej Xenakis International Symposium, Londyn, 1–3 kwietnia 2011, https://www.gold.ac.uk/media/documents- by-section/departments/music/03.3-Antonios-Antonopoulos.pdf [dostęp: 26.03.2019].
Arsenault L.M., An Introduction to Iannis Xenakis’s Stochastic Music: Four Algorithmic Analyses, Toronto 2000.
Cichy D., Internationale Ferienkurse für Neue Musik. Dzieje, rola i znaczenie w myśli teoretycznej, praktyce kompozytorskiej i życiu muzycznym drugiej połowy XX wieku, Kraków 2009.
Droba K., Hierarchia czynników formalnych w twórczości Krzysztofa Pendereckiego (na przykładzie „Polimorfii”), „Muzyka” 1976, nr 2.
Floros C., György Ligeti: Beyond Avant-grade and Postmodernism, Frankfurt am Main 2014.
Griffiths P., Ligeti, György, [w:] The New Grove Dictionary of Music and Musicians, red. S. Sadie, t. 14, London–New York 2001.
Hoffmann P., Xenakis, Iannis, [w:] The New Grove Dictionary of Music and Musicians, red. S. Sadie, t. 27, London–New York 2001.
Humięcka-Jakubowska J., Intuicja czy scjentyzm: Stockhausen – Ligeti – Nono – Berio – Xenakis – Grisey, Poznań 2013.
Lemańska A., Determinizm, [w:] Encyklopedia filozofii przyrody, red. Z.E. Roskal, Lublin 2016.
Ligeti G., Clocks and Clouds, [w:] XVIII Międzynarodowy Festiwal Muzyki Współczesnej „Warszawska Jesień” [książka programowa], Warszawa 1974.
Ligeti G., György Ligeti in Conversation with Péter Várnai, Josef Häusler, Claude Samuel, and Himself, London 1983.
Ligeti G., Metamorphoses of Musical Form, „Die Reihe” 7 (1964).
Lindstedt I., Sonorystyka w twórczości kompozytorów polskich XX wieku, Warszawa 2010.
Lindstedt I., Xenakis Iannis, [w:] Encyklopedia muzyczna PWM. Część biograficzna, red. E. Dziębowska, t. 12 (W–Ż), Kraków 2012.
Malecka T., Próba klasyfikacji jakości brzmieniowych na wybranych przykładach polskiego współczesnego kwartetu, [w:] Warsztat polskich kompozytorów. Kwartet smyczkowy w polskiej muzyce współczesnej, red. J. Rychlik, Kraków 1975.
Meyer-Eppler W., Statistic and Psychologic Problems of Sound, „Die Reihe” 1 (1958).
Popper K., O chmurach i zegarach. Zarys teorii racjonalności i wolności człowieka, [w:] tenże, Wiedza obiektywna. Ewolucyjna teoria epistemologiczna, tłum. A. Chmielewski, Warszawa 1992.
Skowron Z., Teoria i estetyka awangardy muzycznej drugiej połowy XX wieku, Warszawa 2013.
Solomos M., The Granular Connection (Xenakis, Vaggione, Di Scipio...), materiały z sesji naukowej The Creative and Scientific Legacies of Iannis Xenakis International Symposium, Guelph–Waterloo–Toronto, 8–10 czerwca 2006, https://hal.archives-ouvertes.fr/hal-00770088/document [dostęp: 26.03.2019].
Squibbs R.J., An Analytical Approach to the Music of Iannis Xenakis, praca doktorska, Yale University, New Haven 1996, https://www.academia.edu/3529899/An_analytical_approach_to_the_music_of_Iannis_Xenakis_studies_of_recent_works [dostęp: 26.03.2019].
Steinitz R., György Ligeti: Music of the Imagination, Boston 2003.
Tomaszewski M., Interpretacja integralna dzieła muzycznego. Rekonesans, Kraków 2000.
Tomaszewski M., Odczytywanie dzieła muzycznego. Od kategorii elementarnych do fundamentalnych i transcendentnych, „Teoria Muzyki. Studia, interpretacje, dokumentacje” 2012, nr 1, Kraków 2012.
Toop R., György Ligeti, London 1999.
Twardowski J., „Wszechświat otwarty: argument na rzecz indeterminizmu”, Karl Raimund Popper, Kraków 1996 [recenzja], „Studia Philosophiae Christianae” 1997, nr 2.
Walaciński A., Ligeti György, [w:] Encyklopedia muzyczna PWM. Część biograficzna, red. E. Dziębowska, t. 3 (EFG), Kraków 1997.
Xenakis I., Determinizm – indeterminizm. Kazimierz ’84, tłum. M. Harley, Warszawa 1988.
Xenakis I., Formalized Music: Thought and Mathematics in Composition, New York 1992.
Xenakis I., Music and Architecture by Iannis Xenakis, tłum. i uzup. S. Kanach, Hillsdale–New York 2008.
Xenakis I., W stronę filozofii muzyki, tłum. M. Nosowska i A. Romanowska, „Res Facta” 1968, nr 2.
Xenakis I., W stronę metamuzyki, tłum. A. Szczepański, „Res Facta” 1970, nr 4.
Informacje: Kwartalnik Młodych Muzykologów UJ, 2019, Numer 40 (1/2019), s. 75 - 103
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Idee determinizmu i indeterminizmu w twórczości Iannisa Xenakisa i Györgyego Ligetiego na przykładzie Pithoprakty oraz Clocks and Clouds
The Ideas of Determinism and Indeterminism in Works of Iannis Xenakis and György Ligeti on an Example of Pithoprakta and Clocks and Clouds
Akademia Muzyczna w Krakowie, Świętego Tomasza 43, 31-027 Kraków
Publikacja: 24.05.2019
Status artykułu: Otwarte
Licencja: CC BY-NC-ND
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
PolskiLiczba wyświetleń: 1962
Liczba pobrań: 1107