Krzysztof Izak

W części drugiej artykułu poświęconego casusowi Andersa Behringa Breivika autor odpowiada na pytania, czy istniała możliwość zapobieżenia atakowi, jaki miał on wpływ na nastroje społeczne, charakter zmian wprowadzonych w polityce bezpieczeństwa wewnętrznego w Norwegii oraz na sprawność działania służb bezpieczeństwa tego państwa. Analizuje ponadto działania Breivika pod kątem spełnienia przez niego kryteriów terrorysty samotnego wilka, jak również opisuje ataki terrorystyczne przygotowywane bądź przeprowadzone przez jego naśladowców.

ABSTRACT

Anders Behring Breivik. A case study of a far-right terrorist – a lone wolf (Part II)

In the second part of the article on the case of Anders Behring Breivik, the author answers the questions of whether the attack could have been prevented and what impact it had on public sentiment, the nature of the changes to internal security policy in Norway and the performance of the country’s security services. In addition, he analyses Breivik’s actions in terms of whether he meets the criteria of a lone wolf terrorist, as well as describing terrorist attacks prepared or carried out by his imitators.

In the second part of the article on the case of Anders Behring Breivik, the author answers the questions of whether the attack could have been prevented and what impact it had on public sentiment, the nature of the changes to internal security policy in Norway and the performance of the country’s security services. In addition, he analyses Breivik’s actions in terms of whether he meets the criteria of a lone wolf terrorist, as well as describing terrorist attacks prepared or carried out by his imitators.

M.S. Stempień, Boko Haram 2002–2020. Czarne flagi nad Nigerią(Eng. Boko Haram 2002-2020. Black flags over Nigeria), Warszawa–Siedlce 2020, Rytm, 206 pp.

Celem artykułu jest przedstawienie przyczyn, chronologicznego przebiegu i skutków ataków przeprowadzonych 11 marca 2004 r. w Madrycie, z uwzględnieniem różnic i sprzeczności w doniesieniach na temat tych wydarzeń. Autor analizuje działania podejmowane przez władze Hiszpanii dla zapewnienia bezpieczeństwa antyterrorystycznego w kraju, w tym utworzenie struktur do walki z islamskim terroryzmem i muzułmańskim ekstremizmem. Omawia ponadto problemy i wyzwania  wpływające na stan bezpieczeństwa państwa, z którymi mierzą się hiszpańskie służby walczące z przemocą polityczną i nielegalną migracją ludności z państw podwyższonego ryzyka.

The aim of this article is to present the characteristics of Anders Behring Breivik, including the influence of his childhood and early youth on the development of his personality, and to describe his activities and preparations for the attacks carried out on 22 July 2011 in Oslo and on the island of Utoya, as well as their course. The author has sought to answer the questions of whether it was possible to prevent the attacks and what impact they had on social mood, the nature of changes in the shaping of internal security policy in Norway and the improvement in the efficiency of security services in this country. He also attempted to e what level of threat of a similar attack exists in Poland at present. Conclusions from this es have been enriched by reflections on the consequences of Russia’s aggression against Ukraine.

Celem artykułu jest przedstawienie charakterystyki Andersa Behringa Breivika, w tym wpływu doświadczeń z dzieciństwa i wczesnej młodości na kształtowanie się jego osobowości, a także opisanie jego działalności i przygotowań do ataków przeprowadzonych 22 lipca 2011 r. w Oslo i na wyspie Utoya, jak również ich przebiegu. Autor poszukiwał odpowiedzi na pytania, czy istniała możliwość zapobieżenia tym zamachom oraz jaki wpływ miały one na nastroje społeczne, charakter zmian w kształtowaniu polityki bezpieczeństwa wewnętrznego w Norwegii i podniesienie sprawności działania służb bezpieczeństwa tego państwa. Podjął również próbę przeanalizowania, jaki poziom zagrożenia podobnym atakiem istnieje obecnie w Polsce. Wnioski płynące z tej analizy zostały wzbogacone o przemyślenia dotyczące następstw agresji Rosji na Ukrainę.

Celem artykułu jest krótka charakterystyka ekoterroryzmu, którego podstawą jest specyficzna ideologia. Niektóre treści głoszone przez jej propagatorów mogłyby zasługiwać na poparcie, gdyby nie ich zbyt odhumanizowana retoryka, a zwłaszcza praktyka nią motywowana. Zjawisko ekoterroryzmu, czyli terroryzmu ekologicznego, jest związane ze stosowaniem przemocy przez ekstremistyczne ugrupowania proekologiczne i zradykalizowane jednostki. Ekoterroryzm dzieli się na terroryzm prośrodowiskowy i prozwierzęcy, zwany również animalistycznym. Terroryzm ekologiczny można też podzielić na terroryzm obrońców środowiska naturalnego i terroryzm stosowany przez obrońców praw zwierząt. Największy rozwój ekoterroryzmu nastąpił w USA. Animal Liberation Front, ALF (Front Wyzwolenia Zwierząt) był najbardziej niebezpieczną organizacją proekologiczną, najwięcej członków liczyła natomiast była grupa Earth First!, EF! (Najpierw Ziemia!). Do przemocy ze strony ekoterrorystów dochodziło w wielu państwach naszego kontynentu, przede wszystkim w Wielkiej Brytanii. Do Polski również przeniknęła ideologia ekocentryzmu, stanowiąca na Zachodzie motywację do aktywności wielu ugrupowań, jednak w naszym kraju nie wywarła ona wielkiego wpływu na działalność zorganizowanych grup ekologów i pojedynczych osób. Notowano natomiast przypadki przemocy układające się w serię zdarzeń skierowanych przeciw określonym firmom i instytucjom zagrażającym środowisku. Z przeprowadzonych badań wynika, że powoli, ale systematycznie spada na świecie liczba zdarzeń o charakterze ekoterrorystycznym. Za wcześnie, aby prognozować jego schyłek, jednak na pewno można mówić o coraz mniejszej aktywności związanej ze stosowaniem przemocy. Na obniżanie skali agresywnych działań proekologicznych składa się kilka okoliczności. Przede wszystkim nastąpił wzrost świadomości ekologicznej społeczeństw i rządów. Duży wpływ na spadek liczby zdarzeń o charakterze ekoterrorystycznym ma też zaostrzenie przepisów prawa, a także działalność organizacji ekologicznych.

Serię ataków terrorystycznych z 11 września 2001 r. w USA, największych w historii świata, przeprowadziło 19 osób. Wśród nich było 15 Saudyjczyków, dwóch obywateli Zjednoczonych Emiratów Arabskich, Libańczyk i Egipcjanin. Trzech spośród tej czwórki tworzyło komórkę hamburską, która stanowiła trzon całej operacji. Kierował nią Egipcjanin Muhammad Ata as-Sajjid. Pilotował on samolot Boeing 767 American Airlines, lot nr 11, który pierwszy uderzył w północną wieżę WTC. Marwan asz-Szihhi był pilotem Boeinga 767 United Airlines, lot nr 175, który rozbił się o południową wieżę WTC. Hani Handżur zasiadł za sterami samolotu Boeing 757 American Airlines odbywającego lot nr 77. Celem ataku był Pentagon. Pilotowi czwartego samolotu – Boeinga 757 United Airlines, lot nr 93 – Zijadowi Dżarrahowi nie udało się osiągnąć celu, prawdopodobnie Kapitolu, ponieważ pasażerowie przystąpili do odbicia samolotu z rąk terrorystów. Maszyna spadła na ziemię w Pensylwanii. W wydarzeniach z 11 września ogółem zginęło 2996 osób, w tym 19 terrorystów, a 6291 zostało rannych66. Wśród ofiar śmiertelnych było sześcioro Polaków. W akcji ratunkowej zginęło 343 strażaków.
Zamachy wyrządziły olbrzymie straty materialne. Duże koszty poniosły zwłaszcza towarzystwa ubezpieczeniowe i reasekuracyjne, linie lotnicze oraz producenci samolotów, a także branża turystyczna. Ogromne straty związane ze zniszczeniem nowojorskiego World Trade Center oraz dezorganizacją systemu finansowego musiały zostać pokryte przez towarzystwa asekuracyjne, zaangażowane w działalność na rynku amerykańskim.
Atak terrorystyczny na USA stał się impulsem do największej od 1947 r. reformy amerykańskich służb specjalnych. Waszyngton podjął decyzję dotyczącą konieczności stworzenia systemu efektywnie przeciwdziałającego zagrożeniom o charakterze terrorystycznym oraz skutecznie ostrzegającego w przypadku ich wystąpienia. Wiązało się to ze wzmocnieniem struktur mających uprawnienia operacyjno-rozpoznawcze, zwiększeniem zakresu ich zadań oraz usprawnieniem ich zdolności do koordynacji działań. Większość regulacji prawnych została zawarta w dokumencie znanym powszechnie pod nazwą USA Patriot Act z 26 października 2001 r. Najważniejsze były jednak skutki o charakterze międzynarodowym. Atakami na WTC i Pentagon Al-Kaida wpłynęła na światową politykę przez skłonienie Waszyngtonu do wypowiedzenia „wojny z terroryzmem”. W jej ramach siły amerykańskie, wspierając Sojusz Północny, doprowadziły do upadku Islamskiego Emiratu Afganistanu, a następnie wkroczyły do Iraku, co jednak w dłuższej perspektywie okazało się jedną z najbardziej spektakularnych pomyłek strategicznych w dziejach wojskowości.
Atak z 11 września 2001 r. spowodował również, że pojawiło się wiele teorii spiskowych. Ich propagowanie w mediach, filmach dokumentalnych przyczyniło się do spadku zaufania do amerykańskiego rządu. W sprawie WTC 7 do dzisiaj prężnie działa organizacja o nazwie Architekci i Inżynierowie na rzecz Prawdy o 9/11, która szczyci się, że skupia 3,3 tys. architektów i inżynierów z całych Stanów Zjednoczonych. Celem tych osób jest ujawnienie „prawdy”, czyli tego, że bliźniacze wieże nie zawaliły się z powodu uderzenia samolotów pilotowanych przez terrorystów, tak samo jak WTC 7, która nie uległa zniszczeniu na skutek oderwania się fragmentu drugiego samolotu. W ich ocenie szkody spowodowane przez samoloty były dalece niewystarczające, aby doprowadzić do takiej katastrofy. Wierzą, że ktoś musiał podłożyć ładunki wybuchowe.

Kryzys imigracyjny w 2015 r. stał się motorem dla ruchów i partii negujących dotychczasowy porządek polityczny, także tych, które nie ukrywają swoich ksenofobicznych haseł i idei. Z perspektywy czasu jest coraz więcej oznak, że decyzja o niekontrolowanym przyjęciu uchodźców była bardziej wyrazem myślenia życzeniowego niż racjonalnym rozstrzygnięciem uwzględniającym rzeczywistą sytuację polityczną. Tym samym Europa znalazła się w niebezpiecznej sytuacji, kiedy to z jednej strony rosną w siłę ruchy skrajnie prawicowe, a z drugiej – radykalny islam. Każda z tych formacji legitymizuje swoje istnienie i metody działania istnieniem drugiej strony, a także próbuje doprowadzić do polaryzacji społeczeństwa i stworzenia takiej sytuacji, która niejako wymusi na obywatelach opowiedzenie się po stronie którejś z tych formacji. Paradoksalnie, decyzja kanclerz Merkel znacznie zwiększyła ryzyko wystąpienia takiego scenariusza, dlatego też niemieckie władze postrzegają i islamski, i prawicowy ekstremizm jako stwarzające jednakowe zagrożenie bezpieczeństwa państwa. Jednak dopiero ostatnie zamachy terrorystyczne w październiku i listopadzie 2020 r. we Francji i Niemczech przyczyniły się do zmiany politycznej narracji.