Zieleń w rękach mieszkańców – miejsce zieleni w budżetach obywatelskich Katowic w latach 2016–2021

Liliana  Janik

Tytuły

Abstrakt

Budżet obywatelski (BO) jako narzędzie angażowania mieszkańców we współdecydowanie o mieście zdobywa coraz większą popularność. Pierwszy BO w Polsce został zorganizowany w 2011 r. w Sopocie, natomiast w Katowicach mechanizm ten wykorzystywany jest od 2014 r.. W latach 2016–2021 na realizację zwycięskich zadań miasto przeznaczyło ponad 117 mln zł. Szeroko rozumiana tematyka zieleni zajmuje relatywnie istotne miejsce wśród projektów wybieranych w BO. Wynika to z faktu, iż tereny zieleni odgrywają istotną rolę w życiu mieszkańców miast, będąc miejscem rekreacji i spotkań. Pełnią także szereg funkcji ekologicznych, m.in. jako środowisko życia roślin i zwierząt czy też bariera dla hałasu oraz zanieczyszczeń powietrza. Spośród 13 kategorii tematycznych wyodrębnionych na podstawie analizy wniosków ze zgłaszanymi przez mieszkańców propozycjami projektów do BO w Katowicach zieleń znalazła się na szóstym miejscu pod względem popularności wśród zadań wybranych do realizacji. W latach 2016–2021 w około jednej dziesiątej zwycięskich projektów ich autorzy, jako przynajmniej jeden z celów, uwzględnili działania związane z zielenią. Miejsce zieleni w katowickich BO na przestrzeni lat ugruntowało się, a odsetek wybranych w drodze głosowania projektów dotyczących tej tematyki nie ulegał znacznym zmianom. Jednak, zgodnie z wynikami głosowań w BO, dla mieszkańców wciąż istotniejsze od terenów zielonych wydają się działania związane z m.in. infrastrukturą drogową, komunikacją, bezpieczeństwem czy instytucjami świadczącymi podstawowe usługi w mieście. Co więcej, w ramach BO bardzo rzadko proponuje się i implementuje bardziej innowacyjne formy zieleni w mieście.

The participatory budgeting (PB) as a tool for engaging residents in co-decision making about the city is gaining increasing popularity. The first PB in Poland was organized in 2011 in Sopot, while in Katowice, this mechanism has been utilized since 2014. From 2016 to 2021, the city allocated over 117 million PLN for the implementation of winning projects. The broadly understood greenery theme holds a relatively significant place among the projects selected in the PB. This is due to the fact that green areas play a crucial role in the lives of city residents, serving as places for recreation and social gatherings. They also fulfill various ecological functions, such as providing a habitat for plants and animals, acting as a barrier to noise, and mitigating air pollution. Among the 13 thematic categories identified based on the analysis of proposals submitted by residents for projects in the Katowice PB, greenery ranked sixth in popularity among tasks selected for implementation. From 2016 to 2021, in about one-tenth of the winning projects, their authors included green-related activities as at least one of the goals. The position of greenery in Katowice’s PB has solidified over the years, and the percentage of selected projects related to this theme has not undergone significant changes. However, according to the PB voting results, actions related to, for example, road infrastructure, transportation, safety, or institutions providing basic services in the city still seem more important to residents than green areas. Furthermore, within the PB, more innovative forms of greenery in the city are rarely proposed and implemented.

Słowa kluczowe

budżet obywatelski, zieleń w mieście, partycypacja społeczna, usługi ekosystemowe, Katowice

participatory budgeting, urban greenery, public participation, ecosystem services, Katowice

Bibliografia

I edycja 2020. Wyniki konsultacji, 2020, https://www.katowice.eu/dla-mieszka%C5%84ca/zaanga%C5%BCuj-si%C4%99/konsultacje-spo%C5%82eczne/zielony-bud%C5%BCet/i-edycja-2020 (dostęp 09.12.2023).

V edycja Budżetu Obywatelskiego. Raport z przebiegu procedury, 2018, https://archiwumbo.katowice.eu/PlikiDoPobrania/Strony/default.aspx (dostęp: 28.10.2022).

VI edycja Budżetu Obywatelskiego. Raport z przebiegu procedury, 2019, https://archiwumbo.katowice.eu/PlikiDoPobrania/Strony/default.aspx (dostęp: 28.10.2022).

VII edycja Budżetu Obywatelskiego. Raport z przebiegu procedury, 2020, https://archiwumbo.katowice.eu/PlikiDoPobrania/Strony/default.aspx (dostęp: 28.10.2022).

BDL GUS, 2023, www. https://bdl.stat.gov.pl/bdl/start (dostęp: 28.10.2022).

Addas A., 2023, The importance of urban green spaces in the development of smart cities, Frontiers in Environmental Science, 11, 1–18.

Bernaciak A., Kopczyński F., Participatory budgeting – an indicator of social activity of residents and a tool of environmental protection in Polan: spatial diversity in the east/west configuration, Ekonomia i Środowisko, 2(69), 8–22.

Budżet Obywatelski Katowice 2022, https://bo.katowice.eu/ (dostęp: 6.11.2022).

Budżet Obywatelski Katowice 2015. Raport końcowy, 2015, https://archiwumbo.katowice.eu/Aktualnosci/Strony/Raport-.aspx (dostęp: 28.10.2022).

Budżet Obywatelski Katowice 2016. Raport końcowy, 2016, https://archiwumbo.katowice.eu/Aktualnosci/Strony/BUD%C5%BBET-OBYWATELSKI-KATOWICE-2016---RAPORTKO%C5%83COWY.aspx (dostęp: 28.10.2022).

Budżet Obywatelski Katowice 2017, https://archiwumbo.katowice.eu/PlikiDoPobrania/Strony/default.aspx (dostęp: 28.10.2022).

Budżet Obywatelski Katowice 2018. Raport z przebiegu procedury, https://archiwumbo.katowice.eu/PlikiDoPobrania/Strony/default.aspx (dostęp: 28.10.2022).

Drobniak A., Bronder J., 2021, Kompleksowa diagnoza miasta Katowice 2021. Raport 1. Diagnoza – wymiar strategiczny, Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych, Katowice.

Dubiel B., 2018, Rola terenów zielonych w zrównoważonym rozwoju miasta w woj. śląskim, Prace naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, 527, 36–44.

Kronenberg J., 2012, Usługi ekosystemów w miastach, [w:] T. Bergier, J. Kronenberg, P. Lisiecki R. (red.), Zrównoważony rozwój – zastosowania. Przyroda w mieście, Fundacja Sendzimira, Kraków, 13–28.

Kubicki P., Gierat-Bieroń B., Orzechowska-Wacławska J., 2020, Efekt ESK. Jak konkurs na Europejską Stolicę Kultury zmienił polskie miasta, Zakład Wydawniczy NOMOS, Kraków.

Lorek A., 2015, Usługi ekosystemów w aspekcie zrównoważonego rozwoju obszarów miejskich, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica, 2(313), 97–112.

Łachowski W., Łęczek A., 2020, Tereny zielone w dużych miastach Polski. Analiza z wykorzystaniem Sentinel 2, Urban Development Issues, 68(1), 77–90.

Łakomy K., 2011, Zieleń XIX-wiecznych górnośląskich miast i ośrodków przemysłowych – zarys problematyki, Architektura Krajobrazu, 4, 52–58.

Martela B., 2020, Wpływ budżetu obywatelskiego na przestrzeń polskich miast, Urban Development Issues, 66, 173–182.

Martela B., Bubak G., Janik L., 2022, Diagnoza GZM. Mieszkańcy decydują o wydatkach publicznych. Budżety Obywatelskie i Fundusze Sołeckie w gminach członkowskich GZM w latach 2015–2020, Instytut Rozwoju Miast i Regionów, Warszawa–Kraków.

Martela B., Janik L., Bubak G., 2021, Barometr Budżetu Obywatelskiego. Edycja 2020, Instytut Rozwoju Miast i Regionów, Warszawa–Kraków.

Martela B., Janik L., Bubak G., 2022, Barometr Budżetu Obywatelskiego. Edycja 2021, Instytut Rozwoju Miast i Regionów, Warszawa–Kraków .

Michniewicz-Ankiersztajn H., 2014, Rola zieleni w kształtowaniu przestrzeni miast europejskich w kontekście jakości życia ich mieszkańców, Journal of Health Sciences, 4(13), 130–140.

Millennium Ecosystem Assessment, 2005. Ecosystems and human well-being: Synthesis, Island Press, Washington, D.C., https://www.millenniumassessment.org/documents/document.356.aspx.pdf (dostęp: 28.10.2022).

Nowak M., 2017, Budżet partycypacyjny terenów zieleni na przykładzie miasta Olsztyna, Acta Scientarium Polonorum. Administration Locorum 16(1), 29–33.

Najbardziej zielone polskie miasta, 2021, https://www.miasta.pl/aktualnosci/najbardziej-zielone-polskie-miasta (dostęp: 27.03.2023).

Poniatowicz M., 2014, Kontrowersje wokół idei budżetu partycypacyjnego jako instrumentu finansów lokalnych, Studia Ekonomiczne, Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach, 198, cz.1, 177–188.

Radek R., 2018. Local governance na przykładzie budżetu obywatelskiego miasta Katowice, Athenaeum. Polskie Studia Politologiczne, 58, 139–157.

Rybak A., 2018, Budżet obywatelski w województwie Śląskim – teoria i praktyka, Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej. Organizacja i Zarządzanie, 129, 475–485.

Rytel-Warzocha A., 2013, Budżet obywatelski jako nowa forma społecznej partycypacji, Przegląd Naukowy Disputatio, XV, cz. I, 65–77.

Rzeńca A., 2018, Zielone budżety partycypacyjne, [w:] T. Bergier, J. Kronenberg (red.), Zrównoważony Rozwój – zastosowania. Międzysektorowa współpraca na rzecz zieleni w mieście, Fundacja Sendzimira, Kraków, 119–127.

Rzeńca A., Sobol A., 2018, Budżet obywatelski jako instrument kształtowania przestrzeni miasta – przykład Łodzi i Katowic, Biuletyn KPZK PAN, 272, 205–215.

Sobol A., 2017, Budżet obywatelski jako narzędzie rozwoju lokalnego, Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, 316, 172–182.

Sobol A., 2019, Towards Sustainability? Analysis of Participatory Budgeting in the City of Katowice, Studia Periegetica, 1(25), 49–63.

Sudra P., 2015, Usługi ekosystemowe na tle wybranych koncepcji ekologii miasta, Człowiek i Środowisko, 39(1), 61–73.

Tężnia solankowa w Parku Zadole w Katowicach, https://npp.slaskie.pl (dostęp: 28.10.2022).

Ustawa z dnia 11 stycznia 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych, Dz.U. 2018 poz. 130.

Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, Dz. U. 1990, nr 16 poz. 95 z późniejszymi zmianami.

Wojciechowski E., 2016, Problem budżetu obywatelskiego, [w:] R.P. Krawczyk, A. Borowicz (red.), Aktualne problemy samorządu terytorialnego po 25 latach jego istnienia, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, 375–382.

Wyniki konsultacji, https://www.katowice.eu/dla-mieszka%C5%84ca/zaanga%C5%BCuj-si%C4%99/konsultacje-spo%C5%82eczne/zielony-bud%C5%BCet/ii-edycja-2021 (dostęp: 09.12.2023).

Zielone Załęże i 100 drzew dla Witosa, 2022, https://bo.katowice.eu/ (dostęp: 28.10.2022).

Zielony Budżet, 2022, https://www.katowice.eu (dostęp: 28.10.2022).

Informacje

Informacje: Prace Geograficzne, 2023, Zeszyt 172, s. 57 - 81

DOI: https://doi.org/10.4467/20833113PG.23.015.19202

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Zieleń w rękach mieszkańców – miejsce zieleni w budżetach obywatelskich Katowic w latach 2016–2021

Angielski: Urban greenery in the hands of residents – the importance of green spaces in the participatory budgeting of Katowice from 2016 to 2021

Autorzy

Liliana Janik

https://orcid.org/0000-0002-6531-3214

Instytut Rozwoju Miast i Regionów, ul. Targowa 45, 03-728 Warszawa

Publikacja: 02.2024

Status artykułu: Otwarte

Licencja: CC BY

Udział procentowy autorów:

Liliana Janik (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski

Liczba wyświetleń: 316

Liczba pobrań: 216

<p>Zieleń w rękach mieszkańców – miejsce zieleni w budżetach obywatelskich Katowic w latach 2016–2021</p>

Pobierz pełny tekst

Tytuły

Abstrakt

Słowa kluczowe

Bibliografia

Informacje

Autorzy