The So-Called Neofunctional Elitist Paradigma as the Example of Convergence between Elite and Democracy
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEChoose format
RIS BIB ENDNOTENeofunkcjonalny paradygmat elitystyczny – możliwości i warunki pogodzenia elity i demokracji
Publication date: 2019
Teoria Polityki, 2019, No. 3/2019, pp. 75 - 102
https://doi.org/10.4467/25440845TP.19.004.10287Authors
Neofunkcjonalny paradygmat elitystyczny – możliwości i warunki pogodzenia elity i demokracji
Tak zwany neofunkcjonalny paradygmat elitystyczny to najnowsza (choć rozwijana już od połowy lat 70. XX wieku) wersja teorii elity. Niemniej teoria elity wywodzi się jeszcze z końca XIX wieku – powstała w głębokim konflikcie z funkcjonowaniem systemu demokracji przedstawicielskiej. Włoscy „ojcowie założyciele” teorii elity (szczególnie Gaetano Mosca i Vilfredo Pareto) przeciwstawiali się pomysłom wprowadzenia powszechnego prawa wyborczego, a także wykorzystali nastroje głębokiego rozczarowania związane z procesem zjednoczenia Włoch (Risorgimento). Już w roku 1928 polski uczony Czesław Znamierowski zaprezentował pewne warunki zgodności między występowaniem elity a funkcjonowaniem ustroju demokratycznego.
W ujęciu najważniejszych przedstawicieli tzw. neofunkcjonalnego paradygmatu elitystycznego (zwłaszcza Johna Higleya) pewne cechy elity stanowią jedno z kryteriów klasyfikacji demokratycznych systemów politycznych. Nawet współcześnie najczęściej występują na świecie elity podzielone (czy inaczej: sfragmentaryzowane). W takiej sytuacji elity funkcjonujące w danym państwie nie potrafią dojść do porozumienia (czy kompromisu) nawet w odniesieniu do podstawowych kwestii politycznych. Niewątpliwie lepiej, kiedy elity (przynajmniej najważniejsze elity w danym państwie) potrafią dojść ze sobą do porozumienia. Takie porozumienie może opierać się na podstawie wspólnie wyznawanej ideologii (tzw. elity ideologicznie zintegrowane), tak jak w ustrojach o charakterze totalitarnym. Z drugiej strony o wiele lepiej, kiedy podstawą integracji między elitami są wspólnie podzielane wartości demokratyczne (jak w modelu elit konsensualnie zintegrowanych). Już 30 lat temu w Polsce podczas negocjacji Okrągłego Stołu takie właśnie porozumienie zostało osiągnięte – w procesie porozumienia między elitami (elite settlements).
The So-Called Neofunctional Elitist Paradigma as the Example of Convergence between Elite and Democracy
Abstract: The so-called neofunctional elitist paradigm forms the newest (although have been developed since the middle of 1970s) version of theory of elite. Nevertheless, the theory of elite originated in the end of 19th century in sharp conflict with the democratic political system. The Italian “founding fathers” of the theory of elite (mainly Gaetano Mosca and Vilfredo Pareto) opposed some ideas of introducing the universal suffrage and moreover used the deep dissatisfaction connected with the process of unification of Italy (the process of Risorgimento). Already in 1928 Polish scholar Czesław Znamierowski presented some conditions of convergence between the necessity of elite and the existence of democratic political system. In the view of some chief proponents of the so-called neofunctional elitist paradigm (mainly John Higley) some features of the elite forms an important criterion in the classification of democratic political systems. Even nowadays the most popular on the world scene are the divided elites. In such the situation the most important elite groups that function in the given society cannot get to cooperation or compromise even in the basic political questions. Undoubtedly, much better situation is the possibility of cooperation between elites (or at least between the most important elites). Such the cooperation can be based on the common ideology (the so-called ideological unified elites), like in the totalitarian political system. On the other hand, the best situation can be achieved when such the cooperation between elites is based on some values of democratic order (like in consensually unified elites). Already 30 years ago in Poland during the Round Table negotiations such the compromise had been achieved – in process of the so-called elite settlements.
Best, H., Higley, J. (2014). „Introduction”. W: H. Best, J. Higley (eds.). Political Elites in the Transatlantic Crisis. New York: Palgrave Macmillan.
Burton, M., Gunther, R., Higley, J. (1992). „Introduction: Elite Transformations and Democratic Regimes”. W: J. Higley, R. Gunther (eds.). Elites and Democratic Consolidation in Latin America and Southern Europe. Cambridge: Cambridge University Press.
Burton, M., Gunther, R., Higley, J. (1995). „Elity a rozwój demokracji”. W: J. Szczupaczyński (wybór). Władza i społeczeństwo. Antologia tekstów z zakresu socjologii polityki. Warszawa: Scholar.
Burton, M.G., Higley, J. (1987). „Elite settlements”. American Sociological Review, 52(3), s. 295–307.
Burton, M., Higley, J. (1998). „Political Crises and Elite Settlements”. W: M. Dogan, J. Higley(eds.). Elites, Crises, and the Origins of Regimes. Lanham, MD: Rowman & Littlefield Publishers Inc.
Dahl, R. (1971). Polyarchy: Participation and Opposition. New Haven: Yale University Press.
Field, G.L., Higley, J. (1980). Elitism. London: Routledge & Kegan Paul.
Fitzpatrick, S. (2017). Rewolucja rosyjska, przeł. J. Bożek. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Higley, J. (2010). „Elite Theory and Elites”. W: K.T. Leicht, J.C. Jenkins (eds.). Handbook of Politics: State and Society in Global Perspective. Handbook of Sociology and Social Research. New York: Springer Science + Business Media, LLC.
Higley, J. (2018). „Continuities and Discontinuities in Elite Theory”. W: H. Best, J. Higley (eds.). The Palgrave Handbook of Political Elites. New York: Palgrave.
Higley, J. (2018). „Political Elites in the West”. W: H. Best, J. Higley (eds.). The Palgrave Handbook of Political Elites. New York: Palgrave.
Higley, J., Burton, M.G. (1989). „The Elite Variable in Democratic Transitions and Break- downs”. American Sociological Review, 54(1), s. 17–32.
Higley, J., Burton, M. (2006). Elite Foundations of Liberal Democracy. Lanham, MD: Rowman & Littlefield Publishers Inc.
Higley, J., Deacon, D., Smart, J. (1979). Elites in Australia. London: Routledge & Kegan Paul.
Higley, J., Field, G.L., Grøholt, K. (1976). Elite Structure and Ideology: A Theory with Applications to Norway. Oslo–New York: Columbia University Press.
Higley, J., Hoffmann-Lange, U., Kadushin, Ch., Moore, G. (1991). „Elite Integration in Stable Democracies: A Reconsideration”. European Sociological Review, 7(1), s. 35–53.
Higley, J., Lengyel, G. (2000). „Introduction: Elite Configurations after State Socialism”. W:J. Higley, G. Lengyel (eds.). Elites after State Socialism: Theories and Analysis. Lanham, MD: Rowman & Littlefield Publishers Inc.
Higley, J., Moore, G. (1981). „Elite Integration in the U.S. and Australia”. American Political Science Review, 75, s. 581–597.
Higley, J., Pakulski, J. (1995). „Elite Transformation in Central and Eastern Europe”. Australian Journal of Political Science, 30, s. 415–434.
Higley, J., Pakulski, J. (1999). „Elites in the Study of Consolidated Democracy”. W: A. Jasińska-Kania, M.I. Kohn, K.M. Słomczyński (eds.). Power and Social Structure: Essays in Honor of Włodzimierz Wesołowski. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Higley, J., Pakulski, J. (2000). „Epilogue. Elite Theory versus Marxism. The Twentieth Century’s Verdict”. W: J. Higley, G. Lengyel (eds.). Elites after State Socialism: Theories and Analysis. Lanham, MD: Rowman & Littlefield Publishers Inc.
Higley, J., Pakulski, J., Wesołowski, W. (1998). „Introduction: Elite Change and Democratic Regimes in Eastern Europe”. W: J. Higley, J. Pakulski, W. Wesołowski (eds.). Postcommunist Elites and Democracy in Eastern Europe. Basingstoke: Macmillan Press Ltd.
Kahlberg, J., Higley, J., Pakulski, J. (1998). „Elites, Institutions and Democratisation in Russia and Eastern Europe”. W: G. Gill (ed.). Elites and Leadership in Russian Politics: Selected Papers from the Fifth World Congress of Central and East European Studies, Warsaw 1995. Basingstoke: Macmillan Press.
Miński, R. (2016). Aktualność myśli Roberta Michelsa. Warszawa: Uniwersytet SWPS i Wydawnictwo Scholar.
Pakulski, J. (2012). „John Higley’s Work on Elite Foundations of Social Theory and Politics”. Historical Social Research, 37(1), s. 9–20.
Sartori, G. (1987). The Theory of Democracy Revisited I: The Contemporary Debate. Chattam, NJ: Chatham House Publishers.
Wasilewski, J. (1990). Społeczne procesy rekrutacji regionalnej elity władzy. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź: Ossolineum.
Żyromski, M. (1995). The Elite in the Lower Danube Provinces of the Roman Empire. Mosina: Alpim Book.
Żyromski, M. (1996). Gaetano Mosca. Twórca socjologicznej teorii elity. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Żyromski, M. (1998). „Kilka uwag o procesie dochodzenia do demokracji w świecie współczesnym”. Zeszyty WSNHiD, 1, s. 121–128.
Żyromski, M. (2006). „Przydatność tzw. neofunkcjonalnego paradygmatu elitystycznego doa nalizy wybranych systemów społeczno-politycznych”. Przegląd Politologiczny, XI(4), s. 7–14.
Żyromski, M. (2007). Teorie elity a systemy polityczne. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Żyromski, M. (2008). „Założenia tzw. neofunkcjonalnego paradygmatu elitystycznego jakoprzykład ewolucji teorii elit”. W: M. Mikołajczyk, M. Śliwa (red.). Kontynuacje i nowatorstwo w świecie współczesnych idei. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.
Żyromski, M. (2009). „Porozumienia ‘Okrągłego Stołu’ a tzw. neofunkcjonalny paradygmat elitystyczny. W: W. Polak, J. Kufel, M. Chechłowska, P. Nowakowski, D. Chrul (red.).Okrągły Stół – dwadzieścia lat później. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Żyromski, M. (2012). The Three “Founding Fathers” of Elites’s Theory: Mosca, Pareto and Michels. Poznan: Faculty of Political Science and Journalism Adam Mickiewicz University.
Żyromski, M. (2016). „The Transition Process in Poland and Hungary and the Neofunctional Elitist Paradigm”. W: M. Rachwał, B. Pająk-Patkowska (red.). Hungary and Poland in Times of Political Transition: Selected Issues. Poznań: Wydawnictwo Naukowe WNPiD.
Information: Teoria Polityki, 2019, No. 3/2019, pp. 75 - 102
Article type: Original article
Titles:
Neofunkcjonalny paradygmat elitystyczny – możliwości i warunki pogodzenia elity i demokracji
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Published at: 2019
Article status: Open
Licence: CC BY-NC-ND
Percentage share of authors:
Article corrections:
-Publication languages:
PolishView count: 1615
Number of downloads: 1706