Polish Etymology: Past, Present, Future

Jadwiga Waniakowa

Polish Etymology: Past, Present, Future

Publication date: 2022

Studies in Polish Linguistics, Volume 17 (2022), Vol. 17, Issue 2, pp. 75 - 92

https://doi.org/10.4467/23005920SPL.22.004.16381

Authors

Pobierz pełny tekst

PDF

Titles

Polish Etymology: Past, Present, Future

Abstract

The aim of the article is to describe and analyse the tasks and perspectives within contemporary etymological research in Poland. The article begins with a brief outline of the first Slavic etymological dictionaries. Next, contemporary etymological dictionaries in Poland and the contemporary methodology of etymological research are briefly discussed. Then the author refers to the digital breakthrough in etymological research and describes the present-day model of linguistic education in Poland. A sharp decline in the number of specialists in etymology is argued to be a result of the withdrawal of historical-linguistic and historical-comparative subjects in university curricula and the author suggests various ways of encouraging students to study etymology. The article finishes with a discussion of the challenges facing etymologists, including research into the roots of ancient, dialectal, colloquial, and sociolectal vocabulary, as well as the origins of the vocabulary of endangered languages, followed by suggestions for how these can be overcome in the future.

Celem artykułu jest opis i analiza zadań oraz perspektyw współczesnych badań etymologicznych w Polsce. Artykuł rozpoczyna się krótkim zarysem historii pierwszych słowiańskich słowników etymologicznych. Następnie omówiono pokrótce współczesne słowniki etymologiczne w Polsce oraz współczesną metodologię badań etymologicznych. Potem autor odwołuje się do przełomu cyfrowego w badaniach etymologicznych i opisuje współczesny model edukacji językowej w Polsce. Uważa się, że gwałtowny spadek liczby specjalistów w zakresie etymologii jest wynikiem wycofania przedmiotów historyczno-językowych i historyczno-porównawczych z programów uniwersyteckich. Autor proponuje różne sposoby zachęcania studentów do studiowania etymologii. Artykuł kończy się omówieniem wyzwań stojących przed etymologami, w tym badań nad pochodzeniem słownictwa dawnego, gwarowego, potocznego i środowiskowego oraz etymologią słownictwa języków zagrożonych, a także sugestiami, jak można tym wyzwaniom sprostać w przyszłości.

Keywords

etymology, etymological dictionaries, dialectal and historical vocabulary in etymology

etymologia, słowniki etymologiczne, gwarowe i historyczne słownictwo w etymologii

References

Download references

Babik Zbigniew (2001). Najstarsza warstwa nazewnicza na ziemiach polskich w granicach wczesnośredniowiecznej Słowiańszczyzny. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Universitas.

Babik Zbigniew (2008). Pojednanie z lasem. W stulecie „argumentu florystycznego” w slawistycznych badaniach etnogenetycznych (1908‒2008). Kraków: Zbigniew Babik.

Babik Zbigniew (2009). Pożegnanie z lasem: nad Słownikiem etymologicznym języka polskiego profesora Wiesława Borysia. Kraków: Drukarnia Towarzystwa Słowaków w Polsce.

Babik Zbigniew (2017a). W poszukiwaniu tzw. centrum toponimii (wczesno)słowiańskiej –przypadek ziem polskich. Cz. I. LingVaria 23, 167‒181.

Babik Zbigniew (2017b). W poszukiwaniu tzw. centrum toponimii (wczesno)słowiańskiej –przypadek ziem polskich. Cz. II. LingVaria 24, 153‒163.

Bańkowski Andrzej (2000–). Etymologiczny słownik języka polskiego. Vols. 1–. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Bednarczuk Leszek (2018). Początki i pogranicza polszczyzny. Kraków: Lexis.

Berneker Erich (1908−1913). Slavisches etymologisches Wörterbuch. Vol. 1. Heidelberg: Carl Winter’s Universitätsbuchhandlung.

Bijak Urszula (2013). Nazwy wodne dorzecza Wisły. Potamonimy odapelatywne. Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN.

Boryś Wiesław (2005). Słownik etymologiczny języka polskiego. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Boryś Wiesław (2007). Etymologie słowiańskie i polskie. Wybór studiów z okazji 45-lecia pracy naukowej, Władysław Sędzik, Zbigniew Babik, Tomasz Kwoka (eds.). Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, Instytut Slawistyki PAN.

Boryś Wiesław (2010). Stan i potrzeby badańetymologicznych w Polsce. Rocznik Slawistyczny 59, 9–28.

Boryś Wiesław (2011). Słowiańskie słowniki etymologiczne. Rocznik Slawistyczny 60, 15–70.

Boryś Wiesław (2017). Z problemów etymologii słowiańskiej: zapożyczenie czy wyraz rodzimy. Rocznik Slawistyczny 66, 3‒14.

Boryś Wiesław, Popowska-Taborska Hanna (1994−2010). Słownik etymologiczny kaszubszczyzny. Vols. 1−6. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy.

Boryś Wiesław, Popowska-Taborska Hanna (2002). Potrzeby i metody opracowywania słowników etymologicznych małych słowiańskich obszarów językowych. In Janusz Siatkowski (ed.) Z Polskich Studiów Slawistycznych, seria X, Językoznawstwo, Prace na XIII Międzynarodowy Kongres Slawistów w Lublanie 2003, 25–31. Warszawa: Polska Akademia Nauk.

Brückner Aleksander (1927). Słownik etymologiczny języka polskiego. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza.

Cieślikowa Aleksandra, Malec Maria, Rymut Kazimierz (eds.) (1995‒2002). Słownik etymologicznomotywacyjny staropolskich nazw osobowych. Vols. 1‒7. Kraków: Wydawnictwo Naukowe DWN.

Decyk-Zięba Wanda, Dubisz Stanisław (eds.) (2008). Glosariusz staropolski. Dydaktyczny słownik etymologiczny. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.

Dębowiak Przemysław (2019). Pepitka i inne jej określenia w perspektywie wielojęzycznej. Język Polski 99(2), 77‒90.

Długosz-Kubczabowa Krystyna (2008). Wielki słownik etymologiczno-historyczny. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Fałowski Adam (2022). Słownik etymologiczny polszczyzny potocznej PWN. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Georgiev Vladimir (ed.) (1971–). Bǎlgarski etimologičen rečnik. Sofija: Izdatelstvo na Bǎlgarskata Akademija na Naukite.

Jakubowicz Mariola (2010a). Drogi słów na przestrzeni wieków. Zarys słownika motywacji semantycznych na materiale przymiotników słowiańskich odziedziczonych z prasłowiańszczyzny. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy.

Jakubowicz Mariola (2010b). Z warsztatu badańetymologicznych – od Pokornego do Borysia. Poradnik Językowy 7, 38‒49.

Jakubowicz Mariola (2012). Zasady rekonstrukcji semantyki w pracach etymologicznych. In Małgorzata Korytkowska (ed.) Z Polskich Studiów Slawistycznych, seria 12, Językoznawstwo. Prace na XV Międzynarodowy Kongres Slawistów w Mińsku, 69–74. Warszawa: Polska Akademia Nauk.

Králik Ľubor (2015). Stručnýetymologickýslovník slovenčiny. Bratislava: Veda vydateľstvo SAV Jazykovednýústav Ľudovíta Štúra SAV.

Králik Ľubor (2020). Etymológia a nárečoválexikografia (na materiáli Slovníka slovenských nárečí). Bratislava: Veda vydateľstvo SAV Jazykovednýústav Ľudovíta Štúra SAV.

Machek Václav (1957). Etymologickýslovník jazyka českého a slovenského. Praha: Nakladatelství Československé akademie věd.

Machek Václav (1968). Etymologickýslovník jazyka českého. Praha: Academia Nakladatelství Československé akademie věd.

Malec Maria (1982). Staropolskie skrócone nazwy osobowe od imion dwuczłonowych. Wrocław etc.: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.

Malec Maria (1994). Imiona chrześcijańskie w średniowiecznej Polsce. Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN.

Mańczak Witold (2017). Polski słownik etymologiczny. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.

MartynaǔVladimir Ŭ., Cyhun Gennadz’ А. (eds.) (1978−). Ètymalahičny sloŭnik belaruskaj movy. Vols. 1–. Minsk: Nacyjanal’naja Akadèmija Navuk Belarusì. Instytut movaznaŭstva imja Jakuba Kolasa.

Matzenauer Antonín (1882). Příspěvky ke slovanskému jazykozpytu. Listy filologické a paedagogické9, part 1/2, 1–48.

Miklosich Franz (1886). Etymologisches Wörterbuch der slavischen Sprachen. Wien: W. Braumüller.

Pałka Patrycja, Kwaśnicka-Janowicz Agata (2017). Przewodnik po elektronicznych zasobach językowych dla polonistów (słowniki, kartoteki, korpusy, kompendia). Kraków: Wydawnictwo JAK.

Pogwizd Szymon (2021). O pochodzeniu i rozwoju semantycznym leksemu pluta jako przykładzie zbieżności polsko-wschodniosłowackich w leksyce meteorologicznej. Język Polski 101(3), 113‒121.

Polański Kazimierz (1962–1994). Słownik etymologiczny języka Drzewian połabskich. Vols. 1–6. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Popowska-Taborska Hanna, Siatkowski Janusz (2013). Specyfika polskich językoznawczych slawistycznych badańdiachronicznych ostatniego sześćdziesięciolecia. Rocznik Slawistyczny 62, 11–37.

Preobraženskij Aleksandr G. (1910–1916). Ètimologičeskij slovar’ russkogo jazyka. Issues 1–14. Moskva: Tipografija G. Lissnera i D. Sovko.

Rembiszewska Dorota Krystyna, Siatkowski Janusz (2020). Polski gwarowy tok ‘klepisko’ nie jest pożyczką. Poradnik Językowy 10, 88‒97.

Rymut Kazimierz, Czopek-Kopciuch Barbara, Bijak Urszula (eds.) (1996‒). Nazwy miejscowe Polski. Historia. Pochodzenie. Zmiany. Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN.

Rymut Kazimierz (1999‒2001). Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny. Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN.

Sławski Franciszek (1952). Uwagi o metodzie badańetymologicznych. Sprawozdania z Czynności i PosiedzeńPolskiej Akademii Umiejętności 52, 600‒604.

Sławski Franciszek (1952–1982), Słownik etymologiczny języka polskiego. Vols. 1−5. Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego.

Sławski Franciszek (1958). Uwagi o badaniach etymologicznych nad słownictwem słowiańskim. Z polskich studiów slawistycznych. Prace językoznawcze i etnogenetyczne na IV Międzynarodowy Kongres Slawistów w Moskwie, Przemysław Zwoliński (ed.). Warszawa: Polska Akademia Nauk, 99‒107.

Sławski Franciszek (ed.) (1974–). Słownik prasłowiański. Vols. 1−, Wrocław: Ossolineum.

Sobol Elżbieta (ed.) (1999). Słownik wyrazów obcych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Sobotka Piotr (2015). Etymologizowanie i etymologia. Od semantyki ontologicznej do etymologii hermeneutycznej. Warszawa: BEL Studio.

Stachowski Marek (2017). The problem of a Turkic etymology of the Slavonic word *baranъ ‘ram’. Rocznik Slawistyczny 66, 79‒93.

Sztaudynger Jan (1938). Marionetki. Lwów‒Warszawa: Książnica‒Atlas.

Trautmann Reinhold (1923). Baltisch-Slavisches Wörterbuch. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht.

Trubačëv Oleg N. (ed.) (1974–). Ètimologičeskij slovar’slavjanskich jazykov. Praslavjanskij leksičeskij fond. Vols. 1–. Moskva: Nauka.

Walczak Bogdan (2006). Etymologia a leksykografia (doba nowopolska). Prace Filologiczne 51, 421‒438.

Walczak Bogdan (2010). Swoistośćzapożyczeńz języków blisko spokrewnionych (na przykładzie zapożyczeńczeskich i wschodniosłowiańskich w języku polskim). Linguistica Copernicana 2(4), 189‒199.

Waniakowa Jadwiga (2007). Projekt Etymologicznego słownika gwar polskich. In Z Polskich Studiów Slawistycznych, seria 11, Językoznawstwo. Prace na XIV Międzynarodowy Kongres Slawistów w Ochrydzie, 221–226. Warszawa: Polska Akademia Nauk.

Waniakowa Jadwiga (2013). Etymologiczny słownik gwar polskich –nowe zadanie w badaniach historyczno-porównawczych. Polonica 33, 317–325.

Waniakowa Jadwiga (2017). Skąd pochodzi pacynka? Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica 12, 298–307.

Witczak Krzysztof Tomasz (2020). Rozważania nad etymologiągromu. Poradnik Językowy 10, 9‒19.

Wojtyła-Świerzowska Maria (2002). A. Bańkowski, Etymologiczny słownik języka polskiego. Język Polski 82(5), 354–359.

Żmigrodzki Piotr (ed.) (2007–). Wielki słownik języka polskiego. [URL: http://wsjp.pl].

Information

Information: Studies in Polish Linguistics, Volume 17 (2022), Vol. 17, Issue 2, pp. 75 - 92

DOI: https://doi.org/10.4467/23005920SPL.22.004.16381

Article type: Original article

Titles:

English:

Polish Etymology: Past, Present, Future

Authors

Jadwiga Waniakowa

https://orcid.org/0000-0002-1651-1572

Jagiellonian University in Kraków, Gołębia 24, 31-007 Kraków, Poland

Published at: 2022

Article status: Open

Licence: CC BY

Percentage share of authors:

Jadwiga Waniakowa (Author) - 100%

Article corrections:

Publication languages:

English

View count: 710

Number of downloads: 536

<p>Polish Etymology: Past, Present, Future</p>

Download xml