The Limits of Artistic Freedom – An Overview of the Issue
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEChoose format
RIS BIB ENDNOTEGranice wolności artystycznej – zarys problematyki
Publication date: 31.10.2018
Santander Art and Culture Law Review, 2018, 1/2018 (4), pp. 171 - 188
https://doi.org/10.4467/2450050XSNR.18.011.9772Authors
Granice wolności artystycznej – zarys problematyki
Artykuł dotyczy problemu naruszenia wolności religijnej i obrazy uczuć religijnych (art. 196 Kodeksu karnego) przez wolność wypowiedzi, szczególnie wolność artystyczną. Zarówno wolność religijna, jak i wolność artystyczna są istotnymi wartościami w demokratycznym społeczeństwie i obydwie powinny podlegać ochronie. Wchodzą one ze sobą w interakcje na wiele sposobów, poprzez wzmacnianie się bądź konkurowanie ze sobą, dlatego ważne jest, aby znaleźć właściwą równowagę między nimi. Obydwie wolności zostały zagwarantowane zarówno przez Konwencję o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, jak i prawo polskie, jednak wydaje się, że nie wykształcił się jeszcze wspólny europejski standard rozstrzygania konfliktu między wolnością religijną a wolnością artystyczną. W artykule zanalizowano wybrane orzeczenia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, a także polskich sądów i poglądy polskiej doktryny prawa w celu znalezienia podobieństw oraz różnic w argumentacji używanej przy rozstrzyganiu konfliktu między obydwiema wolnościami. Należy zaznaczyć, że każdy konkretny przypadek jest ściśle związany m.in. z kontekstem kulturowym, społecznym i czasowym, które mają istotny wpływ na ostateczną decyzję sędziego. W tekście zarysowano też kryteria ograniczenia wolności artystycznej chronionej przez Konwencję o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej.
The Limits of Artistic Freedom – An Overview of the Issue
Abstract
The article raises issues that pertain to the offence of infringement of religious freedom and insulting religious feelings (Polish Penal Code, Article 196) through the exercise of freedom of expression, especially freedom of art. Both religious freedom and artistic freedom are crucial values in a democratic society and should be protected. They interact in many ways by reinforcing or competing with each other. Thus, it is very important to find the right balance between the two in order to enforce these rights fairly. Both freedoms are guaranteed by the European Convention on Human Rights, as well as by domestic law, but it seems that as yet there is no common European standard on how to settle the conflict between those two freedoms. The author analyses several decisions by the European Court of Human Rights as well as Polish court decisions and views of the doctrine, in order to find some similarities and differences in the argumentation, concerning striking a proper balance between these values. Each case is strictly related to the cultural, social, and temporal context, which also influences the final decision. The author further outlines criteria on the limitation of artistic freedom guaranteed by the European Convention on Human Rights and the Constitution of the Republic of Poland to illustrate the situation.
Banaś H., Między sacrum a profanum: relacje wolności religijnej i wolności sztuki w orzecznictwie ETPCz, „Adam Mickiewicz Law Review” 2015, nr 5.
Budyn-Kulik M., Znieważenie uczuć religijnych. Analiza dogmatyczna i praktyka ścigania, „Prawo w Działaniu. Sprawy Karne” 2014, t. 19.
Chojniak Ł., Wątpliwości co do zgodności art. 196 KK z Konstytucją RP – kilka wybranych uwag na podstawie kazusu Doroty Rabczewskiej, w: A. Biłgorajski (red.), Wolność wypowiedzi versus wolność religijna. Studium z zakresu prawa konstytucyjnego, prawa karnego i cywilnego, C.H. Beck, Warszawa 2015, Legalis Internetowy System Informacji Prawnej.
Demenko A., Wypowiedź jako czynność sprawcza – na przykładzie znieważenia przedmiotu czci religijnej, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2016, nr 4, Legalis Internetowy System Informacji Prawnej.
Derlatka M., Zasadność kryminalizacji obrazy uczuć religijnych, „Prokuratura i Prawo” 2015, nr 10.
European Court of Human Rights, Case of Handyside v. The United Kingdom, Application no. 5493/72, Judgment of 7 December 1976, http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-57499 [dostęp: 17.07.2018].
European Court of Human Rights, Case of Kokkinakis v. Greece, Application no. 14307/88, Judgment of 25 May 1993, http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-57827 [dostęp: 14.07.2018].
European Court of Human Rights, Case of Müller and Others v. Switzerland, Application no. 10737/84, Judgment of 24 May 1988, http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-57487 [dostęp: 14.07.2018].
European Court of Human Rights, Case of Otto-Preminger-Institut v. Austria, Application no. 13470/87, Judgment of 20 September 1994, http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-57897 [dostęp: 14.07.2018].
European Court of Human Rights, Case of Wingrove v. The United Kingdom, Application no. 17419/90, Judgment of 25 November 1996, http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001- 58080 [dostęp: 14.07.2018].
Filar M., Sztuka a zagadnienie pornografii, „Nowe Prawo” 1978, nr 10. Filar M. (red.), Kodeks karny. Komentarz, LexisNexis, Warszawa 2010.
Freedom of expression and respect for religious beliefs: striking the right balance, Rada Europy, September 2017, https://rm.coe.int/factsheet-on-freedom-of-expression-and-freedom-of-religion-15september/1680748443 [dostęp: 2.07.2018].
http://statystyka.policja.pl/st/kodeks-karny/przestepstwa-przeciwko-5/63492,Obraza-uczuc-religijnych-art-196.html [dostęp: 17.07.2018].
Hypś S., w: A. Grześkowiak, K. Wiak (red.), Kodeks karny. Komentarz, C.H. Beck, Warszawa 2015.
Janyga W., Przestępstwo obrazy uczuć religijnych w polskim prawie karnym, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2010.
Kalisz A., Klauzula moralności (publicznej) w prawie polskim i europejskim jako przykład regulacyjnej, ochronnej oraz innowacyjnej funkcji prawa, w: J. Hartman (red.), Pisma koncepcyjne z filozofii i socjologii teoretycznej, t. 57-58, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2013.
Kamiński I., Ograniczenia swobody wypowiedzi dopuszczalne w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka: analiza krytyczna, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2010.
Kamiński I.C., Glosa do wyroku ETPCz z dnia 25 stycznia 2007 r., 68354/01. Swoboda autora wypowiedzi będącej satyrą lub karykaturą, https://sip.lex.pl/#/publication/385958165/kaminski-ireneusz-cezary-glosa-do-wyroku-etpc-z-dnia-25-stycznia-2007-r-68354-01 [dostęp: 14.07.2018].
Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej, Dz. Urz. UE C 83 z 30.03.2010, s. 389-403.
Komentarz do art. 196 KK, w: R. Stefański (red.), Kodeks karny. Komentarz, wyd. 21, C.H. Beck, Warszawa 2018, Legalis Internetowy System Informacji Prawnej.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz. U. Nr 78, poz. 483 ze zm.
Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzona w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmieniona następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełniona Protokołem nr 2, Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.
Kruczoń E., Przestępstwo obrazy uczuć religijnych, „Prokuratura i Prawo” 2011, nr 2, Legalis Internetowy System Informacji Prawnej.
Łętowska E., Pawłowski K., O operze i o prawie, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2014.
Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych otwarty do podpisu w Nowym Jorku dnia 19 grudnia 1966 r., Dz. U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167.
Nalewajko J.J., Kubiak R., Sztuka jako okoliczność wyłączająca bezprawność?, „Palestra” 2000, nr 9/10.
Pohl Ł., Czepita S., Strona przedmiotowa przestępstwa obrazy uczuć religijnych i jego formalny charakter, „Prokuratura i Prawo” 2012, nr 12, Legalis Internetowy System Informacji Prawnej.
Potulski J., Sprawa Nergala – studium przypadku, w: A. Biłgorajski (red.), Wolność wypowiedzi versus wolność religijna. Studium z zakresu prawa konstytucyjnego, prawa karnego i cywilnego, C.H. Beck, Warszawa 2015, Legalis Internetowy System Informacji Prawnej.
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka przyjęta na Zgromadzeniu Ogólnym ONZ dnia 10 grudnia 1948 r., http://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/onz/1948.html [dostęp: 5.11.2018].
Sitarz O., Artykuł 196 KK jako granica wolności wypowiedzi, w: A. Biłgorajski (red.), Wolność wypowiedzi versus wolność religijna.
Studium z zakresu prawa konstytucyjnego, prawa karnego i cywilnego, C.H. Beck, Warszawa 2015, Legalis Internetowy System Informacji Prawnej.
Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Karna z dnia 29 października 2012 r., sygn. akt I KZP 12/12, http://www.sn.pl/sprawy/SiteAssets/Lists/Zagadnienia_prawne/EditForm/I-KZP-0012_12.pdf [dostęp: 5.11.2018].
Uchwała Trybunału Konstytucyjnego z dnia 3 marca 1994 r., sygn.. akt. W 3/93, Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego, 1994, poz. 17.
Ustawa z dnia 2 sierpnia 1997 r. Kodeks karny, Dz. U. Nr 88, poz. 553 ze zm.
Warylewski J., Pasja czy obraza uczuć religijnych? Spór wokół art. 196 Kodeksu karnego, w: L. Leszczyński, E. Skrętowicz, Z. Hołda (red.), W kręgu teorii i praktyki prawa karnego. Księga poświęcona pamięci profesora Andrzeja Wąska, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Lublin 2005.
Wasilewski P., W poszukiwaniu granic karykatury wymierzonej przeciwko czci religijnej, w: A. Biłgorajski (red.), Wolność wypowiedzi versus wolność religijna. Studium z zakresu prawa konstytucyjnego, prawa karnego i cywilnego, C.H. Beck, Warszawa 2015, Legalis Internetowy System Informacji Prawnej.
Wojciechowska J., w: A. Wąsek (red.), Kodeks karny. Część szczególna, t. 1: Komentarz do artykułów 117-221, C.H. Beck, Warszawa 2006.
Wróbel W., w: A. Zoll (red.), Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz do art. 117-277 Kodeksu karnego, t. 2, Zakamycze, Kraków 1999.
Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 6 lutego 2015 r., II CSK 317/12, Legalis Internetowy System Informacji Prawnej.
Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie X Wydział Karny Odwoławczy z dnia 18 czerwca 2012 r., sygn. akt X Ka 496/12. Wyrok Sądu Rejonowego dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie z dnia 16 stycznia 2012 r., sygn. akt III K 416/10, https://www.saos.org.pl/judgments/52673 [dostęp: 5.11.2018].
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 7 czerwca 1994 r., sygn. akt K 19/93, OTK 1994, cz. 1, poz. 11.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 25 lutego 1999 r., sygn. akt K 23/98, Z.U. 1999/2/25.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia z 11 października 2006 r., sygn. akt P 3/06, http:// prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20061901409/T/D20061409L.pdf [dostęp: 14.07.2018].
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 25 lutego 2014 r., sygn. akt SK 65/12, Dz.U. poz. 268.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 października 2015 r., sygn. akt SK 54/13, Dz. U. z 2016 r., poz. 1632, https://www.saos.org.pl/judgments/206803 [dostęp: 5.11.2018].
Żurawik A., Interpretacja w prawie i sztuce jako przejaw ogólnej interpretacji humanistycznej, w: „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2001, z. 3.
Information: Santander Art and Culture Law Review, 2018, 1/2018 (4), pp. 171 - 188
Article type: Original article
Titles:
Granice wolności artystycznej – zarys problematyki
The Limits of Artistic Freedom – An Overview of the Issue
Instytut Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk
Published at: 31.10.2018
Article status: Open
Licence: CC BY-NC-ND
Percentage share of authors:
Article corrections:
-Publication languages:
PolishView count: 3999
Number of downloads: 1181