FAQ
Jagiellonian University in Krakow logo

Panowie i państwo na Szekspirze: Czesław Miłosz i Roman Brandstaetter jako tłumacze Szekspirowskich dzieł w Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej

Publication date: 14.04.2023

Przekładaniec, 2022, Issue 45, pp. 110 - 132

https://doi.org/10.4467/16891864PC.22.012.17173

Authors

Przemysław Pożar
University of Warsaw, Krakowskie Przedmieście 30, 00-927 Warszawa, Poland
https://orcid.org/0000-0003-2437-4480 Orcid
All publications →

Titles

Panowie i państwo na Szekspirze: Czesław Miłosz i Roman Brandstaetter jako tłumacze Szekspirowskich dzieł w Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej

Abstract

(State)holders of Shakespeare: Czesław Miłosz and Roman Brandstaetter as Translators of Shakespeare Dramas in the Polish People’s Republic

The paper aims to shed light on the relationship between Shakespeare, his translators, and the authorities of the Polish People’s Republic during the late 1940s and early 1950s. The case studies of Czesław Miłosz and Roman Brandstaetter will serve to illustrate both the artistic and supportive function of their translation endeavours completed under the patronage of the communist state. By delving into the rich archival material (published as well as unpublished), I would like to focus on the political and social circumstances that determined Miłosz’s and Brandstaetter’s routes towards translating Shakespeare.

* Artykuł powstał w oparciu o wyniki badań przeprowadzonych w ramach finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki projektu badawczego Repozytorium polskich przekładów dramatów Williama Shakespeare’a w XX i XXI wieku: zasoby, strategia i recepcja (NCN Opus 14, 2017/27/B/HS2/00853).

References

Artwińska, Anna. 2009. Poeta w służbie polityki. O Mickiewiczu w PRL i Goethem w NRD, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.

Bikont, Anna, Szczęsna, Joanna. 2021. Lawina i kamienie. Pisarze w drodze do i od komunizmu, Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.

Borowy, Wacław. 1947. Przekłady Shakespeare’a i teatr (I), „Teatr” 12, s. 18–25.

— Przekłady Shakespeare’a i teatr (II), „Teatr” 1–2, s. 19–25.

Brandstaetter, Roman. 1948. List do Reginy Brandstaetter, 31 maja, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, Listy Romana Brandstaettera do żony Reginy, rkps 18190/II, t. 1, k. 198.

— 1949–1983. Dzienniki i raptularze z lat 1949–1983, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, rkps 18046/I.

— List do Reginy Brandstaetter, 21 sierpnia, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, Listy Romana Brandstaettera do żony Reginy, rkps 18190/II, t. 1, k. 433–437.

— List do Reginy Brandstaetter, 29 sierpnia, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, Listy Romana Brandstaettera do żony Reginy, rkps 18190/II, t. 1, k. 449–451.

— List do Reginy Brandstaetter [brak daty], Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, Listy Romana Brandstaettera do żony Reginy, rkps 18190/II, t. 2, k. 29–32.

— List do Reginy Brandstaetter [brak daty], Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, Listy Romana Brandstaettera do żony Reginy, rkps 18190/II, t. 2, k. 47–51.

— Szpada i kij, „Teatr” 7, s. 4–6.

— O Hamlecie i Fortynbrasie, „Dialog” 8, s. 128–135.

Bystrzcki, Przemysław. 2002. Szabasy z Brandstaetterem, Zwierzyniec–Rzeszów: OS „Ostoja”.

Cetera-Włodarczyk, Anna. 2020. “The Gates of the Day”: Shakespeare in the Post-Holocaust Poetry and Translation of Roman Brandstaetter, w: M. Nicolaescu et. al (red.), Perspectives on Shakespeare in Europe’s Borderlands, Bucharest: The University of Bucharest Press, s. 105–126.

Cetera-Włodarczyk, Anna, Pożar, Przemysław. 2021. Polish Translations of Restoration Comedy in Early Communist Period: The Cross-Section of Ideology and Academy, „Theatralia” 24(1), s. 136–145.

Chesterman, Andrew. 2009. The Name and Nature of Translator Studies, „HERMES – Journal of Language and Communication in Business” 22(42), s. 13–22, https://tidsskrift.dk/her/article/view/96844/145601 [dostęp: 12.08.2022].

Chwalewik, Witold. 1950. O potrzebie nowej inscenizacji dramatów Szekspira, w: W. Chwalewik, Nowa inscenizacja dramatów Szekspira. Opracowanie, Archiwum Akt Nowych, Warszawa, sygn. 2/366/0/1.5.3/I 712, s. 1–23.

Codogni, Paulina. 2010. Afrykańczycy w Warszawie w latach 1945–1975, w: M. Diouf, P. Średziński (red.), Afryka w Warszawie. Dzieje afrykańskiej diaspory nad Wisłą, Warszawa: Fundacja „Afryka Inaczej”, s. 114–130.

Dużyk, Józef. 1991. Listy Romana Brandstaettera do Jana Wiktora z lat 1927–1967, „Pamiętnik Literacki” 82(1), s. 167–218.

Franaszek, Andrzej. 2011. Miłosz. Biografia, Kraków: Wydawnictwo Znak.

Gibińska, Marta. 1999. Polish Poets Read Shakespeare – Refashioning of the Tradition, Kraków: Towarzystwo Naukowe „Societas Vistulana”.

Heydel, Magda. 2013. „Gorliwość tłumacza”. Przekład poetycki w twórczości Czesława Miłosza, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

— 2020. Kto tłumaczy? Sylwetka tłumacza w najnowszych badaniach przekładoznawczych, w: J. Kita-Huber, R. Makarska (red.), Wyjść tłumaczowi naprzeciw. Miejsce tłumacza w najnowszych badaniach translatologicznych, Kraków: Universitas, s. 23–44.

Horzyca, Wilam (wyw.). 1950. Co wkrótce wystawią teatry w Poznaniu (z wizytą u dyr. W. Horzycy), „Głos Wielkopolski” 220, s. 4.

Kaindl, Klaus, Kolb, Waltraud, Schlager, Daniela (red.). 2021. Literary Translator Studies, Amsterdam–Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.

Kałużyński, Zygmunt. 1947. Problemy powojennego teatru w Polsce, „Twórczość” 10, s. 27–60.

Kita-Huber, Jadwiga, Makarska, Renata (red.). 2020. Wyjść tłumaczowi naprzeciw. Miejsce tłumacza w najnowszych badaniach translatologicznych, Kraków: Universitas.

Kołodziejczyk, Ewa (oprac.). 2013. Listy Czesława Miłosza do Karola Kuryluka, „Nowa Dekada Krakowska” 1/2, http://nowadekada.pl/wp-content/uploads/2013/11/NDK-2013-nr-1-2_Czesław-Miłosz.pdf [dostęp: 12.08.2022].

— Amerykańskie powojnie Czesława Miłosza, Warszawa: Wydawnictwo Instytut Badań Literackich PAN.

— (oprac.). 2019. „Ale cóż ma począć poeta, jeśli nie może wyrażać litości i grozy?”. Korespondencja Czesława Miłosza i Anny Kowalskiej z lat 1948–1950, „Teksty Drugie” 3, 353–366, https://rcin.org.pl/Content/121608/WA248_150426_P-I-2524_kolodziejczyk-ale-coz_o.pdf [dostęp: 12.08.2022].

Konica, Paweł. 1986. Pan na Szekspirze, „Teatr” 3, s. 10–12.

Kornat, Marek (oprac.). 2008. Jerzy Giedroyc, Czesław Miłosz. Listy 1952–1963, Warszawa: Czytelnik.

Krasiński, Edward. 1982. Z archiwum: Miłosz i Shakespeare, „Dialog” 1, s. 151–153. Krawczyk, Jerzy W. 1965. Spotkanie z pisarzem. Roman Brandstaetter, „Myśl Społeczna” 16, s. 6–7.

Krawiecka, Ewa (oprac.). 2016. „Stęskniło mi się za Twoją litewską mordą, Drogi Eugeniuszu”. Listy Romana Brandstaettera do Eugeniusza Paukszty, tzw. zakopiańskie z lat 1949–1957. Teksty i konteksty, Poznań: Wydawnictwo PSP.

Kujawińska-Courtney, Krystyna. 2002–2004. Shakespeare in Poland, w: Shakespeare around the Globe, University of Victora, s. 8–9, https://internetshakespeare.uvic.ca/Library/Criticism/shakespearein/poland1/index.html [dostęp: 17.08.2022].

Kuraś, Marzena (oprac.). 1999. Roman Brandstaetter i Janusz Warnecki. Listy 1947–1969, Warszawa: Instytut Sztuki PAN.

Lefevere, André. 1992. Translation, Rewriting, and the Manipulation of Literary Fame, London–New York: Routledge.

Leyfell, Aleksander. 1951. List do Romana Brandstaettera, 23 stycznia, Archiwum Państwowego Instytut Wydawniczego, Warszawa, teka wydawnicza 336 – Hamlet, W. Shakespeare 1949–1984 r., k. 14.

Maśliński, Józef. 1946. Gdy powracamy do Szekspira, „Teatr” 4–5, s. 25–34. Miłosz, Czesław [J.M. Nowak]. 1947. Życie w USA, „Odrodzenie” 25, s. 8. Miłosz, Czesław. 1951. Nie, „Kultura” 5, s. 3–13.

—  Przedmowa, w: C. Miłosz, Mowa wiązana, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, s. 5–8.

— Ogród nauk, Kraków: Wydawnictwo Znak.

— Zaraz po wojnie. Korespondencja z pisarzami 1945–1950, Kraków: Wydawnictwo Znak.

— 2011. I książki mają swój los, „Zeszyty Literackie” 1 [numer specjalny].

Romanowska, Agnieszka. 2017. Za głosem tłumacza. Szekspir Iwaszkiewicza, Miłosza i Gałczyńskiego, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Rosner, Edmund. 1995. Roman Brandstaetter a Austria, „Pamiętnik Literacki” 20, s. 157–173.

Rulikowski, Mieczysław. 1946. Szekspir na scenach polskich, „Teatr” 5, s. 3–15. Sinko, Grzegorz. 1951. Opinia o przekładzie „Hamleta” Szekspira przez Romana

Brandstaettera, 24 lipca, Archiwum Państwowego Instytutu Wydawniczego, Warszawa, teka wydawnicza 336 – Hamlet, W. Shakespeare, 1949–1984 r., k. 3–14.

Skucińska, Anna. 1995. Monolog Hamleta z drugiej sceny aktu pierwszego w przekładzie Romana Brandstaettera i Stanisława Barańczaka, „Przekładaniec” 1, s. 119–123.

Sokorski, Włodzimierz. 1948. Teatr i widz, „Kuźnica” 27, s. 8–9.

Świątkowska, Wanda. 2019. Czy Jan Kott stworzył mit? Jeszcze raz o „Hamlecie” ‘56 Romana Zawistowskiego, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria” 19, s. 178–193.

Terlecki, Tymon. 1954. „Hamlet” polski i angielski, „Kultura” 1–2, s. 61–79.

Umiński, Krzysztof. 2022. Trzy tłumaczki, Warszawa: Wydawnictwo Marginesy.

Walicki, Andrzej. 1985. Spotkania z Miłoszem, Londyn: „Aneks”.

Zajączkowski, Ryszard. 2017. Pisarz i wyznawca. W kręgu twórczości Romana Brandstaettera, Lublin: Wydawnictwo KUL.

Information

Information: Przekładaniec, 2022, Issue 45, pp. 110 - 132

Article type: Original article

Titles:

Polish:
Panowie i państwo na Szekspirze: Czesław Miłosz i Roman Brandstaetter jako tłumacze Szekspirowskich dzieł w Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej
English:
(State)holders of Shakespeare: Czesław Miłosz and Roman Brandstaetter as Translators of
Shakespeare Dramas in the Polish People’s Republic

Authors

https://orcid.org/0000-0003-2437-4480

Przemysław Pożar
University of Warsaw, Krakowskie Przedmieście 30, 00-927 Warszawa, Poland
https://orcid.org/0000-0003-2437-4480 Orcid
All publications →

University of Warsaw, Krakowskie Przedmieście 30, 00-927 Warszawa, Poland

Published at: 14.04.2023

Article status: Open

Licence: CC BY  licence icon

Percentage share of authors:

Przemysław Pożar (Author) - 100%

Article corrections:

-

Publication languages:

Polish