Lokalny gatunek – uniwersalny odbiór? Polski reportaż literacki dwóch pierwszych dekad XXI wieku w oczach francuskojęzycznego odbiorcy

Paweł Łapiński

Titles

Abstract

Local Genre – Universal Reception? Polish Literary Reportage from the Two First Decades of the 20th Century Read by the French-Speaking Audience

The article examines the reception of Polish contemporary authors associated with the genre of “literary reportage” among the readers of their French translations. The analysis starts with the assumption taken from the thoughts of Tzvetan Todorov, who claimed that genre – shaping both the author’s writing model and the reader’s horizon of expectations – can be an important mechanism of mediation driving the literary communication.

The analysis includes translations of books by Wojciech Tochman, Jacek Hugo- Bader, Mariusz Wilk and Mariusz Szczygieł. In the first part, the publishing peritext is examined, through which French publishers create the perception of Polish authors and the literary genre they can be associated with. The second part of the analysis is devoted to the reception of translations of the above-mentioned authors – both among professional critics and amateur reviewers or readers – with particular emphasis put on the genre classification made by the audience.

The summary attempts to determine whether French-speaking readers perceive Polish authors in accordance with the specific rules of “literary reportage” and what role the publishing peritext may play in this process. The issue of marketing potential of the literary genre as an important tool in creating the publisher’s offer is also discussed.

The article examines the reception of Polish contemporary authors associated with the genre of “literary reportage” among the readers of their French translations. The analysis starts with the assumption taken from the thoughts of Tzvetan Todorov, who claimed that genre – shaping both the author's writing model and the reader's horizon of expectations – can be an important mechanism of mediation driving the literary communication.

The analysis includes translations of books by Wojciech Tochman, Jacek Hugo-Bader, Mariusz Wilk and Mariusz Szczygieł. In the first part, the publishing peritext is examined, through which French publishers create the perception of Polish authors and the literary genre they can be associated with. The second part of the analysis is devoted to the reception of translations of the above-mentioned authors – both among professional critics and amateur reviewers or readers – with particular emphasis put on the genre classification made by the audience.

The summary attempts to determine whether French-speaking readers perceive Polish authors in accordance with the specific rules of "literary reportage" and what role the publishing peritext may play in this process. The issue of marketing potential of the literary genre as an important tool in creating the publisher's offer is also discussed.

Keywords

literary reportage, translation reception, literary genre, peritext, horizon of expectations; reportaż literacki, recepcja przekładu, gatunek literacki, perytekst, horyzont oczekiwań

literary reportage, translation reception, literary genre, peritext, horizon of expectations

References

Literatura podmiotu

Hugo-Bader J. 2012. La fièvre blanche : de Moscou à Vladivostok, przeł. A. Żuk, Paris: Noir sur Blanc.

––– 2015 Journal de la Kolyma, przeł. A. Żuk, Paris: Noir sur Blanc.

Szczygieł M. 2008. Gottland: récits, przeł. M. Carlier, Arles: Actes Sud.

––– 2012. Chacun son paradis: récits, przeł. M. Carlier, Arles: Actes Sud.

Tochman W. 2004. Mordre dans la pierre, przeł. M. Carlier, Paris: Noir sur Blanc.

––– 2014. Aujourd’hui, nous allons dessiner la mort: retour au Rwanda, przeł. M. Carlier, Paris: Noir sur Blanc.

––– 2018. Eli, Eli, przeł. K. Barbarski, Paris: Noir sur Blanc.

Wilk M. 1999. Le journal d’un loup, przeł. L. Dyèvre, Paris: Noir sur Blanc.

––– 2007. Le journal du Nord. La maison au bord de l’Oniégo, przeł. R. Bourgeois, Paris: Noir sur Blanc.

––– 2009. Le journal du Nord. Dans les pas du renne, przeł. R. Bourgeois, Paris: Noir sur Blanc.

––– 2010. Portage, przeł. R. Bourgeois, Paris: Noir sur Blanc.

––– 2013. Dans le sillage des oies sauvages, przeł. L. Dyèvre, Paris: Noir sur Blanc.

Literatura przedmiotu

Czapliński P. 2013. Gry w prestiż, w: J.F. English, Ekonomia prestiżu. Nagrody, wyróżnienia i wymiana wartości kulturowej, Warszawa: Narodowe Centrum Kultury, s. 7–24.

English J.F. 2013. Ekonomia prestiżu. Nagrody, wyróżnienia i wymiana wartości kulturowej, przeł. P. Czapliński Ł. Zaremba, Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.

Frukacz K. 2016. Polski reportaż literacki w perspektywie międzykulturowej. Z zagadnień recepcji gatunku, „Studia Europaea Gnesnensia” 14, s. 101–118.

Genette G. 2002. Seuils, Paris: Éditions du Seuil.

Gliński M. 2014. Polskie non-fiction w tłumaczeniu (i nie), https://culture.pl/pl/artykul/ polskie-non-fiction-w-tlumaczeniu-i-nie (dostęp: 30.06.2019).

Głowiński M. 1998. Dzieło wobec odbiorcy: szkice z komunikacji literackiej, Kraków: Universitas.

Jauss H.R. 1999. Historia literatury jako prowokacja, przeł. M. Łukasiewicz, Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN.

Lacôte-Gabrysiak L. 2017. 1984–2016: 32 ans de best-sellers en France, „Revue Critique de Fixxion Française Contemporaine” 15, s. 18–39. http://www.revue-critique-de-fixxion-francaise-contemporaine.org/rcffc/article/view/fx15.03 (dostęp: 30.06.2019).

Lalewicz J. 1978. Proces i aparat komunikacji literackiej, „Teksty: Teoria Literatury, Krytyka, Interpretacja” 1(37), s. 17–36.

Leszczyński A. 2017. Polska szkoła zmyślania, „Krytyka Polityczna”, 31.05.2017, https:// krytykapolityczna.pl/kultura/czytaj-dalej/leszczynski-polska-szkola-zmyslania/ (dostęp: 30.062019).

Mencwel J. 2011. Etyka reportera vs autorytet etnografa. Komentarz do dyskusji wokół książki Wojciecha Tochmana „Dzisiaj narysujemy śmierć”, „Kultura Liberalna” 137(34), https://kulturaliberalna.pl/2011/08/22/mencwel-etyka-reportera-vs-autorytet-etnografa-komentarz-do-dyskusji-wokol-ksiazki-wojciecha-tochmana-%E2%80%9Edzisiaj-narysujemy-smierc%E2%80%9D/ (dostęp: 30.06.2019).

Narbutowicz P. 2012. Sprzedać książkę po okładce: techniki perswazji na okładkach książek literackich wydawanych w Polsce, Warszawa: Biblioteka Analiz.

Potrykus-Woźniak P. 2010. Słownik nowych gatunków i zjawisk literackich, Warszawa: Wydawnictwo Szkolne PWN.

Squires C. 2007. Marketing Literature: The Making of Contemporary Writing in Britain, London: Palgrave Macmillan.

Todorov T. 1979. O pochodzeniu gatunków, przeł. A. Labuda, „Pamiętnik Literacki” 70/3, s. 307–321.

Wosińska M. 2011. Tajemnice traumy, „Tygodnik Powszechny”, 7 czerwca, https://www. tygodnikpowszechny.pl/tajemnice-traumy-139524 (dostęp: 30.06.2019).

Wójcicka E. 2017. Rola mediów społecznościowych w kształtowaniu kultury czytelniczej nastolatków, „Folia Bibliologica” LIX, s. 135–151.

Żyrek-Horodyska E. 2017. Reportaż literacki wobec literatury. Korzenie i teorie, „Pamiętnik Literacki” 108/4, s. 119–131.

––– 2019. Kartografowie codzienności. O przestrzeni (w) reportażu, Kraków: Instytut Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Cytowane recenzje

2004. Wojciech Tochman. Mordre dans la pierre., „Libération” 1 lipca, https://next. liberation.fr/livres/2004/07/01/wojciech-tochman-mordre-dans-la-pierre_485010 (dostęp: 30.06.2019).

2014. Un Polonais face aux fantômes du Rwanda, „Books” 54, maj, https://www.books. fr/un-polonais-face-aux-fantomes-du-rwanda/ (dostęp: 30.06.2019 ).

2015. A la Kolyma, rencontre avec la fille du «nabot sanguinaire» de Staline, „Mediapart”, 18 kwietnia, https://www.mediapart.fr/journal/culture-idees/180415/la-kolyma-rencontre-avec-la-fille-du-nabot-sanguinaire-de-staline (dostęp: 30.06.2019).

Babey S. 2018. Une sale Manille, „Vigousse” 359, http://www.vigousse.ch/numeros/359/ pdf/Vigousse_no359.pdf (dostęp: 30.06.2019).

Barrault J-M. 2010. Mariusz Wilk de la Blanche à la Baltique, „L’Express” 22 lipca 2010, https://www.lexpress.fr/culture/livre/portage_906743.html (dostęp: 30..06.2019).

Buisson J-C. 2008. Gottland, „Le Figaro”, 22 listopada, http://www.lefigaro.fr/le figaromagazine/2008/11/22/01006-20081122ARTFIG00136--gottland-.php (dostęp 30.06.2019).

Clément M.L. 2012. Mariusz Szczygieł, Gottland, „Linternaute.com” 6 października, http://salon-litteraire.linternaute.com/fr/roman/review/1803314-mariusz-szczygiel-gottland [dostęp: 30.06.2019).

Czarny N. 2012. Un pays et un art de vivre, „ La Quinzaine littéraire” 1061, https://www.nouvelle-quinzaine-litteraire.fr/mode-lecture/un-pays-et-un-art-de-vivre-145 (dostęp: 30.06.2019).

Dabitch C. 2004. Mordre dans la pierre, „Le Matricule des Anges” 055, http://www. lmda.net/din/tit_lmda.php?Id=20056 (dostęp: 30.06.2019).

Devarrieux C. 2007. Poêle à construire, „Libération”, 28 czerwca, https://next.liberation. fr/livres/2007/06/28/poele-a-construire_97102 (dostęp: 30..06.2019).

––– 2009. Le coup du Lapon, „Libération”, 18 czerwca, https://next.liberation.fr/ livres/2009/06/18/le-coup-du-lapon_565458 (dostęp: 30.06.2019).

Dupuis J. 2012. L’ode aux Tchèques de Mariusz Szcygiel, „ L’Express”, 13 kwietnia, https://www.lexpress.fr/culture/livre/chacun-son-paradis_1103951.html (dostęp: 30.06.2019).

Decheref D. 2014. Aujourd’hui, nous allons dessiner la mort, „Études” 10, s. 121–144, https://www.cairn.info/revue-etudes-2014-10-page-121.htm (dostęp: 30.06.2019).

Elkaim K. 2018. En terre inconnue, „Livres Hebdo”, 26 stycznia 2018, https://www. livreshebdo.fr/article/en-terre-inconnue (dostęp: 30.06.2019).

Jacob D. 2012. Russie, ton univers impitoyable, „Le Nouvel Observateur”, 16 sierpnia, https://bibliobs.nouvelobs.com/documents/20120809.OBS9334/russie-ton-univers-impitoyable.html (dostęp: 30.06.2019).

Jeancourt Galignani O. 2018. Eli, Eli, „Transfuge” 116, luty.

Kammerer E. 2009. Gottland, „Études” 7, s. 119–142, https://www.cairn.info/revue-etudes-2009-7-page-119.htm (dostęp: 30.06.2019).

Lemaire G-G. 2012. Mariusz Szczygiel: Un Polonais à Prague, „ Les Lettres Françaises” 5, http://www.les-lettres-francaises.fr/2012/05/mariusz-szczygiel-un-polonais-a-prague/ (dostęp: 30.06.2019).

Levisalles N. 2008. Le coeur en survie, „Libération”, 7 listopada, https://next.liberation. fr/livres/2008/11/07/le-coeur-en-survie_174319 (dostęp: 30.06.2019).

Madelain A. 2004. Mordre dans la pierre, „Courrier des Balkans”, 2 października, https:// www.courrierdesbalkans.fr/mordre-dans-la-pierre (dostęp: 30..06.2019).

Mailles Viard V. 2018. Eli, Eli de W.L. Tochman, „Le Matricule des Anges” 190, https:// www.editions-allia.com/files/note_5877_pdf.pdf (dostęp: 30.06.2019).

Quatremer J. 2009. Prix du livre européen, troisième!, 9 grudnia, http://bruxelles.blogs.liberation.fr/2009/12/09/prix-du-livre-europeen-troisieme-/ (dostęp: 30.06. 2019).

Rüf I. 2012. Routes et déroutes, de Moscou à Vladivostok, en hiver, „Le Temps”, 6 lipca, https://www.letemps.ch/culture/routes-deroutes-moscou-vladivostok-hiver (dostęp: 30.06.2019).

––– 2014. Paroles de survivants du génocide rwandais, „Le Temps”, 11 kwietnia 2014, https://www.letemps.ch/culture/paroles-survivants-genocide-rwandais (dostęp: 30.06.2019).

Simon J.A.G. 2018. Le monde des damnés, „Le Courrier”, 28 czerwca, https://lecourrier. ch/2018/06/28/le-monde-des-damnes/ (dostęp: 30..06.2019).

Tallles O. 2015. JOURNAL DE LA KOLYMA de Jacek Hugo-Bader, „La Croix” 5 sierpnia 2015, https://www.la-croix.com/Archives/2015-08-05/JOURNAL-DE-LA-KOLYMA-de-Jacek-Hugo-Bader.-Ed.-Noir-sur-blanc-367-p.-23-2015-08-05-1341723 (dostęp: 30.06.2019).

Blogi, portale czytelnicze, amatorskie recenzje

Babelio, http://www.babelio.com (dostęp: 30.06.2019).

Beskid, http://www.beskid.com/livre/tochman.html (dostęp: 30.062019).

Chez Canel, http://canelkili.canalblog.com/archives/2013/01/11/26053598.html (dostęp: 30.06.2019).

Goodreads, http://www.goodreads.com (dostęp: 30.06.2019).

La chariotte à bouquins, http://lachariotteabouquins.blogspot.com/2010/10/gottland-mariusz-szczygiel-actes-sud.html (dostęp: 30.062019).

Les lectures d’Arès, http://leslecturesdares.over-blog.com/article-aujourd-hui-nous-allons-dessiner-la-mort-de-wojciech-tochman-123644878.html (dostęp: 30.06.2019).

LeLittéraire, http://www.lelitteraire.com/?p=664 (dostęp: 30.06.2019).

Les Amis du Roi des Aulnes, https://www.leroidesaulnes.org/fr/festival/szczygiel.html (dostęp: 30.06.2019).

Librairie Autrement, https://www.sa-autrement.com/livre/9782882501943-la-maison-au-bord-du-l-oniego-mariusz-wilk/ (dostęp: 30.06.2019).

Librairies Sorcieres, https://www.librairies-sorcieres.fr/article/650372/commentaires/ (dostęp: 30.06.2019).

Parfum de livres, http://parfumdelivres.niceboard.com/t3297p15-mariusz-wilk-pologne (dostęp: 30.06. 2019).

Vers les îles, http://www.vers-les-iles.fr/livres/Nouveau/Wilk.html (dostęp: 30.06. 2019).

Vehesse, http://vehesse.free.fr/dotclear/index.php?2013/06/19/2091-gottland-de-mariusz-szczygiel (dostęp: 30.06.2019).

Information

Information: Przekładaniec, 2020, Issue 40 – Gatunki literackie w przekładzie, pp. 157 - 174

DOI: https://doi.org/10.4467/16891864PC.20.008.13171

Article type: Original article

Titles:

Polish:

Lokalny gatunek – uniwersalny odbiór? Polski reportaż literacki dwóch pierwszych dekad XXI wieku w oczach francuskojęzycznego odbiorcy

English:

Local Genre – Universal Reception? Polish Literary Reportage from the Two First Decades of the 20th Century Read by the French-Speaking Audience

Authors

Paweł Łapiński

https://orcid.org/0000-0003-2220-3485

Polish Literary Translators Association, ul. Narbutta 20 lok. 33/34 02-541 Warszawa (Poland)

University of Gdańsk
ul. Bażyńskiego 1a 80-952 Gdańsk, Poland

Published at: 2023

Article status: Open

Licence: CC BY-NC-ND

Percentage share of authors:

Paweł Łapiński (Author) - 100%

Article corrections:

-

Publication languages:

Polish

View count: 1054

Number of downloads: 924

<div id="cke_pastebin"> Local Genre – Universal Reception? Polish Literary Reportage from the Two First Decades of the 20th Century Read by the French-Speaking Audience</div>

Pobierz pełny tekst

Titles

Abstract

Keywords

References

Information

Authors