U bram niebios. Oda (IV 30) Macieja Kazimierza Sarbiewskiego do Janusza Skumina Tyszkiewicza
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTEU bram niebios. Oda (IV 30) Macieja Kazimierza Sarbiewskiego do Janusza Skumina Tyszkiewicza
Data publikacji: 23.12.2020
Terminus, 2020, Tom 22, zeszyt 4 (57) 2020, s. 333 - 355
https://doi.org/10.4467/20843844TE.20.018.12538Autorzy
U bram niebios. Oda (IV 30) Macieja Kazimierza Sarbiewskiego do Janusza Skumina Tyszkiewicza
At Heaven’s Gate: Maciej Kazimierz Sarbiewski’s Ode (IV 30) to Janusz Skumin Tyszkiewicz
The main purpose of this paper is twofold. Firstly, it presents the edition of a Latin ode written by Maciej Kazimierz Sarbiewski SJ (1595–1640) dedicated to Janusz Skumin Tyszkiewicz (1572–1642), Voivode of Trakai, after the death of his beloved wife, Barbara née Naruszewicz (1580–1627). A new Polish translation of this text and a commentary are also provided. Secondly, the first part of the paper, or the invitation to close reading, aims at giving more detailed information about the rhetorical architecture of the ode, particularly its composition, arguments, and figures.
Sarbiewski, regarded as the most brilliant imitator of Horatian lyrical discourse in early-modern Europe (“Christian Horace”), used the established schemes and formulas to create a Christian consolation based on reinventing the lyrical arguments. The persuasive power of his ode is strongly related to vivid, evocative, and meaningful images. The correlation between divine inspiration and poetic perfection allowed him to refashion the rhetorical patterns of epicedium. Sarbiewski wanted to demonstrate his ability to use various modes of linguistic expression. Thus, in the heart of his consolation there is a story about “the cracks”(rimae) in heaven’s gate and a poet who can take a short glimpse into “the heavenly city”(urbs caelestis).
The consolation is to confirm the belief that, following departure, a deceased can live in the realm of eternal joy and happiness. Paradoxically, he or she can be happier there than during his or her earthly life. Despite its rhetorical refinement and poetical elaboration, it always serves the same purpose. Moreover, its realisation only becomes possible due to literary mediation. The poet appears to be the mediator between the world of the living and the world of the dead. The final verses of the poem bring a moral lesson best epitomized in a brief appeal “do not want more”(nec tu plura velis), addressed not only to Tyszkiewicz, but also to the poet himself and the readers.
Źródła
Cicero, On Old Age, On Frienship, On Divination, transl. by W.A. Falconer, Cambridge (MA) 1923.
Claudian, On Stilicho’s Consulship 2–3, Panegyric on the Sixth Consulship of Honorius, The Gothic War, Shorter Poems, Rape of Proserpina, transl. by M. Platnauer, Cambridge (MA) 1922.
Droczyłowski E., Dextera. Fidei constantiaeque testis […], Vilnius, Typis Academicis Societatis Iesu, 1620.
Dubowicz J., Kazanie na pogrzebie Jaśnie Wielmożnej Paniej, Jej M[ości] Paniej Barbary Naruszewiczówny, Januszowej Skuminowej Tyszkiewiczowej, wojewodzinej trockiej, jurborskiej, nowowolskiej etc. starościnej. Miane w cerkwi wileńskiej Trójce Przenaświętszej 2 dnia września roku P[ańskiego] 1627, [Vilnius 1627].
Horace, Satires, Epistles, The Art of Poetry, transl. by H.R. Fairclough, Cambridge (MA) 1926.
Juvenal, Persius, Juvenal and Persius, ed. and transl. by S.M. Braund, Cambridge (MA) 2004.
Katullus, Poezje wszystkie, przeł. G. Franczak, A. Klęczar, wstęp A. Klęczar, indeksy metryczne K. Woś, Krakow 2013.
Marracci H., Bibliotheca Mariana alphabetico ordine digesta, t. II, Roma: Francesco Cavalli, 1648.
Oda Sarbiewskiego do Janusza Skumina Tyszkiewicza, wojewody trockiego, w dzień pogrzebu swojej małżonki, tłum. A. Naruszewicz, „Zabawy Przyjemne i Pożyteczne” 5 (1772), cz. 2, s. 401–405.
Ovid, Heroides, Amores, transl. by G. Showerman, rev. by G.P. Goold, Cambridge (MA) 1914.
Ovid, Metamorphoses, vol. 1: Books 1–8, transl. by F.J. Miller, rev. by G.P. Goold, Cambridge (MA) 1916.
Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych [Biblia Tysiąclecia], oprac. zespoł biblistow polskich z inicjatywy benedyktynow tynieckich, wyd. 5, Poznań 1999.
Radziwiłł A.S., Pamiętnik o dziejach w Polsce, t. 1: 1632–1636, przeł. i oprac. A. Przyboś, R. Żelewski, Warszawa 1980.
Sarbievius M.C., Lyricorum libri quattuor, epodon liber unus alterque epigrammatum, Antwerpen: Officina Plantiniana Balthasaris Moreti, 1632.
Sarbievius M.C., Lyricorum libri quattuor, epodon liber unus alterque epigrammatum, Antwerpen: Officina Plantiniana Balthasaris Moreti, 1634.
Sarbievius M.C., Lyricorum libri tres, epigrammatum liber unus, edita tertia auctior, Antwerpen: Johannes Cnobbar, 1630.
Sarbiewski M.C., Oratio panegyrica habita in praesentia Serenissimi ac Invictissimi Vladislai IV, Poloniae et Sueciae regis in solenni corporis divi Casimiri translatione priusquam publica processione per urbis Vilnae plateas in regium cathedralis templi sacelium deferretur. Anno 1636 14. Augusti, Vilnius: Typis Academicis Societatis Iesu, 1636.
Seneca, Epistles, vol. 2: Epistles 66–92, transl. by R.M. Gummere, Cambridge (MA) 1920.
Starowolski S., Monumenta Sarmatarum viam universae carnis ingressorum, Krakow: Vidua et haeredes Francisci Caesarii, 1655.
Statius, Silvae, ed. and transl. by D.R. Shackleton Bailey, rev. by Ch.A. Parrott, Cambridge (MA) 2015.
Virgil, Aeneid: Books 7–12, Appendix Vergiliana, transl. by H.R. Fairclough, rev. by G.P. Goold, Cambridge (MA) 1918.
Virgil, Eclogues, Georgics, Aeneid: Books 1–6, transl. by H.R. Fairclough, rev. by G.P. Goold, Cambridge (MA) 1916.
The Vulgate Bible, vol. 3: The Poetical Books, ed. by S. Edgar, A.M. Kinney, Cambridge (MA) 2011.
Opracowania
Budzyński J., Horacjanizm w liryce polsko-łacińskiej renesansu i baroku, Wrocław 1985.
Budzyński J., „Parodia” i „palinodia” horacjańska w liryce M.K. Sarbiewskiego. Studium z techniki poezji barokowej, „Meander” 30 (1975), s. 88–108.
Buszewicz E., Oblicza pobożnej tęsknoty. Uwagi o istniejących i możliwych przekładach poezji Macieja Kazimierza Sarbiewskiego, „Ruch Literacki” 38 (1997), z. 4, s. 515–521.
Buszewicz E., Sarmacki Horacy i jego liryka. Imitacja – gatunek – styl. Rzecz o poezji Macieja Kazimierza Sarbiewskiego, Krakow 2006.
Davis G., Polyhymnia: The Rhetoric of Horatian Lyric Discourse, Berkeley 1991.
Fulińska A., Naśladowanie i twórczość. Renesansowe teorie imitacji, emulacji i przekładu, Wrocław 2000.
Hutcheon L., Ironia, satyra, parodia – o ironii w ujęciu pragmatycznym, przeł. K. Gorska, „Pamiętnik Literacki” 77 (1986), z. 1, s. 331–350.
Khan A., Horace’s Ode to Virgil on the Death of Quintilius: I.24, „Latomus” 26 (1967), s. 107–117.
Kolendo-Korczak K., Nagrobek Jerzego Rudominy i ośmiu towarzyszy poległych w bitwie pod Chocimiem w 1621 roku, „Przegląd Wschodni” (2001), nr 27–29, s. 875–886.
Kubiak Z., Szkoła stylu. Eseje o tradycji poezji europejskiej, Warszawa 1972.
Kuran M., Druk Eustachego Droczyłowskiego z okazji zaręczyn Rakowskiego i Tyszkiewiczówny (U genezy „Księcia Wiśniowieckiego Janusza” Samuela Twardowskiego), „Akapit. Rocznik Towarzystwa Bibliofilow Polskich w Warszawie” 1 (2006), s. 11–20.
Kuran M., Mecenat kulturalny Janusza Skumina Tyszkiewicza. Aspekt wizualny druków naukowych i okolicznościowych, „Dailės Istorijos Studijos” 4 (2010), s. 69–104.
Kuran M., Obraz i słowo w kazaniu Aleksandra Dubowicza pod tytułem Wyprawienie osoby… upamiętniającym postać Janusza Skumina Tyszkiewicza, „Terminus” 14 (2012), z. 25, s. 119–135.
Łukaszewicz-Chantry M., Raj chrześcijański na Polach Elizejskich. Analiza dwóch pieśni Macieja Kazimierza Sarbiewskiego, „Pamiętnik Literacki” 91 (2000), z. 1, s. 179–187.
Łukaszewicz-Chantry M., Trzy nieba. Przestrzeń sakralna w liryce Macieja Kazimierza Sarbiewskiego, Wrocław 2002.
Mikołajczak A.W., Antyk w twórczości Macieja Kazimierza Sarbiewskiego, Poznań 1994.
Putnam M.C.J., The Language of Horace Odes 1.24, „The Classical Journal” 88 (1993), no. 2, s. 123–135.
Ryczek W., Retoryka marzenia sennego. Oda do Wojciecha Turskiego (IV. 32) Macieja Kazimierza Sarbiewskiego, „Teksty Drugie” (2016), nr 5, s. 74–96.
Sokolski J., Staropolskie zaświaty. Obraz piekła, czyśćca i nieba w renesansowej i barokowej literaturze polskiej wobec tradycji średniowiecznej, Wrocław 1994.
Stawecka K., Maciej Kazimierz Sarbiewski – prozaik i poeta, Lublin 1989.
Thibodeau Ph., Can Vergil Cry? Epicureanism in Horace Odes 1.24, „The Classical Journal” 98 (2003), no. 3, s. 243–256.
Thom S., “That No Man Lives Forever”: Horace on the Death of Quintilius (1.24), „Akroterion” 41 (1996), no. 3–4, s. 114–123.
Tyszkiewicz E., Groby rodziny Tyszkiewiczów, Warszawa 1873.
Urbański P., Theologia fabulosa. Commentationes Sarbievianae, Szczecin 2000.
Wichary G., Recepcja twórczości M.K. Sarbiewskiego w polskim Oświeceniu, „Pamiętnik Literacki” 66 (1975), z. 2, s. 143–157.
Zaborowska-Musiał J., Obraz miasta ziemskiego i niebiańskiego w Oratio in sollenni corporis divi Casimiri translatione habita Macieja Kazimierza Sarbiewskiego, „Meander” 70 (2015), s. 113–129.
Informacje: Terminus, 2020, Tom 22, zeszyt 4 (57) 2020, s. 333 - 355
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
U bram niebios. Oda (IV 30) Macieja Kazimierza Sarbiewskiego do Janusza Skumina Tyszkiewicza
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Polska, ul. Gołębia 24, 31-007 Kraków
Publikacja: 23.12.2020
Status artykułu: Otwarte
Licencja: CC BY-NC-ND
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
PolskiLiczba wyświetleń: 1242
Liczba pobrań: 812