„Rocznik Gdański” zaczął ukazywać się od roku 1927, choć jako idea narodził się wcześniej, w roku 1922, kiedy z inicjatywy księdza doktora Kamila Kantaka powstało Towarzystwo Przyjaciół Nauk i Sztuki, dzisiaj Gdańskie Towarzystwo Naukowe.
Jak można przeczytać na stronach Książnicy Kopernikańskiej
na stronach Książnicy Kopernikańskiej, kadrowym i materialnym zapleczem towarzystwa było Gimnazjum Polskie Macierzy Szkolnej w Gdańsku, które również otwarto w 1922 roku.
Profesorowie tej szkoły, jednocześnie członkowie towarzystwa, powołali do życia „Rocznik Gdański”. Pierwszy tom redagował Marcin Dragan Prezes Towarzystwa Przyjaciół Nauk i Sztuki, przy pomocy Romana Lutmana i Władysława Pniewskiego. Redaktorami następnego tomu byli Adam Czartkowski, Marcin Dragan i Władysław Pniewski. Zespół redakcyjny powoli powiększał się o osoby, które związały się z nim na stałe lub czasowo. Byli to Tadeusz Bierowski, Kazimiera Jeżowa, Emil Ruecker, Adolf Siebeneichen, Roman Wodzicki, Wacław Konderski, Roman Battaglia, Marian Pelczar i Franciszek Kręcki.
Przed wojną ukazało się 12 tomów „Rocznika Gdańskiego”. Do „Rocznika Gdańskiego” pisało wówczas aż 57 autorów. Opublikowano 187 rożnych tekstów – wśród nich 72 rozprawy i szkice, 24 materiały źródłowe, 83 recenzje i polemiki. Stałe miejsce na łamach rocznika zajmowała „Kronika Towarzystwa Przyjaciół Nauk i Sztuki w Gdańsku”.
Począwszy od tomu drugiego, wprowadzono podział na 4 działy: Rozprawy, Recenzje, Polemiki, Kronika Towarzystwa Przyjaciół Nauki i Sztuki.
W tomach 7 i 8 pojawił się dział: Materiały, który w tomach 9 i 10 zmienił nazwę na Miscellanea.
„Rocznik Gdański” drukowano w Drukarni Gdańskiej. Siedziba redakcji znajdowała się w gmachu Gimnazjum Polskiego w Gdańsku (dzisiaj: ul.Augustyńskiego 1). Przeważała tematyka historyczna, poza tym reprezentowane były literatura, sztuka, językoznawstwo, etnografia, socjologia i geografia.
Szczególne miejsce na łamach „Rocznika Gdańskiego” znalazła tematyka kaszubska.
Dwaj redaktorzy „Rocznika Gdańskiego” Władysław Pniewski i Franciszek Kręcki zostali zamordowani przez hitlerowców w KL Stutthof, w 1940 roku.
Komplet przedwojennych wydań "Rocznika..." znajduje się w Bibliotece Gdańskiego Towarzystwa Naukowego, Bibliotece Gdańskiej PAN, Bibliotece Uniwersytetu Gdańskiego,
Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej w Toruniu, in.
Cyfrowo dostępne są na stronach Wielkopolskiej Biblioteki Cyfrowej oraz - częściowo - w Bałtyckiej Bibliotece Cyfrowej (zob.:
ARCHIWUM).
Niestety, nie wszystkie tomy „Rocznika Gdańskiego” zostały zdigitalizowane. Redakcja podjęła starania o uzupełnienie archiwum cyfrowego czasopisma o brakujące tomy. Od roku 2017 (tom LXXV-LXXVI) wszystkie kolejne tomy mają swoje wersje cyfrowe, publikowane systematycznie na stronie internetowej czasopisma (zob.:
ARCHIWUM).
Tom I "Rocznika..." liczył 153 strony i zawierał "pięć rozpraw naukowych oraz kronikę Towarzystwa z lat 1922 do 1927" (z "Kroniki Towarzystwa" w tomie II-III za lata 1928-1929). Wiemy też, że został "rozdzielony pomiędzy członków Towarzystwa" na zebraniu w dniu 27 stycznia 1928 roku (tamże).
Na tom pierwszy złożyły się następujące teksty:
- Stanisław Pawłowski, O położeniu geograficznem Pomorza i terytorium W.M. Gdańska
- Władysław Pniewski, Błędy i właściwości językowe w zadaniach młodzieży polskiej w Gdańsku, w świetle dialektów pomorskich i języka niemieckiego
- Roman Lutman, Położenie prawno-polityczne Gdańska w dawnej Polsce
- Władysław Pniewski, Bibliografia kaszubsko-pomorska w zakresie języka i językoznawstwa
- Marcin Dragan, Garść uwag o przeciwpolskiej propagandzie w najnowszych publikacjach niemieckich
Okres powojenny
Po zakończeniu działań wojennych, 22 lipca 1945 roku Towarzystwo Przyjaciół Nauki i Sztuki wznowiło działalność, jednak tom 13 „Rocznika Gdańskiego”, z powodu trudności wydawniczych, ukazał się dopiero w 1954 roku. Pierwsze tomy powojenne zawierały artykuły dotyczące zagadnień z historii Gdańska. Pojawiały się artykuły dotyczące dziedzin wcześniej mało lub wcale nieuwzględnianych, jak archeologia, historia prawa, historia sztuki, historia drukarstwa i gospodarka morska. Zainteresowano się również zagadnieniami związanymi z Żuławami i Kaszubami. Pierwsze numery redagowali: Marian Pelczar, Irena Fabian-Madeyska, Marian des Loges i Alina Szafranowa.
Redakcja mieściła się w gmachu Biblioteki Miejskiej w Gdańsku przy ul. Wałowej 15 (dzisiaj Biblioteka Gdańska PAN).
W 1956 roku Towarzystwo Przyjaciół Nauki i Sztuki zostało przekształcone w Gdańskie Towarzystwo Naukowe. „Rocznik” stał się organem GTN, nad którym pieczę sprawował Wydział I Nauk Społecznych i Humanistycznych GTN, powołany w 1957 roku.
Poszerzył się tematyczny profil periodyku, który objął nie tylko zagadnienia szeroko rozumianej historii Gdańska, wybrzeża morskiego i gospodarki morskiej, ale także zagadnienia socjologiczne, etnograficzne i językoznawcze.
W 1958 roku redaktorem naczelnym został profesor Andrzej Bukowski. „Rocznik Gdański” znajdował się wówczas w czołówce naukowych czasopism regionalnych. W 1992 roku redaktorem naczelnym został prof. Edward Breza, za którego kadencji pismo zawierało najwięcej artykułów o tematyce kaszubskiej, oraz zagadnień z językoznawstwa. W 2008 roku redaktorem naczelnym został historyk, prof. Edmund Kizik, w styczniu 2016 roku – także historyk - prof. Józef Arno Włodarski, a w lipcu 2017 roku prof. Maria Mendel, zajmująca się m.in. pedagogiką miasta.
W 1975 roku, zgodnie z decyzją Polskiej Akademii Nauk, połączono „Rocznik” z „Libri Gedanenses”, dotychczasowym organem Biblioteki Gdańskiej PAN, którego komitet redakcyjny (składający się z czterech osób: Zbigniewa Nowaka, Anny Siemiginowskiej, Przemysława Szafrana i Edmunda Kotarskiego) wszedł w skład redakcji „Rocznika”. Edmund Kotarski został zastępcą redaktora naczelnego i funkcję tą pełnił do 1985 r. Następnie obowiązki te przejął Zbigniew Nowak.
Redakcja pisma mieściła się początkowo w Gdańsku Wrzeszczu przy ul. Tuwima 21 (1960-1963, oraz 1965-1975), w roku 1964 w Gdańsku-Wrzeszczu przy Al. Zwycięstwa 21, a od 1976 roku przy ul. Grodzkiej 12.
Układ treści „Rocznika” powojennego nawiązuje do układu treści zeszytów przedwojennych. Tom 13 zawiera działy: rozprawy, sylwetki dawnych gdańszczan (nowy dział), materiały, sprawozdania i dyskusje, recenzje. Od tomu 29/30 wprowadzono: z kroniki naukowej (potem: z kroniki życia naukowego), a od tomu 32: nowe publikacje. W niektórych tomach pojawiają się działy: materiały i przyczynki, archiwum tekstów, dyskusje i polemiki.
Zmieniała się też oprawa graficzna pisma. Od tomu 28 zaopatrzono pismo w obwolutę, a stronę tytułową pozostawiono w niezmienionej postaci. W tekstach pojawiły się ilustracje. Od tomu 55 okładka jest laminowana, w innym kolorze dla każdego rocznika. Od tomu 66 obowiązuje okładka dwukolorowa białe tło czarny tekst.
W 2002 roku Rada Miasta Gdańska przyznała „Rocznikowi Gdańskiemu” Honorowe Odznaczenie Medal Księcia Mściwoja II za zasługi dla Miasta Gdańska, wysoki poziom naukowy i upowszechnianie wiedzy o Gdańsku i Pomorzu.
Opracowanie: Maciej Bakun, na podstawie:
- A. Bukowski, Pięćdziesiąt tomów „Rocznika Gdańskiego”, „Rocznik Gdański” 1990, t. 50, z.1.
- E. Breza, M. Mroczko, W. Pepliński, J. Powierski, Zasługi „Rocznika Gdańskiego” dla rozwoju nauki i wiedzy o Pomorzu, „Rocznik Gdański” 1978, t. 38, z. 2.
- I. Zachciał, Bibliografia zawartości „Rocznika Gdańskiego” 1927-2006, Gdańsk 2009.
