Rozwój myślenia w dorosłości: o sposobach badania rozumowania postformalnego w codziennych sytuacjach
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTERozwój myślenia w dorosłości: o sposobach badania rozumowania postformalnego w codziennych sytuacjach
Data publikacji: 23.07.2016
Psychologia Rozwojowa, 2016, Tom 21, Numer 2, s. 55 - 71
https://doi.org/10.4467/20843879PR.16.010.5088Autorzy
Rozwój myślenia w dorosłości: o sposobach badania rozumowania postformalnego w codziennych sytuacjach
The development of thinking in adulthood: ways of studying postformal reasoning in everyday situations
The article presents the results of two studies concerning the development of postformal reasoning as proposed by G. Lavouvie-Vief, with the use of the everyday problem solving dilemmas taken from the research conducted by R.A. Sebby and D.R. Papini in the Polish adaptation by E. Gurba. Study no. 1 tested the levels of reasoning in 3 age groups: early, middle, and late adulthood, providing the participants with a choice of readymade answers. Study no. 2 tested the levels of reasoning amongst the participants while using a modified version of the test which required giving an answer to an open question pertaining to the solution of a dilemma. Regardless of their age, the participants revealed a lower level of postformal reasoning in Study no. 2. Differences in the influence of spurious variables (sex, level of education) on the presented level of reasoning in the respective Studies were also observed. The discussion attempts to explain the observed differences with relation to the cognitive requirements of both methods of study as well as the form and content of the applied dilemmas
Adams C., Labouvie-Vief G., Hakim-Larson J., DeVoe M., Hayden M. (1988), Modes of Thinking and Problem Solving: Developmental Transitions from Preadolescence to Middle Adulthood. Ann Arbor, MI: University of Michigan. Praca niepublikowana.
Arlin P.K. (1975), Cognitive development in adulthood: A fifth stage? Developmental Psychology, 11, 602–606.
Aristico D., Cervone D., Houston E., Krauss S., Orom H. (2010), Everyday challenges in context: The influence of contextual factors on everyday problem solving among young, middle – aged and older adults. Experimental Aging Research, 36, 230–247.
Baldi R., Blanchard-Fields F., Stein R. (1999), Age relevance and context effects on attributions across the adult lifespan. International Journal of Behavioral Development, 23, 3, 665–683.
Baltes P.B., Lipsitt L.P., Reese H.W. (1980), Life-span developmental psychology. Annual Review of Psychology, 31, 65–110. DOI: 10.1146/annurev.ps.31.020180.000433.
Baltes P.B. (1987), Theoretical propositions of life-span developmental psychology: On the dynamics between growth and decline. Developmental Psychology, 23, 611–626.
Baltes P.B., Reese H.W. (1984), The life-span perspective in developmental psychology. W: M.H. Bornstein, M.E. Lamb (eds.), Developmental Psychology: An Advanced Textbook, 493–531. Hillsdale, NJ: Erlbaum.
Baltes P.B., Glück J., Kunzmann U. (2004), Mądrość. Jej struktura i funkcja w kierowaniu pomyślnym rozwojem w okresie całego życia. W: J. Czapiński (red.), Psychologia pozytywna, 117–146. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Basseches M.A. (1980), Dialectical schemata: A framework for the empirical study of the development of dialectical thinking. Human Development, 23, 400–421.
Berger K.S. (1998), The Developing Person Through the Life-Span. New York: Worth Publishers Inc.
Blanchard-Fields F. (1986), Reasoning on social dilemmas varying in emotional saliency: An adult developmental perspective. Psychology and Aging, 1, 4, 325–333. DOI: 10.1037/0882-7974.1.4.325.
Blanchard-Fields F. (1997), The role of emotion in social cognition across the adult life span. K.W Schaie, M.P Lawton (eds.), Manual Review of Gerontology and Geriatrics, 17, 238–265.
Carstensen L., Mikels J. (2005), At the intersection of emotion and cognition: Aging and the positivity effect. Current Directions in Psychological Science, 14, 3, 117–121.
Commons M., Richards F., Kuhn D. (1982), Systematic and metasystematic reasoning: A case for levels of reasoning beyond Piaget’s stage of formal operations. Child Development, 53, 1058–1069.
Cushman F., Greene J. (2012), Finding faults: How moral dilemmas illuminate cognitive structure. Social Neuroscience, 7, 269–279.
Cushman F. (2015), Deconstructing intent to reconstruct morality. Current Opinion in Psychology, 6, 97–103.
Czyżowska D., Gurba E., Białek A. (2012), Typ orientacji społecznej a sposób konstruowania własnej tożsamości przez młodych dorosłych. Psychologia Rozwojowa, 17, 3, 57–68. DOI: 10.4467/20843879PR.12.018.0637.
De Neys W. (2006), Automatic-heuristic and executive-analytic processing during reasoning: Chronometric and dual-task considerations. The Quarterly Journal of Experimental Psychology, 59, 6, 1070–1100.
De Neys W. (2006). Dual processing in reasoning: two systems but one reasoner. Psychological science, 17(5), 428–433.
De Neys W., Vanderputte K. (2011), When less is not always more: Stereotype knowledge and reasoning development. Developmental Psychology, 47, 2, 432–441.
Goulet L.R., Baltes P.B. (eds.), (1970), Life-Span Developmental Psychology: Research and Theory. New York: Academic Press.
Greene J.D., Morelli S.A., Lowenberg K., Nystrom L.E., Cohen J.D. (2008), Cognitive load selectively interferes with utilitarian moral judgment. Cognition, 107, 1144–1154.
Greene J.D., Sommerville R.B., Nystrom L.E., Darley J.M., Cohen J.D. (2001), An fMRI investigation of emotional engagement in moral judgment. Science, 293, 14, 2105–2108.
Gurba E. (1993), Adaptacyjny charakter myślenia postformalnego. Przegląd Psychologiczny, 36, 2, 181–192.
Gurba E. (2005), On the specific character of adult thought: Controversies over post-formal operations. Polish Psychological Bulletin, 36, 3, 175–185.
Gurba E. (2011a), Udział zdolności poznawczych młodzieży i jej rodziców w kształtowaniu wzajemnych relacji w rodzinie. Referat wygłoszony na XX Ogólnopolskiej Konferencji Psychologii Rozwojowej, Kraków, czerwiec.
Gurba E. (2011b), Wczesna dorosłość. W: J. Trempała (red.), Psychologia rozwoju człowieka, 287–311. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Gurba E. (2013), Nieporozumienia z dorastającymi dziećmi w rodzinie. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Haidt J., Joseph C. (2008), The moral mind: How five sets of innate intuitions guide the development of many culture-specific virtues and perhaps even modules. W: P. Carruthers, S. Laurence, S. Stich (eds.), The Innate Mind. Volume 3, 367–391. New York: Oxford University Press.
Hostinar C.E. (2006), Evidence of Post-Formal Thinking Among College Students. Proceedings of The National Conference on Undergraduate Research (NCUR). Asheville, NC: The University of North California, April 6–8.
Kahneman D. (2011), Pułapki myślenia. O myśleniu szybkim i wolnym. Poznań: Media Rodzina.
Kubicka D. (2015), Myślenie refleksyjne w dorosłości: Model Sądu Refleksyjnego Karen Kitchener i Patricii King a sposoby myślenia dorosłych o sprawach znanych z mediów. W: D. Kubicka (red.), Nowe perspektywy badań rozwoju w dzieciństwie i dorosłości. Księga pamiątkowa dla profesor Marii Kielar-Turskiej, 177–198. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Labouvie-Vief G. (1980), Beyond formal operations uses and limits of pure logic in life-span development. Human Development, 23, 141–161. DOI: 10.1159/000272546.
Labouvie-Vief G. (1982), Dynamic development and mature autonomy: A theoretical prologue. Human Development, 25, 161–191.
Labouvie-Vief G. (2003), Dynamic integration: Affect, cognition, and the self in adulthood. Current Directions in Psychological Science, 12, 201–206. DOI: 10.1046/j.0963-7214.2003.01262.x.
Lerner R.M., Hultsch D.F. (1983), Human Development: A Life-Span Perspective. New York: McGraw-Hill.
Liberska H. (2011), Teorie rozwoju psychicznego. W: J. Trempała (red.), Psychologia rozwoju człowieka. Podręcznik akademicki, 71–126. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Michalska P., Trempała J., Szymanik A., Skawińska U. (2012), Ways of thinking of adolescents in solving everyday problems. W: H. Liberska (ed.), Current Psychosocial Problems in Traditional and Novel Approaches. Volume 2. Effectiveness of Functioning and Life Satisfaction: Resources and Limitations, 49–69. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
Miluska J. (1996), Tożsamość kobiet i mężczyzn w cyklu życia. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Narvaez D., Vaydich J.L. (2008), Moral development and behavior under the spotlight of the neurobiological sciences, Journal of Moral Education, 37, 289–312.
Overton W.F., Ricco R.B. (2010), Dual-systems and the development of reasoning: Competence-procedural systems. Wiley Interdisciplinary Reviews: Cognitive Science, 2, 2, 231–237. DOI: 10.1002/wcs.120.
Perry W.G. (1968), Forms of Intellectual and Ethical Development in the College Years: A Scheme. New York: Holt, Rinehart & Winston.
Piaget J. (1966), Studia z psychologii dziecka. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Piaget J. (1972), Intellectual evolution from adolescence to adulthood. Human Development, 15, 1–12.
Rest J.R. (1983), Morality. W: J.H. Flavell, E. Markman (eds.), Handbook of Child Psychology. Volume 3. Cognitive Development, 56–629. New York: Wiley.
Riegel K.F. (1973), Dialectic operations: The final period of cognitive development. Human Development, 16, 346–370. DOI: 10.1037/0003-066X.31.10.689.
Sebby R.A., Papini D.R. (1994), Postformal reasoning during adolescence and young adulthood: The influence of problem relevancy. Adolescence, 29, 114, 389–400.
Sinnot J.D. (1984), Postformal reasoning the relativistic stage. W: M.L. Commons, F.A. Richards, C. Armon (eds.), Beyond Formal Operations: Late Adolescent and Adult Cognitive Development, 298–326. New York: Praeger.
Sinnot J.D. (1998), The Development of Logic in Adulthood: Postformal Thought and Its Applications. New York: Plenum Press.
Spelke E. (1994), Initial knowledge: Six suggestions. Cognition, 50, 1, 431–445.
Stanovich K.E., West R.F. (2000), Individual differences in reasoning: Implications for the rationality debate. Behavioral and Brain Sciences, 23, 645–726.
Steinberg L. (2005), Cognitive and affective development in adolescence. Trends in Cognitive Science, 9, 2, 69–74.
Stuart-Hamilton I. (2006), Psychologia starzenia się. Poznań: Zysk i S-ka.
Sujak E. (1998), Rozważania o ludzkim rozwoju. Kraków: Znak.
Trempała J. (1986), Rozwój poznawczy w dorosłości. Kontynuacja rozwoju operacji formalnych czy kształtowanie się nowych jakości poznania, Przegląd Psychologiczny, XXIX, 1, 9–23.
Trempała J. (1989), Rozumowanie w okresie wczesnej dorosłości. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Trempała J. (2002), Rozwój poznawczy. W: B. Harwas-Napierała, J. Trempała (red.), Psychologia rozwoju człowieka. Rozwój funkcji psychicznych, 13–44. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Trempała J. (2004), Rozwój psychiczny jako zamiana w czasie. W: R. Ossowski, J. Trempała (red.), Kolokwia psychologiczne. Zmieniający się człowiek w zmieniającym się świecie, t. 11, 55–73. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.
Trempała J., Mrozińska P. (2011), Problem solving in late adulthood: Review of studies. W: H. Liberska (ed.), Current Psychosocial Problems: In Traditional and Novel Approaches, 101–118. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
Tyszkowa M. (1987), Doświadczenie, kultura i rozwój psychiczny jednostki. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Informacje: Psychologia Rozwojowa, 2016, Tom 21, Numer 2, s. 55 - 71
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Rozwój myślenia w dorosłości: o sposobach badania rozumowania postformalnego w codziennych sytuacjach
The development of thinking in adulthood: ways of studying postformal reasoning in everyday situations
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Instytut Psychologii, ul. Leopolda Staffa 1, 85 867 Bydgoszcz
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy
Instytut Psychologii, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, ul. Ingardena 6, 30-060 Kraków
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Instytut Psychologii, ul. Leopolda Staffa 1, 85 867 Bydgoszcz
Publikacja: 23.07.2016
Status artykułu: Otwarte
Licencja: Żadna
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
PolskiLiczba wyświetleń: 5723
Liczba pobrań: 1732