FAQ
logotyp Uniwersytetu Jagiellońskiego

Kompetencja rodzicielska. Użyteczny konstrukt w badaniach nad rolą rodzicielskich oddziaływań w rozwoju dziecka

Data publikacji: 20.03.2019

Psychologia Rozwojowa, 2019, Tom 24, Numer 1, s. 9 - 26

https://doi.org/10.4467/20843879PR.19.006.10597

Autorzy

,
Martyna Jackiewicz
Instytut Psychologii, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, ul. Ingardena 6, 30-060 Kraków
https://orcid.org/0000-0003-0689-0705 Orcid
Wszystkie publikacje autora →
Marta Białecka-Pikul
Instytut Psychologii, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, ul. Ingardena 6, 30-060 Kraków
https://orcid.org/0000-0002-0909-7123 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

Kompetencja rodzicielska. Użyteczny konstrukt w badaniach nad rolą rodzicielskich oddziaływań w rozwoju dziecka

Abstrakt

Parenting Competence. A Useful Construct in Research on the Role of Parental Infl uences in Child Development

The aim of the considerations is to present the usefulness of the construct of “parenting competence” according to the understanding of Teti and Huang (2004) in research on the role of parenting infl uence in child development. Through a critical analysis of defi nitions of such concepts as “parental attitude” or “parenting style,” the construct of parenting competence (PC) will be shown as allowing for a more precise, and at the same time, coherent and comprehensive characteristics of the most important components of parenting. PC will be presented as a construct which contains three important elements of parenting, namely: parental warmth, control and quality of communication. By  presenting the potential usefulness of this construct, we will show that PC can be treated as a kind of social competence possessed by the parent. PC makes it possible to analyze parenting in the context of parent-child interaction, and at the same time takes into account the variability of parenting, which is culturally conditioned and, in this context, is strongly related to the developmental period, i.e., the child’s age.

Bibliografia

Ainsworth M.D.S., Blehar M.C., Waters E., Wall S. (1978). Patterns of Attachment: A Psychological Study of the Strange Situation. Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.

Ambert A.M. (1992). The Effect of Children on Parents. New York: Haworth Press.

Bakiera L. (2013). Zaangażowane rodzicielstwo a autokreacyjny aspekt rozwoju dorosłych. Warszawa: Difi n SA.

Bakiera L. (2017). Doświadczanie rodzicielstwa i doświadczenia rodzicielskie. Propozycja konceptualizacji. Psychologia Rozwojowa, 22(2), 15–31.

Bakiera L. (2018). Styl realizacji rodzicielstwa a społeczny kontekst funkcjonowania współczesnych rodziców. W: B. Harwas-Napierała, L. Bakiera (red.), Oblicza współczesnej rodziny, 31–66. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.

Barnard K.E. (1994). What the NCAST feeding scale measures. W: G.S. Summer, A. Spietz (red.), NCAST: Caregiver/Parent-Child Interaction Manual, 98–121). Seattle: WAL University of Washington NCAST Publications.

Baumrind D. (1968). Authoritarian versus authoritative parental control. Adolescence, 3, 255–272.

Baumrind D. (1971). Harmonious parents and their preschool children. Developmental Psychology, 4, 99–102.

Baumrind D. (1980). New direction in socialization research. American Psychologist, 35, 639–652.

Baumrind D. (1991). Parenting styles and adolescent development. W: J. Brooks-Gunn, R. Lerner, A.C. Petersen (eds.), The Encyclopedia of Adolescence, 746–758. New York: Garland.

Baumrind D. (1993). Parents and children. W: B. Yorburg (ed.), Family Relationships, 287–308. New York: St. Martin’s Press.

Belsky J., Robins E., Gamble W. (1984). The determinants of parenting: Toward a contextual theory. W: M. Lewis, L. Rosenblum (eds.), Beyond the Diad: Social Connections, 251–280. New York: Plenum.

Biringen Z. (2000). Emotional availability: Conceptualization and research fi ndings. Americal Journal of Orthopsychiatry, 70, 104–114.

Borecka-Biernat D. (1995). Nieśmiałość i agresja nastolatków a styl wychowania w rodzinie. Problemy Rodziny, 5, 45–46.

Bornstein M.H., Tamis-Lemonda C.S., Hahn C.S., Haynes O.M. (2008). Maternal responsiveness to young children at three ages: Longitudinal analysis of a multidimensional, modular, and specifi c parenting construct. Developmental Psychology, 44(3), 867–874.

Bronfenbrenner U. (1979). The Ecology of Human Development. Cambridge: Harvard University Press.

Bronfenbrenner U. (1993). Ecological models of human development. W: M. Gauvain, M. Cole (eds.), Readings on the Development of Children, 37–43. New York: Freeman.

Brzozowski P. (1988). CRPBI – Kwestionariusz do badania zachowania się rodziców w percepcji dzieci. W: K. Pospiszyl (red.), Z badań nad postawami rodzicielskimi, 9–20. Lublin: UMCS.

Buri J.R. (1991). Parental authority questionnaire. Journal of Personality Assessment, 57, 110–119.

Cierpka A., Wierzbicka J. (2013). Samoocena młodych dorosłych a style wychowania w rodzinie pochodzenia. Psychologia Wychowawcza, 46(4), 80–92.

Coplan R.J., Reichel M., Rowan K. (2009). Exploring the associations between maternal personality, child temperament, and parenting: A focus on emotions. Personality and Individual Differences, 46(2), 241–246.

Curtner-Smith M.E., Bennett T.L., O’Rear M.R. (1995). Fathers’ occupational conditions, values of self-direction and conformity, and perceptions of nurturant and restrictive parenting in relation to young children’s depression and aggression. Family Relations, 44(3), 299–305.

Darling N., Steinberg L. (1993). Parenting style as a context: An integrative model. Psychological Bulletin, 113(3), 487–496.

Denham S.A., Workman E., Cole P.M., Weissbrod C., Kendziora K.T., Zahn-Waxler C. (2000). Prediction of externalizing behavior problems from early to middle childhood: The role of parental socialization and emotion expression. Development and Psychopathology, 12, 23–45.

Dryll E. (1995). Trudności wychowawcze. Analiza interakcji matka-dziecko w sytuacjach konfl iktowych. Warszawa: Ofi cyna Wydawnicza Wydziału Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego.

Field D. (1996). Osobowości rodzinne. Warszawa: Logos.

Fletcher A.C., Walls J.K., Cook E.C., Madison K.J., Bridges T.H. (2008). Parenting style as a moderator of associations between maternal disciplinary strategies and child well-being. Journal of Family Issues, 29, 1724–1744.

Galinsky E. (1987). The Six Stages of Parenthood. Boston: Addison-Weasley.

Gauvain M., Perez S.M., Beebe H. (2013). Authoritative parenting and parental support for children’s cognitive development. W: R.E. Larzelere, A.S. Morris, A.W. Harrist (eds.), Authoritative Parenting: Synthesizing Nurturance and Discipline for Optimal Child Development, 211–233. Washington, DC: American Psychological Association Press.

Golombok S. (2015). Modern Families: Parents and Children in New Family Forms. Cambridge: Cambridge University Press.

Green K.E., Groves M.M. (2008). Attachment parenting: An exploration of demographics and practices. Early Child Development and Care, 178(5), 513–525.

Grusec J.E. (2011). Socialization Processes in the family: Social and emotional development. Annual Review of Psychology, 62, 243–269.

Grusec J.E., Davidov M. (2010). Integrating different perspectives on socialization theory and research: a domain-specific approach. Child Development, 81(3), 687–709.

Grusec J.E., Davidov M. (2015). Analyzing socialization from a domain-specifi c perspective. W: J.E. Grusec, P.D. Hastings (eds.), Handbook of Socialization. Theory and Research. New York: Guilford Press.

Grusec J.E., Goodnow J.J. (1994). Impact of parental discipline methods on the child’s internalization of values: A reconceptualization of current points of view. Developmental Psychology, 30(1), 4–19.

Hart C.H., DeWolf D.M., Wozniak P., Burts D.C. (1992). Maternal and paternal disciplinary styles: Relations with preschoolers’ playground behavioral orientations and peer status. Child Development, 63, 879–892.

Hart C.H., Ladd G.W., Burleson B.R. (1990). Children’s expectations of the outcomes of social strategies: Relations with sociometric status and maternal disciplinary styles. Child Development, 61, 127–137.

Hoffman M.L. (1994). Discipline and internalization. Developmental Psychology, 30, 26–28. 

Hoghughi M. (2004). Parenting. An introduction. W: M. Hoghughi, N. Long (eds.), Handbook of Parenting. Theory and Research for Practice, 1–18. Thousand Oaks, London, New Delhi: SAGE Publications.

Jackiewicz M. (w przygotowaniu). Rola kompetencji rodzicielskiej w kształtowaniu się dojrzalszej teorii umysłu u dzieci w średnim dzieciństwie.

Kabat-Zinn M., Kabat-Zinn J. (2008). Dary codzienności. Poradnik uważnego rodzicielstwa, przeł. M. Czakański. Warszawa: IPSI Press.

Kowalski S. (1984). Kwestionariusz stosunków między rodzicami a dziećmi M. Roe i M. Siegelmana. Warszawa: Wydawnictwo Radia i Telewizji.

Kowalski W.S. (1982). Percepcja postaw rodziców przez ich dzieci jako metoda diagnozy środowiska rodzinnego. W: M. Ziemska, A. Kwak (red.), Funkcjonowanie rodziny a problemy profi laktyki społecznej i resocjalizacji, 59–68. Warszawa: Wydawnictwo UW.

Kuczkowski S. (1991). Przyjacielskie spotkania wychowawcze. Kraków: Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy.

Leadbeater B., Raver C. (1995). The cognitive revolution in children’s understanding of mind. Commentary. Human Development, 38(4–5), 190–193.

Liberska H. (2007). Kształtowanie się tożsamości a styl wychowania w rodzinie. W: B. Harwas-Napierała, H. Liberska (red.), Tożsamość a współczesność. Nowe tendencje i zagrożenia, 53–75. Poznań: UAM.

Liberska H., Farnicka M. (2015). Agresywność i zachowania agresywne młodzieży a percypowane przez nią postawy rodzicielskie. Perspektywa rozwojowa. Psychologia Rozwojowa, 20(4), 25–44.

Liberska H., Matuszewska M. (2014). Modele funkcjonowania rodziny. Style wychowania. W: I. Janicka, H. Liberska (red.), Psychologia rodziny, 116–139. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Maccoby E.E., Martin J.A. (1983). Socialization in the context of the family: Parent-child interaction. W: P.H. Mussen, E.M. Heterington (eds.), Handbook of Child Psychology: Vol 4. Socialization, Personality, and Social Development, 1–101. New York: John Wiley & Sons.

Maliszewski N., Czyżewska M., Krejtz I. (2009). Postawy jawne a postawy ukryte jako wyznaczniki poznania i zachowań społecznych. W: M. Kossowska, M. Kofta (red.), Psychologia poznania społecznego, 183–201. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Martowska K. (2012). Psychologiczne uwarunkowania kompetencji społecznych. Warszawa: Wydawnictwo Liberi Libri.

Matczak A. (2007). Kwestionariusz Kompetencji Społecznych KKS. Podręcznik, wyd. 2 uzupełnione. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP.

Matczak A., Jaworowska A. (2017). Test Kompetencji Rodzicielskich. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.

Maxim L.A., Nowicki S.J. (2003). Developmental associations between nonverbal ability and social competence. Facta Universitatis, 2, 745–758.

Morris A.S., Cui L., Steinberg L. (2013). Parenting research and themes: What we have learned and where to go next. W: R.E. Larzelere, A.S. Morris, A.W. Harrist (eds.), Authoritative Parenting: Synthesizing Nurturance and Discipline for Optimal Child Development, 35–88. Washington, DC: American Psychological Association.

Obuchowska I. (2009). Rodzice i style wychowania. Część 2. Remedium, 9, 6–7.

Ogińska-Bulik N., Zadworna-Cieślak M. (2013). Percepcja postaw rodzicielskich a osobowy wzrost po traumie u dzieci i młodzieży – ofi ar wypadków drogowych. Psychologia Rozwojowa, 18(1), 57–68.

Olszewski K., Talik E., Oleś M. (2016). Martwienie się młodzieży w okresie dorastania a percepcja postaw rodzicielskich. Psychologia Rozwojowa, 21(3), 89–103.

Ostafi ńska-Molik B., Wysocka E. (2014). Style wychowania w rodzinie pochodzenia w percepcji młodzieży gimnazjalnej i ich znaczenie rozwojowe – próba teoretycznej i empirycznej egzemplifi kacji. Przegląd Pedagogiczny, 2, 213–234.

Parke R.D., Buriel R. (2006). Socialization in the family: Ethnic and ecological perspectives. W: N. Eisenberg, W. Damon, R.M. Lerner (eds.), Handbook of child psychology: Vol. 3. Social, Emotional, and Personality Development, 429–504. Hoboken, NJ: Wiley.

Parke R.D., Clark-Stewart A. (2011). Social Development. New York, NY: Willey.

Peterson G.W., Peters D.F. (1983). Adolescents’ construction of social reality: The impact of television. Youth and Society, 15, 67–85.

Pianta R.C., Sroufe L.A., Egeland B. (1989). Continuity and discontinuity in maternal sensitivity at 6, 24, and 42 months in a high-risk sample. Child Development, 60, 481–487.

Plopa M. (1987). Skala postaw rodzicielskich. Psychologia Wychowawcza, 5, 553–567.

Plopa M. (2008). Skala Postaw Rodzicielskich. Warszawa: Vizja Press & It.

Plopa M. (2011). Psychologia rodziny: teoria i badania. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls. Pluta A. (1979). Młodzież i dom rodzinny. Warszawa: Nasza Księgarnia.

Przetacznik-Gierowska M., Włodarski Z. (1998). Psychologia wychowawcza. Warszawa: Wydawnictwo Na ukowe PWN.

Putnam S.P., Sanson A.V., Rothbart M.K. (2002). Child temperament and parenting. W: M.H. Bornstein (red.), Handbook of Parenting: Vol. 1. Children and Parenting, 255–277. Mahwah, NJ: Erlbaum.

Rembowski J. (1972). Więzi uczuciowe w rodzinie: studium psychologiczne. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Robinson C.C., Mandleco B., Olsen S.F., Hart C.H. (2001). The parenting styles and dimensions questionnaire (PSDQ). W: B.F. Perlmutter, J. Touliatos, G.W. Holden (red.), Handbook of Family Measurement Techniques: Vol. 3. Instruments & Index, 319–321. Thousand Oaks: Sage.

Roe A., Siegelman M. (1963). A parent-child relations questionnaire. Child Development, 34, 355–369.

Ryś M. (1994). Konfl ikty w rodzinie. Niszczą czy budują? Warszawa: Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej MEN.

Ryś M. (2009). Systemy rodzinne. Metody badań struktury rodziny pochodzenia i rodziny własnej. Warszawa: Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej.

Sameroff A. (2009). The Transactional Model of Development: How Children and Contexts Shape Each Other. Washington, DC: American Psychological Association.

Sears W., Sears M. (2001). The Attachment Parenting Book: A Commonsense Guide to Understanding and Nurturing Your Baby. Boston: Little, Brown and Company.

Sikorska M. (2015). Praktyki rodzicielskie we współczesnych polskich rodzinach – rekonstrukcja codzienności. https://projekty.ncn.gov.pl/index.php?s=10258 (dostęp: 28.04.2018).

Smith K.E., Landry S.H., Swank P.R. (2000). The infl uence of early patterns of positive parenting on children’s preschool outcomes. Early Education and Development, 11, 147–169.

Spitzberg R.H., Cupach W.R. (1989). Handbook of Interpersonal Competence Research. New York: Springer-Verlag Inc.

Stemplewska-Żakowicz K. (2008). Diagnoza psychologiczna. Diagnozowanie jako kompetencja profesjonalna. Gdańsk: GWP.

Stephens G., Matthews D. (2014). The communicative infant from 0–18 months. The social-cognitive foundations of pragmatic development. W: D. Matthews (ed.), Pragmatic Development in First Language Acquistion, 13–36. Amsterdam: John Benjamin Publishing.

Super C.M., Harkness S. (1986). The developmental niche: a conceptualization at the interface of child and culture. International Journal of Behavioral Development, 9, 545–569.

Suwalska-Barancewicz D., Malina A. (2013). Stres i postawy rodzicielskie matek i ojców osób dorosłych z niepełnosprawnością intelektualną. Psychologia Rozwojowa, 18(2), 79–90.

Święcicka M. (2013). Praktyki rodzicielskie rodziców dzieci z objawami ADHD. Związki z przekonaniami rodziców oraz obrazem zaburzenia dziecka. https://projekty.ncn.gov.pl/index.php?s=8092 (dostęp: 28.04.2018).

Teti D.M., Huang K.-Y. (2004). Developmental perspectives on parenting competence. W: D.M. Teti (ed.), Handbook of Research Methods in Developmental Science, 161–182. Malden, MA: Blackwell.

Tyszkowa M. (1985). Badania nad uspołecznieniem i osobowością dzieci jedynych i mających rodzeństwo. W: M. Tyszkowa (red.), Rozwój dziecka w rodzinie i poza rodziną, 9–68. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

Van den Bulck J., Van den Bergh B.R.H. (2005). The child effect in media and communication research: A call to arms and an agenda for research. W: P.J. Kalbfl eisch (ed.), Communication Yearbook: An Annual Review, 29, 35–47. Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.

Vinden P.G. (2001). Parenting attitudes and children’s understanding of mind: A comparison of Korean American and Anglo-American families. Cognitive Development, 16, 793–809.

Walęcka-Matyja K., Kurpiel D. (2015). Satysfakcja z życia a poczucie skuteczności i styl wychowania w percepcji matek młodzieży z niepełnosprawnością. Psychologia Rozwojowa, 20(1), 75–89.

Walker-Barnes C.J., Mason C.A. (2001). Ethnic differences in the effect of parenting on gang involvement and gang delinquency: A longitudinal, hierarchical linear modeling perspective. Child Development, 72(6), 1814–1831.

Wojciszke B. (2011). Psychologia społeczna. Warszawa: Wydawnictwo Scholar.

Zahn-Waxler C., Iannotti R.J., Cummings E.M., Denham S.A. (1990). Antecedents of problem behaviors in children of depressed mothers. Development and Psychopathology, 2, 271–291.

Ziemska M. (1973). Postawy rodzicielskie. Warszawa: Wiedza Powszechna.

Ziemska M. (1986). Rodzina i dziecko. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Informacje

Informacje: Psychologia Rozwojowa, 2019, Tom 24, Numer 1, s. 9 - 26

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Kompetencja rodzicielska. Użyteczny konstrukt w badaniach nad rolą rodzicielskich oddziaływań w rozwoju dziecka

Angielski:

Parenting Competence. A Useful Construct in Research on the Role of Parental Infl uences in Child Development

Autorzy

https://orcid.org/0000-0003-0689-0705

Martyna Jackiewicz
Instytut Psychologii, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, ul. Ingardena 6, 30-060 Kraków
https://orcid.org/0000-0003-0689-0705 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Instytut Psychologii, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, ul. Ingardena 6, 30-060 Kraków

https://orcid.org/0000-0002-0909-7123

Marta Białecka-Pikul
Instytut Psychologii, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, ul. Ingardena 6, 30-060 Kraków
https://orcid.org/0000-0002-0909-7123 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Instytut Psychologii, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, ul. Ingardena 6, 30-060 Kraków

Publikacja: 20.03.2019

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: CC BY-NC-ND  ikona licencji

Udział procentowy autorów:

Martyna Jackiewicz (Autor) - 50%
Marta Białecka-Pikul (Autor) - 50%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski