FAQ
logotyp Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie

Peryteksty polskich przekładów oświeceniowych z języka włoskiego: przestrzeń edukacji czy manipulacji?

Data publikacji: 29.06.2018

Przekładaniec, 2018, Numer 36 – Historia przekładu literackiego 1, s. 44 - 59

https://doi.org/10.4467/16891864PC.18.003.9545

Autorzy

Justyna Łukaszewicz
Uniwersytet Wrocławski, Polska, plac Uniwersytecki 1, 50-137 Wrocław
https://orcid.org/0000-0003-2140-3610 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

Peryteksty polskich przekładów oświeceniowych z języka włoskiego: przestrzeń edukacji czy manipulacji?

Abstrakt

Peritexts in Polish Translations from Italian in the 18th Century: Education or Manipulation?

The paper centres on peritexts (G. Genette) in Polish Enlightenment translations of three Italian texts: Francesco Algarotti’s novel Il congresso di Citera (1745, 1763; the Polish version ca. 1788), Cesare Beccaria’s treatise On Crimes and Punishments (1764; the Polish version 1772) and Giovanni Barberi’s ideological text Compendio della vita, e delle gesta di Giuseppe Balsamo denominato il conte Cagliostro (1791; the Polish version 1793). Their translators, Marianna Maliszewska, Teodor Waga and Grzegorz Kniażewicz, added a significant amount of their own introductions and notes to the hypertexts, which reflected a widespread tendency in Polish literature, both original and translated, in that period. The information given in the translators’ peritexts is analysed here in order to trace manipulation within cultural mediation. The translators take different approaches. Maliszewska’s comments lack the exegetic function, while the observed elements of manipulation seem due to her deficiency in cultural competence and to her low status as a translator. Waga, who uses all kinds of translator’s notes, seems reliable and non-confrontational. His comments are mostly intended to make sure that the text is read according to the author’s intentions and to the Enlightenment outlook. Kniażewicz is the most polemical, partly towards the author of the peritexts in the French version  the translated text, which he abuses rather than uses. His peritexts definitely indoctrinate the reader and the extent of manipulation in them is the largest.

Bibliografia

[Anonim]. 1603. O rozszerzeniu wiary s. chrześcijańskiej katolickiej Ameryce na Nowym świecie, zwłaszcza królestwie Peru, opisanie krótkie księdza Jakuba Torres Societatis Iesu, prokuratora prowincji Peru, gdzie się też przypominają niektóre osobliwe znaczne sprawy lat blisko przeszłych. Na końcu przydany jest List roczny wysp Philippin roku 1600, na polskie włoskiego przełożone, Kraków: Druk. A. Piotr­kowczyka.

Amati S. 1615. Historia del regno di Voxu del Giapone, dell’antichità, nobiltà, e valore del suo re Idate Masamune, Roma: Giacomo Mascardi.

Aixela J.F. 1996. Culture-specific Items in Translation, w: R. Alvarez, M.C.-A. Vidal (eds.), Translation, Power, SubversionClevedon: Multilingual Matters, s. 52–78.

Baldinotti G. 1629. Relatione del viaggio di Tunquim, w: Lettere dell’Ethiopia dell’an. 1626. sino al marzo del 1627. E della Cina dell’anno 1625 fino al febraro del 1626. Con una breve relatione del viaggio al regno Tunquim, nuovamente scoperto, Roma: Bartolomeo Zannetti.

Bańkowski A. 2000. Etymologiczny słownik języka polskiego, t. 1–2, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Bassnett S., Lefevere A. 1990, Translation, History and Culture, London–New York: Pinter Publishers.

Cerqueira L. 1607. Relatione della gloriosa morte patita da sei cristiani giaponesi, Roma: Bartolomeo Zannetti.

D’hulst L. 2010. Translation History, w: Handbook of Translation Studies, vol. 1, Amsterdam–Philadelphia: John Benjamins, s. 398–405.

de Andrade A. 1627. Nuovo scoprimento del gran Cataio overo Regno di Tibet, Roma: Francesco Corbelletti.

–––––  1628. Lettere annue del Tibet del 1626 e della Cina del 1624. Scritte al M.R.P. Mutio Vitelleschi generale della Compagnia di GesùTibet, Roma: Francesco Corbelletti.

–––––  2004. Niedawne odkrycie Wielkiego Kataju albo Państw Tybetu, przeł. I. Kania, Kraków: Wydawnictwo WAM.

Didier H. 1996. Introduction, w: H. Didier (red.), Les Portugais au Tibet. Les premières rélations jésuites (1624–1635), Paris: Chandeigne, s. 7–26.

Friedrich M. 2008. Circulating and Compiling „litterae annuae”. Towards the History of the Jesuit System of Communication, „Archivum Historicum Societatis Iesu” 153, s. 3–39.

Gurgul M., Miszalska J., Surma-Gawłowska M., Woźniak M. 2007. Od Dantego do Fo. Włoska poezja dramat Polsce (od XVI do XXI wieku), Kraków: Collegium Columbinum.

Konior J. 2013. Historia polsko-chińskich kontaktów kulturowych XVII wieku (na przykładzie misji jezuickich), Kraków: Wydawnictwo WAM.

Lefevere A. 1992. Translation, Rewriting and the Manipulation of Literary Fame, London–New York: Routledge.

Mejor M. 2004. Tybet, wielkie państwo Azji…, w: A. de Andrade, Niedawne odkrycie Wielkiego Kataju albo Państw Tybetu, przeł. I. Kania, Kraków: Wydawnictwo WAM, s. 12–28.

Miszalska J., Gurgul M., Surma-Gawłowska M., Woźniak M. 2011. Od Boccaccia do Eco. Włoska proza narracyjna Polsce (od XVI do XXI wieku), Kraków: Collegium Columbinum.

Miszalska J. 2015. ziemi włoskiej do Polski. Przekłady literatury włoskiej Polsce do końca XVIII wieku, Kraków: Collegium Columbinum.

–––––  2017. źródeł reportażu: siedemnastowieczne przekłady jezuickich relacji Dalekiego Wschodu, w: G. Brogi Bercoff, M. Ciccarini, M. Sokołowski, red. „Inna komparatystyka”: od dokumentu do wyobraźni, Warszawa: IBL, s. 125–149.

Pym A. 2009. Humanising Translation History, „Hermes” 42, s. 23–48.

–––––  2014. Method in Translation History, New York–London: Routledge (ed. princeps 1998).

Rodrigues J. 1610. Lettera di Giappone dell’anno 1606Milano: Di Pacifico Pontio, & Gio. Battista Piccaglia.

Szembek F. 1628. Tybet wielkie państwo Azyey […] to jest krótkie opisanie zwyczajów, nabożeństwa wiary […] Rzymie drukiem światu wszystkiemu ogłoszonych, roku teraźniejszego 1628, Kraków: Druk. F. Cezarego.

–––––  1629. Tunquim królestwo możne Azyey […] relacji Rzymie roku teraźniejszego 1629 językiem włoskim wydrukowany, a z Makao Chinie w roku 1626 posłany, krótko opisane od jednego kapłana tegoż zakonu, Kraków: Druk. F. Cezarego.

–––––  1632. Zapał srogi góry neapolitańskiej. Nowa Niniwe Zacne Neapolim żałobie, to jest ogień okrutny góry Wezuwius we Włoszech…, Kraków: Druk. F. Cezarego.

–––––  2004. Tybet wielkie państwo Azyey…, w: A. de Andrade, Niedawne odkrycie Wielkiego Kataju albo Państw Tybetu, przeł. I. Kania, Kraków: Wydawnictwo WAM, s. 181–238

Śliwski P. 1616. Posłowie japońscy do Pawła V Biskupa Rzymskiego, Kraków: Druk. F. Cezarego.

Torres Bollo D. 1603. Relatione breve del P. Diego de Torres della Compagnia di Giesù, Procuratore della Provincia del Perù […] dove si raccontano anche alcuni particolari notabili successi gli anni prossimi passati, per consolatione de Religiosi di detta Compagnia in Europa; al fine s’aggiunge la lettera annua dell’Isole Filippine del 1600, Roma: Luigi Zannetti.

Toscano G.M. 1977. Alla scoperta del Tibet: relazioni dei missionari del secolo XVII, Bologna: Editrice Missionaria Italiana.

Trigault N. 1615. Due lettere annue della Cina del 1610 e del 1611, scritte al M.R.P. Claudio Acquaviva, generale della Compagnia di Giesù, Milano: Di Pacifico Pontio, & Gio. Battista Piccaglia.

Wysocki Sz. 1608. Nowiny pewne nowego świata, mianowicie Japonu; to jest chwalebnej śmierci sześciu szlachciców, Japończyków, […] powieść listowna do Rzymu posłana od najwielebniejszego Ludwika Cequera, biskupa japoneńskiego, Kraków: Druk. M. Loba.

––––– 1611. Nowiny albo dzieje dwuletnie Japonii i z Chin, krain pogańskich nowego świata, Kraków: Druk. J. Szarfenbergera.

–––––  1616, Nowiny albo dzieje dwuletnie chineńskie […] roku pańskiego 1610, 1611, Kraków: Drukarnia Łazarzowa.

Informacje

Informacje: Przekładaniec, 2018, Numer 36 – Historia przekładu literackiego 1, s. 44 - 59

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Peryteksty polskich przekładów oświeceniowych z języka włoskiego: przestrzeń edukacji czy manipulacji?

Angielski:

Peritexts in Polish Translations from Italian in the 18th Century: Education or Manipulation?

Autorzy

https://orcid.org/0000-0003-2140-3610

Justyna Łukaszewicz
Uniwersytet Wrocławski, Polska, plac Uniwersytecki 1, 50-137 Wrocław
https://orcid.org/0000-0003-2140-3610 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Uniwersytet Wrocławski, Polska, plac Uniwersytecki 1, 50-137 Wrocław

Publikacja: 29.06.2018

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: CC BY-NC-ND  ikona licencji

Udział procentowy autorów:

Justyna Łukaszewicz (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski