FAQ

Po przemyśle. Humanistyka wobec bioruin i biogruzów

Data publikacji: 07.2023

Przegląd Kulturoznawczy, 2023, Numer 2 (56) Bio-aktywne rumowisko historii cz. II, s. 143 - 162

https://doi.org/10.4467/20843860PK.23.010.18376

Autorzy

Marta Tomczok
Uniwersytet Śląski w Katowicach, Bankowa 12, 40-007 Katowice
https://orcid.org/0000-0001-9512-007X Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

Po przemyśle. Humanistyka wobec bioruin i biogruzów

Abstrakt

The article is a proposal to apply the concepts of biorubbles and bioruins in relation to post-industrial sites. On the basis of field observations and critical analysis of concepts such as post-industrial places, technofact, ruin or indunatura, the author tries to propose an approach closer to the non-anthropocentric understanding of landscape, in which the emphasis is primarily on the vital nature of destruction and waste.

In the detailed part, the article proposes an analysis of artistic projects, e.g. Marcin Doś, Mona Tusz and Diana Lelonek, as well as revitalized or abandoned post-industrial sites (including the Grodziec cement plant and the site of the Orzegów coking plant in Ruda Śląska). The author presents the natural overgrowing of post-industrial rubble as an alternative to planned revitalization, which from the point of view of nature’s needs seems to be a much more successful action than the planned reconstruction of the ecosystem.

Bibliografia

Affelt J., Konteksty dziedzictwa kulturowego techniki, Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu, Zabrze 2015.

Bourriaud N., Wykorzystanie ruin i strzępków historii w sztuce współczesnej, przeł. Ł. Białkowski, [w:] M.A. Potocka (red.), Historia w sztuce. History in art, MOCAK, Kraków 2011.

Chlebowska D., Ruina trwała w Polsce koniecznym świadkiem historycznego krajobrazu, „Wiadomości Konserwatorskie” 2004, nr 16.

Cibulka H., Czas rokitnika, przeł. E. Wachowiak, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1971.

Cieniek R., Cementownia Grodziec – polski Czarnobyl, https://wiadomosci.onet.pl/ciekawostki/cementownia-grodziec-polski-czarnobyl/vsmeq9 (dostęp: 22.08.2022).

Cieplak A., O nowych społecznościach i hałdzie jak piramida Cheopsa, „Czas Kultury”, 6.07.2020, https://czaskultury.pl/felietony/o-nowych-spolecznosciach-i-haldzie-jak-piramida-cheopsa/ (dostęp: 18.08.2022).

Clément G., Manifest trzeciego krajobrazu, przeł. M. Turnau, „Autoportret” 2019, nr 3 (66), https://autoportret.pl/artykuly/manifest-trzeciego-krajobrazu/ (dostęp: 21.01.2023).

Domańska E., Nekros. Wprowadzenie do ontologii martwego ciała, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2017.

Domańska E., Sztuka jako przyszłość historii, [w:] M.A. Potocka (red.), Historia w sztuce. History in art, MOCAK, Kraków 2011.

Doś-Dosiu M. (red.), Indunature, Kronika, Bytom 2009.

Drabina J., Bytom i okolice. Zapiski z lat 1848–1863, Towarzystwo Miłośników Bytomia, Bytom 2015.

Edensor T., Industrial Ruins: Spaces, Aesthetics and Materiality, Berg, Oxford–New York 2005.

Grabowski M., Walczak B.M., Stare elektrownie jako dziedzictwo przemysłowe i wyzwanie adaptacyjne, „Architectus” 2020, nr 1 (61).

Jakubowski K., Czwarta przyroda w mieście, „Autoportret” 2019, nr 3 (66), https://www.autoportret.pl/artykuly/czwarta-przyroda-w-miescie/ (dostęp: 21.05.2023).

Jarosz J., Prawne i ekonomiczne aspekty procesu likwidacji kopalń węgla kamiennego w Polsce, „Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energii Polskiej Akademii Nauk” 2009, nr 75.

Kaczmarek R., Katowice – geneza przemysłowego miasta, [w:] E. Rączka, s. Kmiecik (red.), Wpływ katowickiego hutnictwa na rozwój miasta, Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Przemysłu Hutniczego w Polsce Zarząd Główny, Katowice 2005.

Klaussmann A.O., Górny Śląsk przed laty, przeł. A. Halor, Muzeum Historii Miasta Katowic, Katowice 1996.

Korczyk A., Uwaga teren skażony! Rtęć, kadm, cynk i ołów, [w:] M. Doś-Dosiu (red.), Indunature, Kronika, Bytom 2009.

Krajewski M., Rośliny/miasto. O tożsamości życia, [w:] M. Gurowska, M. Rosińska, A. Szydłowska (red.), ZOEpolis. Budując wspólnotę ludzko-nie-ludzką, Fundacja Bęc Zmiana, Warszawa 2020, s. 107–120.

Kunce A., Miejsce, w którym zamieszkanie i rekoncyliacja znowu są możliwe. O antropologii miejsca postindustrialnego, [w:] A. Kunce (red.), Miejsca postindustrialne jako przedmiot badań transdyscyplinarnych. Od dizajnu do zakorzenienia, Wydawnictwo Naukowe Katedra, Gdańsk 2018.

Lowenhaupt Tsing A., The Mushroom at the End of the World: On the Possibility of Life in Capitalist Ruins, Princeton University Press, Princeton–Oxford 2015.

Lyotard J.-F., Scapeland, przeł. s. Jakóbczyk, [w:] B. Frydryczak, D. Angutek (red.), Krajobrazy. Antologia tekstów, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań 2014.

Murza-Mucha P., Ziemkiewicz J., Człowiek i żelazo, Iskry, Warszawa 1967.

„Narracje o Zagładzie” 2021, nr spec. pt. Ołów/ołowica w kulturze i nauce.

Niemojewski A., Przypiski, [w:] idem, Wybór wierszy, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1983.

Okraska M., Ziemia jałowa. Opowieść o Zagłębiu, Trzecia Strona, Warszawa 2018.

Pollack M., Skażone krajobrazy, przeł. K. Niedenthal, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2014.

Popczyk M., Sztuka miejsca, [w:] A. Kunce (red.), Miejsca postindustrialne jako przedmiot badań transdyscyplinarnych. Od dizajnu do zakorzenienia, Wydawnictwo Naukowe Katedra, Gdańsk 2018.

Regionalna Polityka Rewitalizacji Województwa Śląskiego. Projekt (Załącznik nr 1 do Uchwały nr 2717/190/VI/2020 Zarządu Województwa Śląskiego z dnia 25.11.2020 r.), Katowice 2020.

Rewers E., Humanistyka wobec koncepcji ‘kulturynatury’, „Teksty Drugie” 2017, nr 1. Sendyka R., Poza obozem. Nie-miejsca pamięci próba rozpoznania, Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN, Warszawa 2021.

Simmel G., Most i drzwi. Wybór esejów, przeł. M. Łukasiewicz, Oficyna Naukowa, Warszawa 2006.

Sławek T., Mapa domu, [w:] T. Sławek, A. Kunce, Z. Kadłubek, Oikologia: nauka o domu, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2013.

Solger H., Der Kreis Beuthen in Oberschlesien, [w:] H. Dobbelmann, V. Husberg, W. Weber (red.), „Das preussische England…” Beritche über die industriellen und sozialen Zustände in Oberschleisen zwischen 1780–1876, Wiesbaden 1993, s. 321–322.

Szalewska K., Przyroda i stygmat historii – o Skażonych krajobrazach Martina Pollacka, [w:] A. Ubertowska, D. Korczyńska-Partyka, E. Kuliś (red.), Poetyki ekocydu. Historia, natura, konflikt, Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN, Warszawa 2019, s. 111– 134.

Springer F., Mein Gott, jak pięknie, Karakter, Kraków 2023.

Szczepański H., Za parawanem krajobrazu, Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”, Katowice 2019.

Szulc W., Garbarz B., Paduch J., Przebieg i wyniki restrukturyzacji przemysłu stalowego w Polsce, „Prace IMŻ” 2011, nr 4.

Tomczok M., Dyskursy ołowicy i krzemicy (na podstawie literatury fikcyjnej i dokumentów literackich o przemyśle metalurgicznym), „Praktyka Teoretyczna” 2022, nr 3 (45), s. 203–221.

Tomczok M., Po wydobyciu. Nieograniczone spalanie i koksowanie węgla wobec kultury umiaru, „Kultura Współczesna” 2022, nr 1 (117), s. 122–136.

Trochonowicz M., Kilmek B., Lisiecki D., Korozja biologiczna a trwała ruina, „Protection of Cultural Heritage” 2018, nr 6, s. 201–212.

Wierzbicka M. (red.), Ekotoksykologia. Rośliny, gleby, metale, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2015.

Wolak J., Industrioklimaks a las, „SYLWAN” 1968, nr 4, s. 68.

 

Źródła internetowe:

http://dianalelonek.com/portfolio/barborka/ (dostęp: 23.08.2022).

https://cokeovens.com/history/ (dostęp: 21.08.2022).

https://cokeovenspark.com/history-of-the-ovens/ (dostęp: 21.08.2022). https://www.rudaslaska.pl/ruda-slaska/aktualnosci/2021/03/24/drugie-zycie-koksowni/ (dostęp: 21.08.2022).

Informacje

Informacje: Przegląd Kulturoznawczy, 2023, Numer 2 (56) Bio-aktywne rumowisko historii cz. II, s. 143 - 162

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Po przemyśle. Humanistyka wobec bioruin i biogruzów

Angielski:

After Industry. Humanities towards Bioruins and Biorubbles

Autorzy

https://orcid.org/0000-0001-9512-007X

Marta Tomczok
Uniwersytet Śląski w Katowicach, Bankowa 12, 40-007 Katowice
https://orcid.org/0000-0001-9512-007X Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Uniwersytet Śląski w Katowicach, Bankowa 12, 40-007 Katowice

Publikacja: 07.2023

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: CC BY  ikona licencji

Udział procentowy autorów:

Marta Tomczok (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski

Liczba wyświetleń: 477

Liczba pobrań: 280

<p> Po przemyśle. Humanistyka wobec bioruin i biogruzów</p>