Marta Tomczok

Carbocritics: Introduction to Cultural Comparative Analysis of Coal

The article introduces the concept of carbocritics – a reflection on the environmental, ecological and humanistic aspects of modern thinking about hard coal, the prospects for its use and the dangers of burning it and processing it in relation to human health and nature. Reaching for the resources of carbon humanities, I try to show that comparative cultural studies are a natural, overriding perspective of studying the representation of natural resources in visual arts and verbal narratives, thriving and successfully used especially in times of crisis, such as the aforementioned period of introducing the European Green Deal policy in Poland. The use of cultural comparative studies and carbocritics is illustrated by the analysis of poetry of Tomasz Pietrzak, Dorota Szatters and Jakub Pszoniak, authors who are biographically related to Silesia, who in the years 2014–2017 published books partly on environmental and carbon issues.

Rozważaniom towarzyszy założenie, że poezję Szewca należy przede wszystkim widzieć w układzie poglądów badaczy starszej generacji, a nie w kontekście najnowszych dyskusji o miejscu polskiej wsi w kulturze. Wpływ na to miały – w zakresie, który będzie mnie tu przede wszystkim interesował, refleksji na temat wsi – wspomnienia poety z okresu dzieciństwa i wczesnej młodości, przypadającego na lata sześćdziesiąte i siedemdziesiąte. Prawdopodobnie większość poetyckich obrazów wsi w tej poezji została ukształtowana w wyniku najwcześniejszych doświadczeń. Analizowane wiersze pochodzą z rożnych okresów życia poety, część z nich czeka dopiero na publikację. W artykule została wykorzystana wiedza z zakresu socjologii wsi, filozofii rzeczy oraz kabały żydowskiej. Obiektem najintensywniejszego namysłu są podręczne wiejskie narzędzia. Autorka stawia pytanie, z czego wynika ich obecność w wierszach, do czego służą, dlaczego Szewc pamięta o nich w sposób szczególny. Rozważa też, jak na tym tle definiowane są pojęcia elementarne, takie jak wiejskie, chłopskie, ludowość czy folklor, co z kolei prowadzi do uwag o charakterze ogólniejszym, czym dzisiaj w poezji jest ludowość i w jaki sposób jej obecna wersja współgra z tradycją.