FAQ

Kwestie prawnowyznaniowe w Konstytucji marcowej a ich ujęcie w późniejszych polskich ustawach zasadniczych

Data publikacji: 2021

Przegląd Konstytucyjny, 2021, Numer 2 (2021), s. 59 - 94

Autorzy

Tadeusz J. Zieliński
Chrześcijańska Akademia Teologiczna w Warszawie
https://orcid.org/0000–0003–1195–0637 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

Matters of Conscience and Religion in the Constitution of 17 March 1921 and Their Regulation in Later Polish Fundamental Acts

Abstrakt

The first full constitution of the reborn independent Polish state, adopted in March 1921, should be seen as, for many reasons, a liberal regulation. The latter two constitutions were shaped for the needs of states: authoritarian one (the April 1935 Constitution) and totalitarian, later dictatorial one (the July 1952 Constitution). It was only the Constitution of the Third Republic of 1997 that became a worthy successor to the March Constitution, both in terms of the governing system and the system of protection of the freedoms and rights of the individual. The basic law currently in force meets the highest standards of global constitutionalism.


Many constitutional regulations in force in the world prove that the way in which they deal with legal and religious issues is usually a derivative of the political and axiological assumptions adopted in these acts. It is also visible in the twentieth-century Polish constitutions. The March Constitution created a wide-ranging space for religious freedom, the April and July constitutions were the grounds for restrictions in this respect, and finally, the binding Constitution of 1997 may be the basis for establishing liberal legal regulations and corresponding liberal governmental practices.

The liberal basic laws of 1921 and 1997 include provisions on the obligation for the Polish state to conclude legal agreements (concordats) with the supreme authority of the Catholic Church, i.e. with the Holy See. In each case, these agreements resulted in a distortion of the constitutional model of state-religion relations towards the preferences of Catholicism, and thus opened the way to the construction of a largely benign Catholic religious state in Poland in the 1930s and the second and third decades of the present century. Looking at the same phenomenon in a different way, one can say the following: the strong integrist Catholic circles in Poland in the process of establishing democratic constitutions were not able to introduce into them the concept of a tolerant Catholic republic. Their idea, however, was successful by using the concordat as an instrument to implement their hegemonic vision and by persistently ignoring the provisions of the fundamental laws.

Bibliografia

Abraham W., Konstytucja a stosunki wyznaniowe i Kościół, w: Nasza Konstytucja. Cykl odczytów urządzonych staraniem dyrekcji Szkoły Nauk Politycznych w Krakowie od 12-25 maja 1921 r., Kraków 1922.

Borecki P., Przedwojenne ustawodawstwo wyznaniowe we współczesnym polskim systemie prawnym, w: Aktualne problemy wolności myśli, sumienia i religii, red. P. Stanisz i in., Lublin 2015.

Brzozowski W., Bezstronność światopoglądowa władz publicznych w Konstytucji RP, Warszawa 2011.

Brzozowski W., Problematyka wyznaniowa w Konstytucji Marcowej, "Zagadnienia Sądownictwa Konstytucyjnego" 2013, nr 1 (5).

Ciszewski W., Zasada neutralności światopoglądowej państwa, Kraków 2019. Garlicki L., Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wykładu, Warszawa 2003.

Godlewski J., Laicyzacja prawa małżeńskiego w Polsce, w: Wolność sumienia. Szkice i polemiki, red. M.T. Staszewski, Warszawa 1973.

Krasowski K., Związki wyznaniowe w II Rzeczypospolitej. Studium historyczno prawne, Warszawa - Poznań 1988.

Ks. prof. Góralski: wypowiedź Schetyny nt. rozdziału Kościoła od państwa budzi zdziwienie (9 stycznia 2019), < https://wiadomosci.onet.pl/religia/ aktualnosci/ks-prof-goralski-wypowiedz-schetyny-nt-rozdzialu-kosciola od-panstwa-budzi-zdziwienie/k38mkj1 >, dostęp: 20 lutego 2021 r.

Leczyk M., Druga Rzeczpospolita 1918-1939. Społeczeństwo - gospodarka - kultura - polityka, Warszawa 2006.

Leszczyński P.A., Regulacja stosunków między państwem a nierzymskokatolickimi Kościołami i innymi związkami wyznaniowymi określona w art. 25 ust. 5 Konstytucji RP, Gorzów Wielkopolski 2012.

Ludwiczak P., Równość, równość wobec prawa oraz wolność sumienia i wyznania w orzecznictwie sądów powszechnych i administracyjnych II RP w latach 1918-1939, niepublikowana rozprawa doktorska, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań 2018.

Łukomski S., Konkordat zawarty dnia 10 lutego 1925 roku pomiędzy Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą Polską, Łomża 1934.

Mezglewski A., Polski model edukacji religijnej w szkołach publicznych. Aspekty prawne, Lublin 2009.

Osuchowski J., Prawo wyznaniowe Rzeczypospolitej Polskiej 1918-1939 (węzłowe zagadnienia), Warszawa 1967.

Osuchowski J., Stosunki wyznaniowe w Polsce na tle transformacji ustrojowej, Warszawa 1996.

Pietrzak M., Demokratyczne, świeckie państwo prawne, Warszawa 1999. Pietrzak M., Idee przewodnie Konstytucji z 17 marca 1921 roku, w: M. Pietrzak, O ustroju, prawie i polityce II Rzeczypospolitej. Pisma wybrane, red. P. Borecki, C. Janik, Warszawa 2018.

Pietrzak M., Prawo wyznaniowe, Warszawa 2013.

Prawo i polityka wyznaniowa w Polsce Ludowej. Materiały II Ogólnopolskiego Sympozjum Prawa Wyznaniowego (Kazimierz Dolny, 26-28 października 2004), red. A. Mezglewski, P. Stanisz, M. Ordon, Lublin 2005.

Reiner B., Problematyka prawno-społeczna nauczania religii w szkołach w Polsce (1918-1939), Opole 1964.

Rzędowski J., Najdłuższa konspiracja PRL?, "Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej" 2004, nr 3 (38).

Sawicki J., Studia nad położeniem prawnym mniejszości religijnych w państwie polskim, Warszawa 1937.

Sobczyk P., Kształtowanie pozycji prawnej religii jako przedmiotu w edukacji publicznej, w: Religia i etyka w edukacji publicznej, red. J. Krukowski, P. Sobczyk, M. Poniatowski, Warszawa 2014.

Staszewski M.T., Wolność sumienia przed trybunałem II Rzeczypospolitej. Konstytucyjna zasada wolności sumienia w świetle procesów karnych na tle religijnym, Warszawa 1970.

Świątkowski H., Wyznania religijne w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem ich stanu prawnego, Warszawa 1937.

Wisłocki J., Konkordat polski z 1925 roku. Zagadnienia prawno-polityczne, Poznań 1977.

Zieliński T.J., Konstytucyjne granice obecności religii w polskiej szkole publicznej, w: Pro bono Reipublicae. Księga jubileuszowa Profesora Michała Pietrzaka, red. P. Borecki, A. Czohara, T.J. Zieliński, Warszawa 2009.

Zieliński T.J., Nauka etyki w szkołach publicznych w ujęciu prawnym, w: Religia i etyka w edukacji publicznej, red. J. Krukowski, P. Sobczyk, M. Poniatowski, Warszawa 2014.

Zieliński T.J., Starania o uchwalenie "ustawy ramowej" w przedmiocie uznawania związków religijnych w II Rzeczypospolitej, "Przegląd Prawa Wyznaniowego" 2019, t. 11.

Zieliński T.J., Stosowanie wyznaniowej formy zawarcia małżeństwa cywilnego poza Kościołem katolickim, "Państwo i Prawo" 2011, z. 2.

Informacje

Informacje: Przegląd Konstytucyjny, 2021, Numer 2 (2021), s. 59 - 94

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Angielski:

Matters of Conscience and Religion in the Constitution of 17 March 1921 and Their Regulation in Later Polish Fundamental Acts

Polski:

Kwestie prawnowyznaniowe w Konstytucji marcowej a ich ujęcie w późniejszych polskich ustawach zasadniczych

Autorzy

https://orcid.org/0000&ndash;0003&ndash;1195&ndash;0637

Tadeusz J. Zieliński
Chrześcijańska Akademia Teologiczna w Warszawie
https://orcid.org/0000&ndash;0003&ndash;1195&ndash;0637 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Chrześcijańska Akademia Teologiczna w Warszawie

Publikacja: 2021

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: Żadna

Udział procentowy autorów:

Tadeusz J. Zieliński (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski

Liczba wyświetleń: 167

Liczba pobrań: 104