Sądy w Konstytucji marcowej. Uwagi z okazji 100 rocznicy uchwalenia Konstytucji z 17 marca 1921 r.

Dorota  Malec

Tytuły

Courts in the March Constitution. Comments on the 100th Anniversary of the adoption of the Constitution of 17 March 1921

Abstrakt

The 100th anniversary of the adoption of the Constitution of 17 March 1921 calls for reflection on its content as well as its practical application. Being the first constitution after Poland's partitions, it was unanimously passed on March 17, 1921, as a result of a political compromise between the parties present in the Legislative Sejm. In the judicial field, it contained detailed guidelines for future courts, laying down the principles of the new organization of the judiciary system in Poland. The Law on the System of Common Courts, issued in 1928 by the ordinance of the President of the Republic of Poland, entered into force on January 1, 1929, thus in different conditions and political form, after the May coup and the amendment of the March Constitution in 1926, when many of its principles were criticized by the ruling government group. As a result, not all principles set out in Chapter IV The Court were implemented in practice (e.g. the introduction of courts of peace and jury was abandoned, the basic principles of independence and irremovability of judges were subject to limitations, e.g. by their suspension during the reorganization of the judiciary related to the implementation of the new The Law on the System of Common Courts. From the battle of the legislature (supporting in 1928 the expectations of the court circles) the latter emerged victorious, what was proved by the staff changes, motivated in the case of the Supreme Court by political reasons (including the retirement of the First President of the Supreme Court, W. Seyda) and the President of the Criminal Chamber of Supreme Court A. Mogilnicki), as well as subsequent amendments to the The Law on the System of Common Courts, departing more and more clearly from the principles expressed in the March Constitution.

Courts in the March Constitution. Comments on the 100th Anniversary of the adoption of the Constitution of 17 March 1921

The 100th anniversary of the adoption of the Constitution of 17 March 1921 calls for reflection on its content as well as its practical application. Being the first constitution after Poland's partitions, it was unanimously passed on March 17, 1921, as a result of a political compromise between the parties present in the Legislative Sejm. In the judicial field, it contained detailed guidelines for future courts, laying down the principles of the new organization of the judiciary system in Poland. The Law on the System of Common Courts, issued in 1928 by the ordinance of the President of the Republic of Poland, entered into force on January 1, 1929, thus in different conditions and political form, after the May coup and the amendment of the March Constitution in 1926, when many of its principles were criticized by the ruling government group. As a result, not all principles set out in Chapter IV The Court were implemented in practice (e.g. the introduction of courts of peace and jury was abandoned, the basic principles of independence and irremovability of judges were subject to limitations, e.g. by their suspension during the reorganization of the judiciary related to the implementation of the new The Law on the System of Common Courts. From the battle of the legislature (supporting in 1928 the expectations of the court circles) the latter emerged victorious, what was proved by the staff changes, motivated in the case of the Supreme Court by political reasons (including the retirement of the First President of the Supreme Court, W. Seyda) and the President of the Criminal Chamber of Supreme Court A. Mogilnicki), as well as subsequent amendments to the The Law on the System of Common Courts, departing more and more clearly from the principles expressed in the March Constitution.

Słowa kluczowe

history of the political system in Poland, legal history, Polish Constitution of 17 March 1921, history of the judiciary in Poland in the twentieth century

Bibliografia

Ajnenkiel A., Polskie konstytucje, Warszawa 1982.

Ajnenkiel A., Spór o model parlamentaryzmu polskiego do roku 1926, Warszawa 1972.

Bereza A., Sąd Najwyższy 1917-2017. Prezesi, sędziowie, prokuratorzy Sądu Najwyższego, Warszawa 2017.

Czerwiński A., Ustrój sądów powszechnych wedle rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 6 lutego 1928 r., Lwów 1928.

Działocha K., Trzciński J., Zagadnienie obowiązywania Konstytucji marcowej w Polsce Ludowej, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1977.

Gołąb S., Organizacja sądów powszechnych opracowana systematycznie z uwzględnieniem rozwoju historycznego, sądownictwa szczególnego oraz ustroju adwokatury, Prokuratorii Generalnej i notariatu, Kraków 1938.

Gołąb S., Ustrój sądów powszechnych, Warszawa 1929.

Gwiżdź A., Burżuazyjno-obszarnicza Konstytucja z 17 marca 1926 r. w praktyce, Warszawa 1956.

Jamontt J., Historia i krytyka rozporządzenia o ustroju sądów powszechnych, Warszawa 1928.

Jamontt J., Zmiana w ustroju sądów, "Gazeta Sądowa Warszawska" 1930, nr 8.

Jastrzębski R., Konstytucyjność aktów ustawodawczych w judykaturze II Rzeczypospolitej, "Przegląd Sejmowy" 2010, nr 2.

Jastrzębski R., Trybunał Kompetencyjny, Warszawa 2014.

Komarnicki W., Polskie prawo polityczne, Warszawa 1922.

Kraczkowski R., Zmiana Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17 marca 1921 r. poprzez reinterpretację naczelnej zasady ustrojowej, w: W kręgu nowożytnej i najnowszej historii ustroju Polski. Księga dedykowana prof. Marianowi Kallasowi, red. S. Godek, D. Makiłła, M. Wilczek-Karczewska, Warszawa 2010.

Krukowski S., Geneza Konstytucji z 17 marca 1921 r., Warszawa 1977.

Krukowski S., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 1921 r., w: Konstytucje Polski, red. M. Kallas, t. 2, Warszawa 1990.

Krukowski S., Polska odrodzona czy państwo nowe, "Czasopismo Prawno-Historyczne" 1977, z. 1.

Krzyżanowski L., Sądownictwo powszechne w II Rzeczpospolitej: założenia organizacyjne, budowa struktur, funkcjonowanie, "Zeszyty Naukowe UJ. Prace historyczne" 2020, t. 147, z. 4.

Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej, red. J. Majchrowski przy współpracy G.M. Mazura i K. Stepana, Warszawa 1994.

Kulesza W.T., Nowela sierpniowa z 1926 r., "Przegląd Sejmowy" 2006, nr 4.

Kulig A., Kształtowanie formy rządów u progu niepodległej Polski (1917-1926), Kraków 2013.

Lutwak A., Wymiar sprawiedliwości wśród zarzutów. Z powodu publikacji prof. Stanisława Gołąba, "Głos Prawa" 1928, nr 7-8.

Ławnikowicz G., Idea niezawisłości sędziowskiej w porządku prawnym i myśli prawniczej II Rzeczypospolitej, Toruń 2009.

Machnikowska A., Wymiar sprawiedliwości w II Rzeczpospolitej - wielkie zamierzenia, trudne rozstrzygnięcia, w: Na szlakach niepodległej. Polska myśl polityczna i prawna w latach 1918-1939, red. M. Marszał, M. Sadowski, Wrocław 2009.

Malec D., Elementy zasady państwa prawa w Polsce w okresie dwudziestolecia międzywojennego, w: Prawo konstytucyjne II Rzeczypospolitej. Nauka i instytucje, red. P. Sarnecki, Kraków 2006.

Malec D., O genezie i praktycznych aspektach funkcjonowania instytucji asesorów sądowych w świetle rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 6 lutego 1928 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych, "Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa" 2015, t. 8, z. 4.

Malec D., O niezawisłości sędziowskiej w Drugiej Rzeczypospolitej. Uwagi na marginesie pracy Aleksandra Mogilnickiego Niezawisłość sędziowska w nowym ustroju sądowym, w: red. A. Lityński, Państwo, prawo, społeczeństwo w dziejach Europy Środkowej, Katowice-Kraków 2009.

Malec D., Pierwsza nowelizacja rozporządzenia Prezydenta RP z dnia 6 lutego 1928 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych w debacie sejmowej w 1928 r. Wybrane zagadnienia, "Studia Iuridica Lublinensia" 2016, vol. XXV, nr 3.

Malec D., Profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego i tworzenie prawa II Rzeczpospolitej. Wybrane zagadnienia i postaci, "Z dziejów prawa" 2019, t. 12.

Malec D., Sąd Najwyższy w latach 1917-1939, w: Sąd Najwyższy Rzeczypospolitej Polskiej. Historia i współczesność. Księga jubileuszowa 90-lecia Sądu Najwyższego 1917-2007, red. A. Korobowicz, Warszawa 2007.

Malec D., Zagadnienia administracji w Konstytucji marcowej. Uwagi z okazji 90 rocznicy uchwalenia, "Przegląd Sejmowy"2011, nr 1.

Materniak-Pawłowska M., Ustrój sądownictwa powszechnego w II Rzeczypospolitej, Poznań 2003.

Materniak-Pawłowska M., Zawód sędziego w Polsce w latach 1918-1939, "Czasopismo Prawno-Historyczne" 2011, t. LXIII, z. 1.

Maziarz J., Sądy przysięgłych w II Rzeczpospolitej w praktyce Sądu Okręgowego w Krakowie, Warszawa 2017.

Miszewski W., 10 lat Prawa o ustroju sądów powszechnych, "Ruch Prawniczy i Ekonomiczny" 1938.

Mogilnicki A., Wspomnienia: spisane w łodzi w latach 1949-1955, Warszawa 2008.

Mogilnicki., Niezawisłość sędziowska w nowym ustroju sądowym, "Gazeta Sądowa Warszawska" 1928, nr 10-15.

Mohyluk M., Prawo o ustroju sądownictwa w pracach Komisji Kodyfikacyjnej II Rzeczpospolitej, Białystok 2004.

Nagórski Z., Prawo o ustroju sadów powszechnych z dnia 6 lutego 1928 r. według jednolitego tekstu z dnia 15 listopada 1932 r. wraz z ustawami i rozporządzeniami związkowemi i wykonawczemi oraz orzecznictwem Sądu Najwyższego, Warszawa 1933.

Pajewski J., Budowa Drugiej Rzeczypospolitej 1918-1926, Kraków 1995.

Pietrzak M., Konstytucja z 17 marca 1921 r. z perspektywy 80 lat, "Przegląd Sejmowy" 2001, nr 2.

Pietrzak M., Rządy parlamentarne w Polsce w latach 1919-1926, Warszawa 1969.

Płaza., Historia prawa w Polsce na tle porównawczym. Okres międzywojenny, cz. 3, Kraków 2001.

Projekty konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1920, < https://polona. pl/item/projekty-konstytucji-rzeczypospolitej-polskiej,MTIwMjI5MTY1/93 /#info:metadata >, dostęp: 15 marca 2021 r.

Sarnecki P., Konstytucja marcowa a rozwój konstytucjonalizmu polskiego, "Przegląd Sejmowy" 2001, nr 2.

Szarycz J., Sędziowie i sądy w Polsce w latach 1918-1988, Warszawa 1988.

Szpoper D., Aleksander Meysztowicz: portret polityczny konserwatysty, Gdańsk 2001.

Witkowski Z., Naworski Z., Kompetencje głowy państwa w zakresie mianowania na stanowiska państwowe w II Rzeczypospolitej (ze szczególnym uwzględnieniem stanowisk sędziowskich), "Przegląd Sejmowy" 2008, nr 4.

Witkowski Z., Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej 1921-1935, Warszawa 1987.

Informacje

Informacje: Przegląd Konstytucyjny, 2021, Numer 2 (2021), s. 5 - 28

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Angielski:

Courts in the March Constitution. Comments on the 100th Anniversary of the adoption of the Constitution of 17 March 1921

Polski:

Sądy w Konstytucji marcowej. Uwagi z okazji 100 rocznicy uchwalenia Konstytucji z 17 marca 1921 r.

Autorzy

Dorota Malec

https://orcid.org/0000-0003-3354-3813

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Polska, ul. Gołębia 24, 31-007 Kraków

Publikacja: 2021

Status artykułu: Otwarte

Licencja: Żadna

Udział procentowy autorów:

Dorota Malec (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski

Liczba wyświetleń: 134

Liczba pobrań: 213

Pobierz pełny tekst