Wyznania – państwo – naród w II Rzeczypospolitej
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTEWyznania – państwo – naród w II Rzeczypospolitej
Data publikacji: 07.12.2020
Prace Historyczne, 2020, Numer 147 (4), s. 781 - 796
https://doi.org/10.4467/20844069PH.20.043.12497Autorzy
Wyznania – państwo – naród w II Rzeczypospolitej
Denominations – state – nation in the Second Polish Republic
The Second Republic of Poland was a country of multiple religions, where the followers of Roman Catholicism, Greek Catholics, Orthodox, Protestants and Jews lived alongside each other. In the reborn Poland, the constitution of the commonwealth was the framework that determined religious policy. All citizens were guaranteed freedom of religion, as well as the right to public and private religious practices. State authorities tried to apply the principle of equality and balance to the various religious associations in their mutual relations. The authorities did not give in to pressure, mainly from the Roman Catholic side, striving to strengthen its dominant position, and they tried to preserve the religious peace in the country. Moreover, due to the national-religious structure of the Second Republic both the ruling class and the broader circles of Polish society assessed individual religious associations through the prism of the relation of a given religious minority to the Polish state and its national interests. Subsequent governments, starting from 1918, tried to prevent (rather without success) religious organizations from becoming centers of nationalistic activity for Germans, Ukrainians, and Belarusians, which was usually directed against Poland. They also attempted to influence the internal affairs of churches and religious associations of national minorities through legal regulations, and to accelerate their possible Polonization.
Źródła drukowane i wspomnienia
Dmowski R., Kościół, naród, państwo, Warszawa 1927.
Grelewski S., Tolerancja religijna czy tolerancja zbrodni, „Przegląd Katolicki” 1925, nr 45.
Kakowski A., Z niewoli do niepodległości. Pamiętniki, wstęp J. Glemp, red. i oprac. T. Krawczak, R. Świętek, Kraków 2000.
Konstytucja marcowa, oprac. A. Burda, Lublin 1983.
Manifest Tymczasowego Rządu Republiki Polskiej z 7 XI 1918 r. [w:] Powstanie II Rzeczypospolitej. Wybór dokumentów, Warszawa 1981.
Opracowania
Alabrudzińska E., Protestantyzm w Polsce w latach 1918–1939, Toruń 2004.
Alabrudzińska E., Religia i polityka. Stosunek Kościołów ewangelickich do państwa polskiego w latach 1918–1939 [w:] O niepodległości ekumenicznie. Wyznawcy różnych Kościołów dla Rzeczypospolitej (1918–1939), red. S. Bober, S. Żurek, Lublin 2018, s. 147–164.
Bednarczyk K., Historia Zborów Baptystów w Polsce do 1939 roku, Warszawa 1997.
Bielecki K., Kościół Narodowy w Polsce w latach 1944–1965, Poznań 2003.
Borszczewycz W., Wołyńska polityka kościelna Drugiej Rzeczypospolitej a idea współpracy polsko-ukraińskiej, „Biuletyn Ukrainoznawczy” 2000, nr 6.
Bujak G., Państwo a Kościoły i związki wyznaniowe w II Rzeczypospolitej (1918–1939) [w:] O niepodległości ekumenicznie. Wyznawcy różnych Kościołów dla Rzeczypospolitej (1918–1939), red. S. Bober, S. Żurek, Lublin 2018, s. 13–26.
Cywiński B., Ogniem próbowane. Korzenie tożsamości. Z dziejów najnowszych Kościoła katolickiego w Europie środkowo-wschodniej, t. I, Paryż 1982.
Friszke A., W stulecie niepodległości – ewangelicy polscy [w:] O niepodległości ekumenicznie. Wyznawcy różnych Kościołów dla Rzeczypospolitej (1918–1939), red. S. Bober, S. Żurek, Lublin 2018, s. 238–239.
Gauden G., Lwów – kres iluzji: opowieść o pogromie listopadowym 1918 r., Kraków 2019.
Grott B., Nacjonalizm chrześcijański, Kraków 1996.
Hauser P., Mniejszość niemiecka w Polsce w latach 1918–1939 [w:] Polska – Polacy – mniejszości narodowe. Polska myśl polityczna XIX i XX wieku, t. VIII, red. W. Wrzesiński, Wrocław 1992.
Hauser P., Tradycja i symbole narodowe jako wyraz ideologii oraz postaw politycznych Niemców w Polsce Zachodniej w latach 1919–1939 [w:] Kultura i społeczeństwo II Rzeczypospolitej, red. W. Mędrzecki, A. Zawiszewska, Metamorfozy Społeczne, t. 4, Warszawa 2012, s. 39–66.
Historia Polski w liczbach, t. I, Warszawa 1994.
Horak S., Obrzędowość religijna grekokatolików w Drugiej Rzeczypospolitej [w:] Religia a społeczeństwo Drugiej Rzeczypospolitej, red. T. Stegner, Metamorfozy Społeczne, t. 5, Warszawa 2013, s. 181–200.
Iwaniec E., Z dziejów Staroobrzędowców na ziemiach polskich, Warszawa 1977.
Kijek K., Światopogląd i aspiracje życiowe ortodoksyjnej młodzieży żydowskiej w Polsce międzywojennej. W stronę nowego typu ortodoksji w Europie Wschodniej? [w:] Religia a społeczeństwo Drugiej Rzeczypospolitej, red. T. Stegner, Metamorfozy Społeczne, t. 5, Warszawa 2013, s. 291–332.
Kłaczkow J., Kościół Ewangelicko-Augsburski w Polsce w latach 1918–1939, Toruń 2019.
Kłoczowski J., Dzieje chrześcijaństwa polskiego, Warszawa 2007.
Koko E., Metropolita Andrzej Szeptycki a państwo polskie [w:] Metropolita Andrzej Szeptycki, red. T. Stegner, Gdańsk 1995.
Kołbuk W., Cerkiew prawosławna w Polsce międzywojennej, Lublin 2013.
Konstytucja marcowa, Lublin 1983.
Korda K., Józef Wrycza (1864–1961) ksiądz, wojak, narodowiec, Gdańsk 2013. Praca doktorska napisana pod kierunkiem J. Borzykowskiego, obroniona na Uniwersytecie Gdańskim w 2013 r.
Krasowski K., Związki wyznaniowe w II Rzeczypospolitej. Studium historyczno-prawne, Warszawa 1988.
Leszczyński P., Stosunki państwo–Kościół w koncepcjach oraz praktyce rządów obozu piłsudczykowskiego, Gorzów Wielkopolski 2008.
Mazur K., Mariawityzm w Polsce, Kraków 1991.
Mędrzecki W., Województwo wołyńskie 1921–1939. Elementy przemian cywilizacyjnych, społecznych i politycznych, Wrocław 1998.
Micewski A., Z geografii politycznej II Rzeczpospolitej, Kraków 1966.
Mironowicz A., Prawosławni a odbudowa państwa polskiego (1918–1939) [w:] O niepodległości ekumenicznie. Wyznawcy różnych Kościołów dla Rzeczypospolitej (1918–1939), red. S. Bober, S. Żurek, Lublin 2018, s. 29–43.
Miśkiewicz , Tatarzy polscy 1918–1939. Życie społeczno-kulturalne i religijne, Warszawa 1990.
Osuchowski J., Prawo wyznaniowe Rzeczypospolitej Polskiej 1918–1939, Warszawa 1967.
Papierzyńska-Turek M., Kościół prawosławny w Polsce w latach 1918-1927, „Dzieje Najnowsze” 1976, nr 3.
Papierzyńska-Turek M., Religia i kościół w ukraińskiej myśli politycznej w Polsce w latach 1918–1939 [w:] Polska – Polacy – mniejszości narodowe. Polska myśl polityczna XIX i XX wieku, t. VIII, red. W. Wrzesiński, Wrocław 1992.
Pełczyński G., Najmniejsza mniejszość. Rzecz o Karaimach polskich, Warszawa 1995.
Piela M., Udział duchowieństwa w polskim życiu politycznym w latach 1914–1924, Lublin 1994.
Płoński R., Chwila sacrum w życiu prawosławia w Drugiej Rzeczypospolitej [w:] Religia a społeczeństwo Drugiej Rzeczypospolitej, red. T. Stegner, Metamorfozy Społeczne, t. 5, Warszawa 2013, s. 167–180.
Rzemieniuk F., Kościół katolicki obrządku bizantyjsko-słowiańskiego. Neounia, Lublin 1999.
Rzemieniuk F., Unici polscy 1596–1946, Siedlce 1998.
Stegner T., Józef Piłsudski: katolik, ewangelik, czy...? [w:] O niepodległości ekumenicznie. Wyznawcy różnych Kościołów dla Rzeczypospolitej (1918–1939), red. S. Bober, S. Żurek, Lublin 2018, s. 75–88.
Stegner T., Kościół Ewangelicko-Augsburski u zarania II Rzeczypospolitej [w:] Ewangelicy w Niepodległej, red. E. Jóźwiak, M. Karski, Warszawa 2018.
Stegner T., Polen und Deutsche in der Evangelisch-Augsburgischen Kirche in Polen (1918–1939) [w:] Deutsch-Polnisches Jahrbuch, Bremen 1985.
Stegner T., Starokatolicyzm na ziemiach polskich od lat 70. XIX wieku do II wojny światowej [w:] Biskup Franciszek Hodur. Życie – dokonania – znaczenie, red. J. Jezierski, Olsztyn 2001.
Stegner T., Więź wyznaniowa a narodowa [w:] Naród i religia, red. T. Stegner, Gdańsk 1994.
Stępień S., Życie religijne społeczności ukraińskiej w Drugiej Rzeczypospolitej [w:] Polska–Ukraina. 1000 lat sąsiedztwa. Studia z dziejów chrześcijaństwa na pograniczu etnicznym, t. I, red. S. Stępień, Przemyśl 1990.
Stopka K., Ormianie w Polsce dawnej i dzisiejszej, Kraków 2000.
Śliwa T., Kościół greckokatolicki w Polsce w latach 1919–1939 [w:] Kościół w II Rzeczypospolitej, red. Z. Zieliński, S. Wilk, Lublin 1980.
Tomaszewski J., Niepodległa Rzeczpospolita [w:] Najnowsze dzieje Żydów w Polsce w zarysie (do 1950 roku), red. J. Tomaszewski, Warszawa 1993.
Torzecki R., Kwestia ukraińska w Polsce w latach 1923–1929, Kraków 1989.
Tyszkiewicz J., Z historii Tatarów polskich 1794–1944, Pułtusk 2002.
Wapiński R., Kształtowanie się stereotypu Polaka-katolika [w:] Naród i religia. Materiały z sesji naukowej, red. T. Stegner, Gdańsk 1994, s. 17–33.
Warchoł E., Polski Narodowy Kościół Katolicki w Polsce (1922–1952), Radom 1995.
Warchoł E., Starokatolicki Kościół Mariawitów w okresie II Rzeczypospolitej, Sandomierz 1997.
Warszawski J., Studia nad wyznaniowością religijną marszałka Józefa Piłsudskiego, Londyn 1978.
Zieliński T., Ustawodawstwo gospodarcze Drugiej Rzeczypospolitej wymierzone w wyznawców judaizmu [w:] Religia a społeczeństwo Drugiej Rzeczypospolitej, red. T. Stegner, Metamorfozy Społeczne, t. 5, Warszawa 2013, s. 257–278.
Informacje: Prace Historyczne, 2020, Numer 147 (4), s. 781 - 796
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Wyznania – państwo – naród w II Rzeczypospolitej
Denominations – state – nation in the Second Polish Republic
Uniwersytet Gdański
ul. Bażyńskiego 1a 80-952 Gdańsk, Polska
Publikacja: 07.12.2020
Status artykułu: Otwarte
Licencja: CC BY-NC-ND
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
PolskiLiczba wyświetleń: 1261
Liczba pobrań: 2307