FAQ

Sprawa zabójstwa Józefa Cechnowskiego w 1925 roku a rola Stanisława Radkiewicza

Data publikacji: 23.10.2017

Prace Historyczne, 2017, Numer 144 (4), s. 645 - 667

https://doi.org/10.4467/20844069PH.17.035.6950

Autorzy

Monika Piotrowska
Instytut Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego
Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie, plac Jana Matejki 13, Kraków, Poland
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

Sprawa zabójstwa Józefa Cechnowskiego w 1925 roku a rola Stanisława Radkiewicza

Abstrakt

The case of the murder of Józef Cechnowski in 1925 and the role of Stanisław Radkiewicz
 
The purpose of this article is to fill the gaps in the biography of Stanisław Radkiewicz by describing the period of his communist activity in Lviv. It focuses on Radkiewicz as one of the organizers of the assassination of Józef Cechnowski. Cechnowski, a police informer (a so-called agent provocateur), was killed by Naftali Botwin in July 1925. Therefore, this paper may be a contribution to Botwin’s biography as well. The article presents this event in a broader historical context, which is essential to explain the socio-political background and the consequences of the assassination. It also shows some aspects of the Botwin myth created by the Communist Party of Poland and supported by the authorities of the Polish People’s Republic. The sources used as the basis of the article are archival documents, especially personal files and memories of direct participants and witnesses of these events in Lviv. It is a little-known episode which had a significant impact not only on Radkiewicz’s career but also on the labour movement in Poland.

Bibliografia

1. Dokumenty archiwalne

AAN, Akta sądów wojskowych, sygn. 427/II/1-88.

AAN, Ambasada RP w Berlinie, sygn. 392, Ruch komunistyczny. Protesty niemieckich organizacji komunistycznych oraz Ligi Obrony Praw Człowieka przeciw białemu terrorowi w Polsce, głównie przeciwko procesowi Łańcuckiego; straceniu Hibnera i towarzyszy oraz rozwiązaniu Hromady i wyrokom śmierci we Lwowie. Raporty placówek polskich w Niemczech, odpisy rezolucji, teksty oskarżenia, korespondencja, wycinki prasowe, instrukcje MSZ, k. 33–98.

AAN, Ambasada RP w Waszyngtonie, sygn. 2359, Wewnętrzna sytuacja polityczna w Polsce, nr 3907, 5 października 1925 r., Waszyngton, k. 23–24.

AAN, Biuro Naczelnej Rady Odbudowy Warszawy i Rady Głównej Społecznego Funduszu Odbudowy Kraju i Stolicy w Warszawie, sygn. 215, Budowa pomników Hibnera, Rutkowskiego, Kniewskiego na Cytadeli. Kosztorys, wniosek inwestycyjny.

AAN, KPZU, sygn. 165/I-2/t. 9, II Zjazd KPZU, k. 12–13, t. 9, k. 12–13.

AAN, Protokół IV Konferencji KPP, sygn. 158/II-4/t. 9, Przemówienie tow. Ignaca, k. 196.

AAN, Protokół IV Konferencji KPP, sygn. 158/II-4/t. 9, Rezolucja w sprawie świetlanej pamięci tow. Botwina, Hibnera, Kniewskiego i Rutkowskiego, k. 9.

AAN, Zbiór akt osobowych działaczy ruchu robotniczego 1918–1990, sygn. 297/II – 1682, Mirosław Zdziarski, k. 21–25.

AAN, Zbiór akt osobowych działaczy ruchu robotniczego 1918–1990, sygn. 689, Botwin Naftali, J. Ehrlich, Moje wspomnienia o towarzyszu Botwinie, mps, k. 27.

AAN, Zbiór akt osobowych działaczy ruchu robotniczego 1918–1990, sygn. 689, Botwin Naftali, J. Reiter, Krótkie wspomnienie o moim zetknięciu się z tow. Naftalim Botwinem (Ćwinek Tulu), Szczecin, 26 IV 1950, mps, k. 8–9.

AAN, Zbiór akt osobowych działaczy ruchu robotniczego 1918–1990, sygn. 689, Botwin Naftali, J. Reiter, Naftali Botwin ps. ,,Ćwinek”, ,,Tulu”. Garść wspomnień, Warszawa, 30 IV 1960, mps, k. 29–35.

AAN, Zbiór akt osobowych działaczy ruchu robotniczego 1918–1990, sygn. 689, Botwin Naftali, O Naftalim Botwinie, Relacja Stanisława Radkiewicza nagrana w ZHP dnia
5 listopada 1963 r., k. 36–38.

AAN, Zbiór akt osobowych działaczy ruchu robotniczego 1918–1990, sygn. 689, Botwin Naftali, S. Ludwińska, W 60-tą rocznicę urodzin, Warszawa, 8 II 1965 r., mps, k. 43–45.

AAN, Zbiór akt osobowych działaczy ruchu robotniczego 1918–1990, sygn. 689, Botwin Naftali, W. Atłas, Towarzysz Botwin, k. 13–24.

AIPN, MBP, sygn. 1572/1615, Konfidenci i prowokatorzy Policji Państwowej do 1939 r. Członkowie KPP i KZMP w województwie warszawskim.

RGASPI, f. 495, Komintern, op. 252, d. 119, Akta personalne Stanisława Radkiewicza,
k. 7, 25.

RGASPI, f. 496, op. 252, d. 501, Teczka osobowa Mirosława i Zinaidy Zdziarskich, Autobiografia Mirosława Zdziarskiego, 5 XI 1928, k. 137–138.

 

2. Czasopisma

Breza T., Niebo i ziemia. Fragment z II tomu powieści, „Dziennik Literacki” 1950, R. IV, nr 36, s. 1–2.

Człowieka – żal, prowokatora – nie, „Głos Olsztyński” 1950 (9–10 VIII), s. 3.

Dalszy przebieg śledztwa. Botwin grozi głodówką, „Gazeta Poranna” 1925 (1 VIII), nr 7496, s. 2.

Echa morderstwa, „Gazeta Lwowska” 1925 (1 VIII), nr 174, s. 2.

Echa politycznego mordu, „Gazeta Lwowska” 1925 (2 VIII), nr 175, s. 3.

Jaeger i towarzysze przed sądem, „Kurier Lwowski” 1925 (26 VII), nr 173, s. 1.

Kostanecki S., Mirosław Zdziarski (1892–1939), ,,Rocznik Mazowiecki” 1969, t. II,
s. 309–339.

Mord polityczny, „Gazeta Lwowska” 1925 (30 VII), nr 172, s. 3.

Oburzające porównanie, „Kurier Lwowski” 1925, nr 185, s. 1.

Orzechowski I., Z okazji 23-rocznicy bohaterskiej śmierci tow. Botwina, ,,Trybuna Robotnicza” 1948, z. 1350, s. 5.

Pańczyszyn plącze się w zeznaniach, „Gazeta Poranna. Ilustrowany Dziennik Informacyjny Wschodnich Kresów” 1925, nr 7496, s. 1.

Po dokonanym przez sow-terrorystów morderstwie, „Kurier Lwowski” 1925 (31 VII), nr 177, s. 1.

Po krwawem morderstwie komunistycznym, „Kurier Lwowski” 1925 (1 VIII), nr 178, s. 1.

Po zbrodni, „Słowo Polskie” 1925, nr 206, s. 1.

Prajs J., Relacja o śmierci prowokatora. Na podstawie opowiadań Bronisławy Wajnberg, „Życie Literackie” 1958, r. VIII, nr 49 (359), s. 1, 8.

Proces Botwina we Lwowie, „Ilustrowana Republika” 1925, nr 10, s. 1.

Pyrig M., Vzaiemyny Komunistychnoї Partiї Zakhidnoї Ukraїny ta Komunistychnoї Partiї Polʹshchi u 1920-kh rr., „Komunizm: system-ludzie-dokumentacja” 2014, s. 21–48.

Radziejowski J., Ideologiczne i organizacyjne kształtowanie się ruchu komunistycznego na terenie Ukrainy Zachodniej w latach 1918–1923, „Z Pola Walki” 1971, nr 2, s. 27.

Sprawiedliwości stało się zadość, „Kurier Lwowski” 1925, nr 184, s. 1.

Terroryści komunistyczni mordują!, „KurierLwowski” 1925, nr 176, s. 1.

„Ulica Botwina” – w Bobigny. Kongres socjalistów francuskich o prześladowaniach w Polsce, „Kurier Poranny” 1925 (23 VIII), s. 18.

Wykrycie olbrzymiej, tajnej drukarni komunistycznej we Lwowie, „Kurier Lwowski” 1925
(8 VIII), nr 184, s. 1.

 

3. Książki, monografie

Axer E., Z pamięci, Warszawa 2006.

Cimek H., Kieszczyński L., Komunistyczna Partia Polski 1918–1938, Warszawa 1984.

Czubiński A., Komunistyczna Partia Polski (1918–1938). Zarys historii, Warszawa 1985.

Dłuska M., Schoenbrenner J., Historia dla klasy IV, Warszawa 1953.

Hoesick F., Sprawa Józefa Muraszki: zabójstwo Bagińskiego i Wieczorkiewicza, Warszawa 1926.

Juryś R., Kulisy wielkiej prowokacji, Warszawa 1968.

Krzemień L., Związek Młodzieży Komunistycznej w Polsce. Pierwsze dziesięciolecie (1918–1928), Warszawa 1972.

Łabędzki Ł., Na granicy dwóch światów. Walery Bagiński 1893–1925. Biografia, Łódź 2010.

Ławnik J., Represje policyjne wobec ruchu robotniczego 1918–1939, Warszawa 1979.

Mazur G., Życie polityczne polskiego Lwowa 1918–1939, Kraków 2007.

Pepłoński A., Policja Państwowa w systemie organów bezpieczeństwa Drugiej Rzeczypospolitej, Szczytno 1991.

Pragier A., Czas przeszły dokonany, Londyn 1966.

Pyrig M., Ukrayinsʹkyĭ livoradykalʹnyĭ rukh u Polʹshchi (1919–1929 rr.), praca doktorska, Uniwersytet Lwowski, [b.m.w.] 2016.

Radziejowski J., KPZU 1919–1929. Węzłowe problemy ideologiczne, Kraków 1976.

Urbanek M., Broniewski. Miłość, wódka, polityka, Warszawa 2011.

Wymiana więźniów politycznych między II Rzeczpospolitą a Sowietami w okresie międzywojennym. Dokumenty i materiały, oprac. W. Materski, Warszawa 2000.

 

4. Prace zbiorowe

Historia Polski 1864–1945. Materiały do nauczania w klasie XI, red. Ż. Kormanowa, Warszawa 1952.

Kazetemowcy. Zbiór szkiców i biograficznych wspomnień, red. R. Toruńczyk, W. Góra, Warszawa 1963.

Komuniści w międzywojennej Warszawie, red. E. Kowalczyk, Warszawa 2014.

KPP: Uchwały i rezolucje, red. J. Kowalski, F. Kalicka, Sz. Zachariasz, wstęp J. Kowalski, t. II, Warszawa 1955.

Słownik biograficzny działaczy polskiego ruchu robotniczego, red. F. Tych, t. I, Warszawa 1978.

Wywiad i kontrwywiad wojskowy II RP, t. 1, red. T. Dubicki, Łomianki 2010.

Informacje

Informacje: Prace Historyczne, 2017, Numer 144 (4), s. 645 - 667

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:
Sprawa zabójstwa Józefa Cechnowskiego w 1925 roku a rola Stanisława Radkiewicza
Angielski:
The case of the murder of Józef Cechnowski in 1925 and the role of Stanisław Radkiewicz

Autorzy

Instytut Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego

Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie, plac Jana Matejki 13, Kraków, Poland

Publikacja: 23.10.2017

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: CC BY-NC-ND  ikona licencji

Udział procentowy autorów:

Monika Piotrowska (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski