Postępowanie władz czeskich i położenie ludności polskiej na Śląsku Cieszyńskim w okresie przedplebiscytowym (luty 1919–lipiec 1920) w świetle dokumentów z Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTEData publikacji: 28.06.2024
Prace Historyczne, 2023, Numer 150 (4), s. 737 - 757
https://doi.org/10.4467/20844069PH.23.041.19452Autorzy
Postępowanie władz czeskich i położenie ludności polskiej na Śląsku Cieszyńskim w okresie przedplebiscytowym (luty 1919–lipiec 1920) w świetle dokumentów z Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce
The subject of the article is the conduct of the Czech authorities towards Poles and the situation of the Polish population in Cieszyn Silesia in the period from the end of February 1919 to July 1920. The aim of the considerations was to identify and describe selected phenomena characterizing the situation of the Polish population and Polish-Czech social tensions, contributing to the deepening of the Polish-Czechoslovak dispute over Cieszyn Silesia in the pre-plebiscite period. The research material consisted of documents from the Archives of the Józef Piłsudski Institute in America, and auxiliary documents as well as studies from scientific literature were used too. The analysis of the presented material allows us to conclude that Polish messages indicated numerous manifestations of the anti-Polish activities from the Czech authorities in Cieszyn Silesia. Czech propaganda and agitation activities, persecution and attempts to bribe the Polish population, obstruction of the development of Polish education, and the use of the army and gendarmerie to support the Czechization of the region were taken into account. An important role was assigned to paralyzing the professional activity of Poles in workplaces, especially in the mining industry. The activities of the German minority and Silesian circles in destabilizing the region and strengthening Polish-Czech social tensions were noted. Reference was made to the resettlement of the Polish population and the Czech foreign propaganda aimed at supporting the policy of Czechoslovakia in gaining international support for Cieszyn Silesia.
Archiwum Akt Nowych, Zbiór druków ulotnych, sygn. 2/56/0/2/75
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce, Adiutantura Generalna Naczelnego Wodza, teczka 701/2/7
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce, Adiutantura Generalna Naczelnego Wodza, teczka 701/2/14
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce, Adiutantura Generalna Naczelnego Wodza, teczka 701/2/17
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce, Adiutantura Generalna Naczelnego Wodza, teczka 701/2/18
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce, Adiutantura Generalna Naczelnego Wodza, teczka 701/2/19
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce, Adiutantura Generalna Naczelnego Wodza, teczka 701/2/48
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce, Adiutantura Generalna Naczelnego Wodza, teczka 701/2/50
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce, Adiutantura Generalna Naczelnego Wodza, teczka 701/2/105
Centralne Archiwum Wojskowe Wojskowego Biura Historycznego Oddział II SG WP, sygn. I.301.8.210
Borák M., Rozmowy Polaków z Beneszem w sprawie polskich transportów wojskowych przez Czechosłowację w lipcu i sierpniu 1920 r., „Pamiętnik Cieszyński” 1999, t. 14, s. 110–118.
Decyzja Konferencji Ambasadorów w sprawie Śląska Cieszyńskiego, Spisza i Orawy [w:] Stosunki polsko-czesko-słowackie 1918–1939, oprac. E. Orlof, A. Pasternak, Rzeszów 1994, s. 42–49.
Memoriał Gustawa Szury, delegata Rady Narodowej Śląska Cieszyńskiego, z dn. 29 XII 1918 r. złożony we francuskim Ministerstwie Spraw Zagranicznych [w:] Akty i dokumenty dotyczące sprawy granic Polski na Konferencji Pokojowej w Paryżu 1918–1919, cz. IV: Śląsk Cieszyński, Spisz i Orawa, Paryż 1926, s. 19–59.
Pismo Wydziału Kontroli do Departamentu Politycznego MSZ z dn. 8 III 1919 r. zawierające informacje o sprawach polskich na konferencji pokojowej [w:] Polskie dokumenty dyplomatyczne, styczeń–maj 1919, red. S. Dębski, Warszawa 2016, s. 440–447.
Protokoły posiedzeń plenarnych Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego (1918–1920), cz. I, oprac. E. Długajczyk, M. Skrzypek, Cieszyn 2016.
Protokoły posiedzeń plenarnych Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego (1918–1920), cz. II, oprac. E. Długajczyk, M. Skrzypek, Cieszyn 2016.
Sprawy polskie na Konferencji Pokojowej w Paryżu w 1919 r. Dokumenty i materiały, t. 2, red. R. Bierzanek, J. Kukułka, K. Lapter, Warszawa 1967.
Pelc F., „O Těšínsko”. Vzpomínky a úvahy, Slezská Ostrava 1928.
Balcerak W., Powstanie państw narodowych w Europie Środkowo-Wschodniej, Warszawa 1974.
Balcerak W., Stosunki polsko-czechosłowackie 1918–1939. Uwarunkowania i determinanty [w:] Stosunki polsko-czechosłowackie a rewolucje ludowo-demokratyczne, red. W. Balcerak, Wrocław 1980, s. 9–25.
Bílek J., Kyselá těšínská jablíčka. Československo-polské konflikty o Těšínsko 1919, 1938, 1945, t. 24, Praha 2018.
Cybulski B., Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego (1918–1920). Studium historyczno-prawne, Opole 1980.
Cybulski B., Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego. Próba oceny działalności i dokonań, „Pamiętnik Cieszyński” 1994, t. 8, s. 37–54.
Davies N., Wielka Brytania a plebiscyt cieszyński 1919–1920, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka” 1972, nr 1, s. 139–165.
Długajczyk E., Polska konspiracja wojskowa na Śląsku Cieszyńskim w latach 1919–1920, Katowice 2005.
Długajczyk E., Tajny front na granicy cieszyńskiej. Wywiad i dywersja w latach 1919– 1939, Katowice 1993.
Dobrowolski P., Ugrupowania i kierunki separatystyczne na Górnym Śląsku i w Cieszyńskiem w latach 1918–1939, Kraków 1972.
Essen A., Edvard Beneš z perspektywy Warszawy w latach 20. i 30., „Dzieje Najnowsze” 2000, nr 32 (3), s. 79–88.
Essen A., Polityka Czechosłowacji w Europie Środkowej w latach 1918–1932, Kraków 2006.
Gawron K., Stosunki polsko-czechosłowackie w latach 1918–1939 jako przyczynek do badań nad konfederacją polsko-czechosłowacką 1939–1943 [w:] Wiek XX. Studia z historii myśli politycznej i idei, red. P. Tomaszewski, Toruń 2004, s. 47–78.
Gąsior G., Polityka narodowościowa państwa na czechosłowackim Śląsku Cieszyńskim w latach 1920–1938, Warszawa 2020.
Gruchała J., Czeskie stronnictwa polityczne wobec konfliktu cieszyńskiego (1919–1920), „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka” 1996, z. 4, s. 463–485.
Janák D., Československo-polské vztahy v letech 1945–1989 [w:] Konflikt – rywalizacja – współpraca w Europie Środowej w XX–XXI wieku. Meandry stosunków polsko-czeskich, red. T. Skibiński, D. Janak, R. Zenderowski, Warszawa 2021, s. 135–168.
Januszewska-Jurkiewicz J., Józef Piłsudski wobec Zaolzia (1919–1935), „Pamiętnik Cieszyński” 1999, t. 14, s. 65–85.
Jelínek P., Zahraničně-politické vztahy Československa a Polska 1918–1924, Opava 2009.
Kacíř P., Obsazení Těšínska v roce 1919 – k některým aspektům československo-polského územního sporu [w:] Slezsko v dějinách českého státu, red. M. Borák, Opava 1998, s. 302–310.
Kacíř P., Terrorizmus na Těšínském Slezsku v souvislosti s přípravou plebiscitu v letech 1919–1920 [w:] Śląsk Cieszyński u zarania polskiej i czechosłowackiej niepodległości 1918–1920, red. K. Nowak, Cieszyn 1999, s. 61–68.
Kamiński M.K., Konflikt polsko-czeski 1918–1921, Warszawa 2003.
Kamiński M.K., Problem wycofania wojsk czeskich z części Śląska Cieszyńskiego między Wisłą a Olzą (luty 1919 r.), „Dzieje Najnowsze” 2000, nr 32(3), s. 35–60.
Kołakowski P., Między Warszawą a Pragą. Polsko-czechosłowackie stosunki wojskowo-polityczne 1918–1939, Warszawa 2009.
Latinik F.K., Walka o Śląsk Cieszyński w r. 1919, Cieszyn 1934.
Lewandowski K., Stosunki polsko-czechosłowackie w latach 1918–1939 [w:] Przyjaźnie i antagonizmy. Stosunki Polski z państwami sąsiednimi w latach 1918–1939, red. J. Żarnowski, Wrocław 1977, s. 239–250.
Meissner J., Problem plebiscytu w czechosłowacko-polskim sporze terytorialnym na Śląsku Cieszyńskim w 1919 r. (do podjęcia decyzji o plebiscycie), „Studia Śląskie” 1977, t. 31, s. 59–84.
Miszewski D., Aktywność polityczna mniejszości polskiej w Czechosłowacji w latach 1920–1938, Toruń 2002.
Nowak K., Polsko-czechosłowacki konflikt graniczny (1918–1920) [w:] Dzieje Śląska Cieszyńskiego od zarania do czasów współczesnych, t. 6, red. I. Pani c, Cieszyn 2015, s. 56–63.
Orlof E., Znaczenie plebiscytu w rozwiązywaniu problemów międzynarodowych po I wojnie światowej (na przykładzie niedoszłego plebiscytu na Śląsku Cieszyńskim, Spiszu i Orawie), „Mazowieckie Studia Humanistyczne” 1997, t. 3, s. 37–42.
Pałys P., Plebiscyt, którego nie było. Droga do podziału Śląska Cieszyńskiego, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 2021, nr 2, s. 271–294.
Pilarski S., Zarys stosunków polsko-czechosłowackich 1918–1933, Toruń 2008.
Polak J., Bielsko i Biała na łamach „Gwiazdki Cieszyńskiej” w pierwszych latach niepodległej Polski (1918–1922), „Pamiętnik Cieszyński” 2017, t. 22, s. 89–123.
Przeperski M., Nieznośny ciężar braterstwa. Konflikty polsko-czeskie w XX wieku, Kraków 2016.
Sierpowski S., Niemcy w polityce międzynarodowej 1919–1939, Poznań 1990.
Skrzypek M., Integracja i dezintegracja Śląska Cieszyńskiego w świetle zmian przynależności państwowej po 1918 roku [w:] Śląsk Cieszyński. Granice – przynależność – tożsamość, red. J. Spyra, Cieszyn 2008, s. 45–62.
Spyra J., Niemcy na Śląsku Cieszyńskim wobec Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego i wydarzeń lat 1918–1920, „Pamiętnik Cieszyński” 1994, t. 8, s. 55–76.
Stępniak A., Kwestia narodowa a społeczna na Śląsku Cieszyńskim pod koniec XIX i na początku XX wieku (do 1920 roku), Katowice 1986.
Szelong K., Podłoże organizacyjne akcji plebiscytowej na Śląsku Cieszyńskim [w:] Z najnowszych dziejów Śląska Cieszyńskiego, red. M.W. Wanatowicz, Katowice 1992, s. 29–63.
Szelong K., Słowo drukowane w polskiej propagandzie plebiscytowej na Śląsku Cieszyńskim (1919–1920), „Pamiętnik Cieszyński” 1994, t. 9, s. 97–113.
Szelong K., Środki ekonomiczne w propagandzie plebiscytowej na Śląsku Cieszyńskim (1919–1920), „Pamiętnik Cieszyński” 1992, t. 4, s. 48–63.
Szklarska-Lohmannowa A., Polsko-czechosłowackie stosunki dyplomatyczne w latach 1918–1925, Wrocław 1967.
Szymiczek F., Walka o Śląsk Cieszyński w latach 1914–1920, Komorów 2010.
Valenta J., Kilka uwag o koncepcjach polityki zagranicznej Czechosłowacji i Polski w okresie międzywojennym 1918–1939 [w:] Stosunki polsko-czesko-słowackie w latach 1918– 1945, red. E. Orlof, Rzeszów 1992, s. 19–28.
Valenta J., Polska i Polacy w oczach Czechów, „Dzieje Najnowsze” 1995, z. 2, s. 135–142.
Walczak H., Stanowisko polskich ugrupowań politycznych wobec Czechosłowacji w latach 1918–1925, Szczecin 1999.
Zarys dziejów Śląska Cieszyńskiego, red. J. Valenta, Ostrawa–Praga 1992.
Informacje: Prace Historyczne, 2023, Numer 150 (4), s. 737 - 757
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Międzynarodowa Wyższa Szkoła Logistyki i Transportu we Wrocławiu
Publikacja: 28.06.2024
Status artykułu: Otwarte
Licencja: CC BY
Udział procentowy autorów:
Informacje o autorze:
Dr Tomasz Landmann – doktor nauk humanistycznych w zakresie historii, pracownik Międzynarodowej Wyższej Szkoły Logistyki i Transportu we Wrocławiu. Zainteresowania naukowe: zagadnienia związane z historią współczesną, bezpieczeństwem narodowym i bezpieczeństwem kulturowym. ORCID: 0000-0002-9753-9373. Kontakt: t.landmann@wp.pl
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
Polski