FAQ

Panteon kultury polskiej (1953–1961) Xawerego Dunikowskiego – między artyzmem a rzeźbą zależną od ideologii 

Data publikacji: 2023

Prace Historyczne, 2023, Numer 150 (3), s. 577 - 602

https://doi.org/10.4467/20844069PH.23.032.18537

Autorzy

Karolina Tomczak
Uniwersytet Śląski w Katowicach
ul. Bankowa 12, 40-007 Katowice, Polska
https://orcid.org/0000-0001-6836-4941 Orcid
Kontakt z autorem
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

Panteon kultury polskiej (1953–1961) Xawerego Dunikowskiego – między artyzmem a rzeźbą zależną od ideologii 

Abstrakt

The text describes the post-war series of portrait sculptures by Xawery Dunikowski – which not often are a subject of substantial analysis – in which the artist refers to his pre-war Wawel Heads (1925–1928). The extended approach to the artistic merit of the work (style) has been augmented with its contextual setting (the circumstances of its creation, ideological references) to indicate the significant formal and thematic ambivalence of the cycle as well as its multifaceted quality. In his sculpted heads Dunikowski manifests his curiosity as to the human individual, artistically reinterpreting the peculiarly Olympian, deified representatives of communism. Above all, it confirms the stylistic autonomy of the Pantheon, which dominates over ideological dependencies. At the same time Dunikowski attests to his undisputed craftsmanship as the doyen of Polish sculpture – the insightful realist and muckraker.

Bibliografia

Źródła archiwalne

Archiwum Zamku Królewskiego na Wawelu, Państwowe Zbiory Sztuki

PZS-II-9, Inwentarz przedmiotów zabytkowych stanowiących własność wawelską przed 1939 r. w układzie topograficznym

Książnica Pomorska imienia Stanisława Staszica w Szczecinie

Oddział Rękopisów

sygn. 745 (Przemówienia, wywiady, refleksje Xawerego Dunikowskiego): Rozmowa z Xawerym Dunikowskim Budowniczym Polski Ludowej.

sygn. 777, Flukowski Stefan, Flukowska Maria, Życiorys.

sygn. 778, Flukowski Stefan, Nota.

Muzeum Narodowe w Warszawie, Muzeum Rzeźby imienia Xawerego Dunikowskiego w Królikarni

Zbiór Rękopisów

sygn. 6595 (Materiały twórczości artystycznej. Zamówienia i umowy na wykonanie rzeźb, kosztorysy i rachunki, potwierdzenie odbioru gotówki i przelewy bankowe, potwierdzenia: autorstwa Prometeusza oraz nadania przesyłek, wezwanie do odbioru Stalina, korespondencja s. Barańskiego dotycząca odlewów głowy Schenkera, kwit depozytowy z lat 1922–1963): Zamówienie Kancelarii Rady Państwa, Warszawa, 16 V 1956 r.

sygn. 6595, Rachunek dla Muzeum Wojska Polskiego wystawiony przez Xawerego Dunikowskiego, I 1963 r.

sygn. 6595, Umowa o dzieło między Ministrem Kultury i Sztuki Tadeuszem Galińskim a Xawerym Dunikowskim, 18 XII 1960 r.

sygn. 6595, Zamówienie Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej, IV 1963 r.

sygn. 6641, Fotografie rzeźb Xawerego Dunikowskiego z cyklu Głów wawelskich.

Ośrodek Dokumentacji Sztuki Akademii Sztuk Pięknych imienia Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu

Skomorowska Ł., Metodyka kształcenia rzeźbiarzy w Szkole Wrocławskiej w oparciu o założenia X. Dunikowskiego, Wrocław, VI 1974 r., mps

Opracowania

Baraniewski W., Od Balzaka do Stalina. Koncepcje dekoracji rzeźbiarskiej Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie i konkurs na pomnik Stalina, jako próba realizacji „nowego uniwersum symbolicznego”, „Rzeźba Polska” 2000–2001, t. 10, s. 99–111.

Brzozowski S., Legenda Młodej Polski. Studia o strukturze duszy strukturalnej [reprint], Lwów 1910.

Czerni K., Nie tylko o sztuce. Rozmowy z Mieczysławem Porębskim, Wrocław 1992.

Czernow M., Czesałem cały świat, „Nad Wartą” 1997, nr 15, s. 12.

D’Alleva A., Metody i teorie historii sztuki, tłum. E. Jedlińska, J. Jedliński, Kraków 2008.

Flukowska M., Jak poznałam Xawerego Dunikowskiego, „Sztuka” 1975, nr 4, s. 36–37.

Flukowski S., O Xawerym Dunikowskim, „Przegląd Artystyczny” 1961, nr 2, s. 5–14.

Flukowski S., Xawery Dunikowski – wielki artysta narodowy, „Żołnierz Polski” 1958, nr 18, s. 10–11.

Grzesiuk-Olszewska I., Ewolucja formy w polskiej rzeźbie pomnikowej lat 1945−1980, „Rzeźba Polska” 1989, t. 4, s. 14–45.

Ilkosz J., Malarstwo realizmu socjalistycznego w Polsce [w:] Sztuka polska po 1945 roku. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Warszawa, listopad 1984, red. T. Hrankowska, Warszawa 1987, s. 189–211.

J.E.K., Xawery Dunikowski i jego uczniowie, „Żołnierz Polski” 1956, nr 3, s. 8–9.

Janczyk A., Artysta dla Niepodległej. Dunikowski i odnowa Wawelu [Katalog wystawy, 13 XI 2018 r.–10 II 2019 r., Zamek Królewski na Wawelu, Państwowe Zbiory Sztuki, Kraków], red. M. Podlodowska-Reklewska, tłum. S. Potaczek-Jasionowicz, aneks M. Kamiński, Kraków 2018.

Janczyk A., Związki Xawerego Dunikowskiego z Wawelem, „Spotkania z Zabytkami” 2004, nr 7, s. 12–15.

Jarnuszkiewicz J., Dunikowski i jego uczniowie, „Przegląd Kulturalny” 1956, nr 6, s. 3.

Kal E., Między pomnikiem a gadżetem. Z problemów rzeźby okresu realizmu socjalistycznego, „Rzeźba Polska” 2008, t. 13, s. 55–60.

Kamiński M., Aneks [w:] A. Janczyk, Artysta dla Niepodległej. Dunikowski i odnowa Wawelu [Katalog wystawy, 13 XI 2018 r.–10 II 2019 r., Zamek Królewski na Wawelu, Państwowe Zbiory Sztuki, Kraków], red. M. Podlodowska-Reklewska, tłum. S. Potaczek-Jasionowicz, aneks M. Kamiński, Kraków 2018, s. 246–265.

Kisielewski J ., W pracowni rzeźbiarza, „Tęcza” 1929, nr 29, s. nlb.

KłysińskaJ., Forma i treść, „Poznaj Swój Kraj” 1967, nr 4, s. 15–18.

Kodurowa A., Wstęp [w:] Xawery Dunikowski. Rzeźby, obrazy, rysunki. Katalog [Katalog zbiorów Muzeum Rzeźby imienia Xawerego Dunikowskiego, Oddział Muzeum Narodowego w Warszawie], oprac. A. Kodurowa, Warszawa 1975, s. 7–9.

Kotkowska-Bareja H., Polityka a pomniki PRL 1945–1968, „Rzeźba Polska” 2000–2001, t. 10, s. 93–98.

Kotula A., Krakowski P., O nowej rzeźbie, Kraków 1961.

Kotula A., Krakowski P ., Rzeźba XIX wieku, Kraków 1980.

Kowalska B., Polska awangarda malarska 1945–1970. Szanse i mity, Warszawa 1975.

Kozłowski J., Proletariacka Młoda Polska. Sztuki plastyczne i ich twórcy w życiu proletariatu polskiego 1878–1914, Warszawa 1986.

Lubina-Cipińska D., Piętno odrębności, „Śląsk” 2003, nr 5, s. 64.

Łukasiewicz J., Mit socrealizmu [w:] i d e m, Jeden dzień w socrealizmie. I inne szkice, Katowice 2006, s. 11–68.

Melbechowska-Luty A., Kreator. Rzeźbiarskie dzieło Xawerego Dunikowskiego, Warszawa 2012.

Melbechowska-Luty A., Posągi i ludzie. Rzeźba polska dwudziestolecia międzywojennego (1918–1939), Warszawa 2005.

Petrus J.T., Słowo wstępne [w:] Xawery Dunikowski. Dzieła w zbiorach wawelskich [Katalog wystawy, 16 VIII–16 IX 2001 r., Zamek Królewski na Wawelu, Kraków], oprac. A. Janczyk, Kraków 2001, s. 7–9.

Pronobis W., Polska i świat w XX wieku, Warszawa 1996.

„Przedświt” 1897, nr 5, s. 22.

Ros e G., Interpretacja materiałów wizualnych. Krytyczna metodologia badań nad wizualnością, tłum. E. Klekot, Warszawa 2010.

Starzyński J., Wstęp [w:] Xawery Dunikowski. Wystawa rzeźby i malarstwa z lat 1956–1957 [Katalog wystawy, III–IV 1958 r., Muzeum Rzeźby imienia Xawerego Dunikowskiego, Oddział Muzeum Narodowego w Warszawie], Warszawa 1958, s. nlb.

Stefański K., Architektura polska 1949–1956, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 1982, t. 27, nr 1–2, s. 13–108.

Stopczyk S.K., Sztuka niepokoju, „Kierunki” 1958, nr 20, s. 5.

Strzemiński W., Modzelewski R., Droga Dunikowskiego, „Wieś” 1949, nr 4, s. 6–7.

Szablowska A.A., Antoni Cierplikowski. Król fryzjerów, fryzjer królów [w:] Fryzjer w trumnie [Katalog wystawy, 5 VII–27 VIII 2006 r., Muzeum Rzeźby imienia Xawerego Dunikowskiego, Oddział Muzeum Narodowego w Warszawie], red. J. Torchała, E. Ziembińska, A.A. Szablowska, Warszawa 2006, s. 10–29.

Szancer J.M., Curriculum vitae, Poznań 2015.

Szancer J.M., Curriculum vitae, Warszawa 1969.

Teoria i krytyka. Antologia tekstów o rzeźbie polskiej 1915–1939, wybór, oprac. i wprow. A. Melbechowska-Luty, I. Bal, Warszawa 2007.

Tokarska B., Archiwum Xawerego Dunikowskiego w zbiorach Oddziału Rękopisów Książnicy Pomorskiej, „Bibliotekarz Zachodniopomorski” 2000, nr 1, s. 25–33.

Tomczak K., Powojenna twórczość pomnikowa Xawerego Dunikowskiego 1945–1964, Katowice 2020.

Torchała J., Niepokorny. Xawery Dunikowski. Disobedient [Katalog wystawy, 9 VII–18 IX 2011 r., Muzeum Rzeźby Współczesnej, Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku], Orońsko 2011.

Włodarczyk W., Jak dobrze namalować obraz socrealistyczny? [w:] Tessera. Sztuka jako przedmiot badań, red. J. Białostocki, Kraków 1981.

Xawerego Dunikowskiego „Głowy wawelskie”, wstęp M. Walicki, A. Wojciechowski, Warszawa 1956.

Xawery Dunikowski. Dzieła w zbiorach wawelskich [Katalog wystawy, 16 VIII–16 IX 2001 r.,

Zamek Królewski na Wawelu, Kraków], oprac. A. Janczyk, wstęp J.T. Petrus, tłum. K. Malcharek, Kraków 2001.

Xawery Dunikowski. Rzeźby, obrazy, rysunki. Katalog [Katalog zbiorów Muzeum Rzeźby imienia Xawerego Dunikowskiego, Oddział Muzeum Narodowego w Warszawie], oprac. A. Kodurowa, Warszawa 1975.

Informacje

Informacje: Prace Historyczne, 2023, Numer 150 (3), s. 577 - 602

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Panteon kultury polskiej (1953–1961) Xawerego Dunikowskiego – między artyzmem a rzeźbą zależną od ideologii 

Angielski:

The Pantheon of Polish Culture (1953–1961) by Xawery Dunikowski – Between Artistry and Sculpture Dependent on Ideology

Autorzy

https://orcid.org/0000-0001-6836-4941

Karolina Tomczak
Uniwersytet Śląski w Katowicach
ul. Bankowa 12, 40-007 Katowice, Polska
https://orcid.org/0000-0001-6836-4941 Orcid
Kontakt z autorem
Wszystkie publikacje autora →

Uniwersytet Śląski w Katowicach
ul. Bankowa 12, 40-007 Katowice, Polska

Publikacja: 2023

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: CC BY  ikona licencji

Udział procentowy autorów:

Karolina Tomczak (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski