FAQ

Obszary wykluczenia społecznego w II Rzeczypospolitej

Data publikacji: 07.12.2020

Prace Historyczne, 2020, Numer 147 (4), s. 839 - 853

https://doi.org/10.4467/20844069PH.20.047.12501

Autorzy

Mateusz Rodak
Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN
https://orcid.org/0000-0003-4665-6833 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

Obszary wykluczenia społecznego w II Rzeczypospolitej

Abstrakt

Areas of social exclusion in the Second Polish Republic

Finding the answer to the question of what defines social norms in complex historical communities, such as states, nations and social strata can sometimes help understand the rules that they were governed by. This becomes possible by means of research, the aim of which is to reconstruct the areas of social exclusion specific to the particular epoch, that is, the zones where the so-called “statutory indeterminacy”can be observed. Some of the effects of this phenomenon may include the processes of social exclusion. In the paper submitted here, I make an attempt to indicate and describe typical areas of the Second Polish Republic that were conducive to social deprivation. The criteria that guided my choices included, first and foremost, the actual impact on the nature of the social relations and, secondly, their mass scale. In my research I use two essential terms, namely, social exclusion, understood as the state of “non-participation of an individual/family or group in various areas of social life”and margins of society, described both as “structural margins”, after Zbigniew Galor, and as “social margins”. Among the causes leading to the sense of social exclusion I distinguish, 1) the privileged position the Roman Catholic faith and ethnic Poles as representatives of the dominant nation; 2) the standards of exercising political power, especially those adopted after 1926; 3) the civilizational differences; 4) the gap between the centre and the periphery; 5) disparity in the access to health care and social services, etc. Of key importance to some of these processes were, in my opinion, the economic issues, mainly related to restrictions on access to the labour market resulting in increased unemployment and poverty, as well as homelessness and, in the extreme cases, dysfunctional behaviours. I also emphasise the significant impact of the Great Depression on the phenomena that I describe. At the same time, I make an attempt to counterbalance this description with some positive processes in the Second Republic that favoured social inclusion (e.g. universal education and the military service). In conclusion I advance the thesis that despite the significant progress of modernisation, interwar Poland was a state with an excess of processes that favoured the broadly understood exclusion.

* Artykuł powstał w ramach realizacji grantu finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki (grant: „Biologiczny standard życia w Polsce 1800–1950. Przemiany wysokości i masy ciała”, nr 2016/21/B/HS3/00028).

Bibliografia

Źródła

Archiwum Państwowe w Warszawie (APW), Urząd Śledczy m.st. Warszawy (UŚ m.st. W.), Arkusz dossier Heleny Zofii Kisielnickiej, sygn. 866, 1933–1948, k. 24.

APW, UŚ m.st. Warszawy, Arkusz dossier Pawła Ł., 1935–1947, sygn. 1101, k. 2, Arkusz dossier Władysława M., 1931–1947, sygn. 1145, k. 8.

APW, UŚ m.st. W., Arkusz dossier Ryszarda K., sygn. 882, 1932–1948, k. 1.

APW, UŚ m.st. W., Arkusz dossier Dionizego O., 1931–1947, sygn. 1243.

APW, UŚ m.st. W., Arkusz dossier Rafała G., sygn. 224, 1932–1948.

APW, UŚ m.st. W., Arkusz dossier Józefa D., sygn. 566, 1932–1948.

Opracowania

Brykczyński P., Gotowi na przemoc. Mord, antysemityzm i demokracja w międzywojennej Polsce, Warszawa 2017.

Brzeziński T., Społeczne problemy alkoholizmu w Polsce w latach 1918–1939, „Archiwum Historii i Filozofii Medycyny” 1997, nr 60.

Chojnowski A., Koncepcje polityki narodowościowej rządów polskich w latach 1921–1939, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1979.

Chylak K., Ubezpieczenia społeczne i zaopatrzenia emerytalne w II Rzeczypospolitej, Warszawa 2017.

Galor Z., Margines społeczny a margines socjalny i margines strukturalny. U podstaw socjologii marginalizacji w świetle badań poznańskich z lat 2010–2013 [w:] Życie na skraju. Marginesy społeczne wielkiego miasta, red. Z. Galor, B. Goryńska-Bittner, S. Kalinowski, Bielefeld 2014.

Grzywo-Dąbrowski W., Samobójstwo w Warszawie w r. 1934, „Czasopismo Sądowo-Lekarskie” 1935, nr 3.

Henschel H., Jabłonna als Erinnerungsikone: Juden in den polnischen Streitkräften 1918–1939, „Jahrbuch des Simon-Dubnow-Instituts” 2010, nr 9.

Kęsik J., Wojsko polskie a społeczeństwo w Drugiej Rzeczypospolitej [w:] Państwo i społeczeństwo Drugiej Rzeczypospolitej, Metamorfozy Społeczne, t. 8, Warszawa 2014.

Kijek K., Dzieci modernizmu. Świadomość, kultura i socjalizacja polityczna młodzieży żydowskiej w II Rzeczypospolitej, Wrocław 2017.

Knyspel-Kopeć R., Polityka społeczna Drugiej Rzeczypospolitej wobec kobiet [w:] Państwo i społeczeństwo Drugiej Rzeczypospolitej, Metamorfozy Społeczne, t. 8, Warszawa 2014.

Leszczyńska C., Lisiecka Ł., Dochody społeczeństwa Drugiej Rzeczypospolitej i ich zróżnicowanie [w:] Praca i społeczeństwo Drugiej Rzeczypospolitej, Metamorfozy Społeczne, t. 9, Warszawa 2014.

Leszczyńska C., Mędrzecki W., Wstęp [w:] Praca i społeczeństwo Drugiej Rzeczypospolitej, Metamorfozy Społeczne, t. 9, Warszawa 2014.

Linkiewicz O., Lokalność i nacjonalizm. Społeczności wiejskie w Galicji Wschodniej w dwudziestoleciu międzywojennym, Kraków 2018.

Mędrzecki W., Kresowy kalejdoskop. Wędrówki przez ziemie wschodnie Drugiej Rzeczypospolitej 1918–1939, Kraków 2018.

Mędrzecki W., Materialne uwarunkowania życia społecznego [w:] Społeczeństwo międzywojenne. Nowe spojrzenie, Metamorfozy Społeczne, t. 10, Warszawa 2015.

Pamiętniki chłopów, Warszawa 1935.

Pietrzak M., Sytuacja prawna kobiet w Drugiej Rzeczypospolitej [w:] Równe prawa i nierówne szanse, red. A. Żarnowska, A. Szwarc, Warszawa 2000.

Rodak M., Zjawisko bezdomności w Drugiej Rzeczypospolitej (ze szczególnym uwzględnieniem Warszawy) [w:] Od kwestii robotniczej do nowoczesnej kwestii socjalnej. Studia z polskiej polityki społecznej XX i XXI wieku, red. P. Grata, Rzeszów 2013.

Sałustowicz P., Bieda, marginalizacja i wykluczenie społeczne [w:] Życie na skraju – marginesy społeczne wielkiego miasta, red. Z. Galor, B. Goryńska-Bittner, S. Kalinowski, Bielefeld 2014.

Sierakowska K., Śmierć, wygnanie, głód w dokumentach osobistych. Ziemie polskie w latach Wielkiej Wojny 1914–1918, Warszawa 2015.

Szymanowska J., Peryferyjna dzielnica wielkiego miasta. Próba charakterystyki Ochoty, dzielnicy Warszawy na podstawie badań przeprowadzonych w czasie zapisów szkolnych w 1934 r., „Przegląd Socjologiczny” 1936, nr 1–2.

Zalewska G., Inna droga. Zmiany w strukturze społeczno-zawodowej Żydów polskich w latach 1918–1939 [w:] Praca i społeczeństwo Drugiej Rzeczypospolitej, Metamorfozy Społeczne, t. 9, Warszawa 2014.

Żarnowska A., Obywatelki II Rzeczypospolitej [w:] Równe prawa i nierówne szanse, red. A. Żarnowska, A. Szwarc, Warszawa 2000.

Żarnowski J., Bieda i dostatek 1918–1939 [w:] Nędza i dostatek na ziemiach polskich od średniowiecza po XX wiek, red. J. Sztetyłła, Warszawa 1992.

Żarnowski J., Nowe spojrzenie na społeczeństwo Polski międzywojennej [w:] Społeczeństwo międzywojenne. Nowe spojrzenie, red. W. Mędrzecki, J. Żarnowski, Metamorfozy Społeczne, t. 10, Warszawa 2015.

Informacje

Informacje: Prace Historyczne, 2020, Numer 147 (4), s. 839 - 853

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Obszary wykluczenia społecznego w II Rzeczypospolitej

Angielski:

Areas of social exclusion in the Second Polish Republic

Autorzy

https://orcid.org/0000-0003-4665-6833

Mateusz Rodak
Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN
https://orcid.org/0000-0003-4665-6833 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN

Publikacja: 07.12.2020

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: CC BY-NC-ND  ikona licencji

Udział procentowy autorów:

Mateusz Rodak (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski

Liczba wyświetleń: 1229

Liczba pobrań: 992

<p> Obszary wykluczenia społecznego w II Rzeczypospolitej</p>