FAQ

Kościół katolicki w Królestwie Polskim w czasach Władysława Jagiełły

Data publikacji: 15.01.2015

Prace Historyczne, 2014, Numer 141 (2), s. 289 - 313

https://doi.org/10.4467/20844069PH.14.014.2742

Autorzy

Krzysztof Ożóg
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Polska, ul. Gołębia 24, 31-007 Kraków
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

Kościół katolicki w Królestwie Polskim w czasach Władysława Jagiełły

Abstrakt

The article constitutes an attempt to show in a synthetic way the main elements of Jagiello’s policy in relation to the Polish Church and the latter one’s situation in the complex reality of the western schism, the conciliar movement as well as Hussitism; it also draws attention to the most important processes taking place in the Gniezno province. The author of the article also describes the monarch’s active policy in relation to the issue of appointments to church posts. As a rule it was the well-educated people who had proved themselves in the service of the monarch’s office as well as in the diplomatic service who were appointed as heads of bishoprics. The monarch had also conducted an active policy in relation to the appointments of some prelatures and canonries in cathedral chapters. The article discusses the foundational activity of the king and its impact on the development of the parish network. 
While presenting the reform initiatives within the Polish Church at the time of the great western schism and the conciliar movement, the author tries to prove that it was the synods and their legislation that became the main instrument of these changes. In the synodal statutes one can observe a process of gradual deepening of the religious life of the faithful as well as striving to their moral formation. The intellectual and moral requirements as regards the clergy and their pastoral ministry were also on the increase. 
The author proves that the figures of Queen Hedwig and Ladislaus Jagiello had played a key role in the history of the state and of the Polish Church at the turn of the 14th and at the beginning of the 15th century and that the most important fruits of their activity and decisions have continued to exert an impact throughout centuries right up until the present times.

Bibliografia

BIBLIOGRAFIA

Abraham W., Kilka szczegółów synodach lwowskich z wieku XV, „Gazeta Kościelna” 1908, t. 16, s. 522–523.

Abraham W., Najdawniejsze statuty synodalne archidiecezji gnieźnieńskiej oraz statuty rękopisu Oss. nr 1627 uwzględnieniem materiałów zebranych przez ś. p. B. Ulanowskiego, Kraków 1920.

Abraham W., Reforma na soborze Pizie 1409 r. udział niej przedstawicieli Kościoła polskiego, „Polonia Sacra” 1919, t. 3, s. 114–125.

Abraham W., Statuta synodu prowincjonalnego Kaliszu z r. 1420, „Rozprawy Sprawozdania Posiedzeń Wydziału Historyczno-Filozoficznego Akademii Umiejętności Krakowie” 1888, t. 22, s. 75–181.

Abraham W., Udział Polski soborze pizańskim 1409, „Rozprawy Wydziału Historyczno-Filozoficznego Akademii Umiejętności” 1905, t. 47, s. 125–157.

Berges W., Die Fürstenspiegel des hohen und späten Mittelalters, Leipzig 1938.

Błaszczyk G., Diecezja żmudzka od XV do początku XVII wieku. Ustrój, Poznań 1993.

Boockmann H., Johannes Falkenberg, der Deutschen Orden und die polnische Politik. Untersuchungen zur politischen Theorie des späten Mittelalters mit einem Anhang: Die Satira des Johannes Falkenberg, Göttingen 1975.

Bracha K., Nauczanie kaznodziejskie Polsce późnego średniowiecza. Sermones dominicales et festivales tzw. kolekcji Piotra Miłosławia, Kielce 2007.

Brandmüller W., Das Konzil von Konstanz 1414–1418, Bd. I–II, Padeborn 1991–1998.

Brandmüller W., Das Konzil von Pavia–Siena 1423–1424, Padeborn 2002.

Bullarium Poloniae, t. IV, wyd. S. Kuraś, I. Sułkowska-Kuraś, H. Wajs, Romae–Lublini 1992.

Bylina S., Chrystianizacja wsi polskiej schyłku średniowiecza, Warszawa 2002.

Bylina S., Religijność późnego średniowiecza. Chrześcijaństwo kultura tradycyjna Europie środkowo-wschodniej XIV–XV w., Warszawa 2009.

Bylina S., Wiara pobożność zbiorowa [w:] Kultura Polski średniowiecznej XIV XV wieku, red. B. Geremek, Warszawa 1997, s. 403–450.

Chrześcijaństwo Polsce. Zarys przemian 966–1945, red. J. Kłoczowski, Lublin 1981.

Codex diplomaticus Universitatis Studii Generalis Cracoviensis, [wyd. I.Ż. Pauli], p. I–II, Cracoviae 1870–1873.

Codex epistolaris saeculi decimi quinti, wyd. A. Sokołowski, J. Szujski, A. Lewicki, t. 1–3, Cracoviae 1876–1894.

Derwich M., Benedyktyński klasztor św. Krzyża na Łysej Górze średniowieczu, Warszawa–Wrocław 1992.

Derwich M., Kościół polski na przełomie XIV XV wieku [w:] Polska około roku 1400. Państwo, społeczeństwo, kultura, red. W. Fałkowski, Warszawa 2001, s. 41–81.

Derwich M., Monastycyzm benedyktyński średniowiecznej Europie Polsce. Wybrane problemy, Wrocław 1998.

Długosz J., Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis, wyd. A. Przezdziecki, t. 1, Cracoviae 1863.

Dokumenty soborów powszechnych. Tekst grecki, łaciński, polski, t. 2 (869–1312), oprac. A. Baron, H. Pietras, Kraków 2004.

Domański J., Scholastyka początki humanizmu myśli polskiej XV wieku, Warszawa 2011.

Drabina J., Kontakty papiestwa Polską 1378–1417, Kraków 1993.

Drabina J., Papiestwo Polska latach 1384–1434, Kraków 2003.

Ekdahl S., St Brigitta of Sweden, the Battle of Tannenberg (Grunwald) and the Foundation of the Monastery Triumphus Mariae in Lublin [w:] Między Wiedniem Śląskiem. Księga jubileuszowa okazji 60. urodzin prof. dr hab. Krzysztofa A. Kuczyńskiego, red. A. Kozłowski, M. Znyk, Płock 2008, s. 287–301.

Fałkowski W., Król biskup. Spór rację stanu Królestwa Polskiego latach 1424–1426 [w:] Zbigniew Oleśnicki książę Kościoła, s. 123–142.

Fijałek J., Kościół rzymskokatolicki na Litwie. Uchrześcijanienie Litwy przez Polskę zachowanie niej języka ludu po koniec Rzeczypospolitej [w:] Polska Litwa dziejowym stosunku, Kraków 1914, s. 37–333.

Fijałek J., Średniowieczne ustawodawstwo synodalne biskupów polskich, cz. 1: Życie obyczaje kleru Polsce średniowiecznej na tle ustawodawstwa synodalnego, „Rozprawy Wydziału Historyczno-Filozoficznego Akademii Umiejętności” 1894, t. 30, s. 169–239.

Frontczyk M., Andrzej Łaskarz Gosławic, biskup poznański, „Nasza Przeszłość” 1969, t. 30, s. 125–170.

Góralski W., Wprowadzenie do historii ustawodawstwa synodalnego Polsce, Lublin 1991.

Grabski A.F., Polska opiniach Europy Zachodniej XIV–XV wieku, Warszawa 1968.

Graff T., Episkopat monarchii jagiellońskiej dobie soborów powszechnych XV wieku, Kraków 2008.

Grodecki R., Dzieje klasztoru premonstrateńskiego Busku w wiekach średnich, Kraków 1913.

Grodziska K., Mikołaja Lasockiego pochwała Władysława Jagiełły królowej Jadwigi na soborze bazylejskim, „Analecta Cracoviensia” 1988, t. 20, s. 381–399.

Helmrath J., Partikularsynoden und Synodalstatuten des späteren Mittelalters in europäi-
schen Vergleich. Vorüberlegungen zu einem m
öglichen Projekt [w:] Das europäische Mittelalter im Spannungsboden des Vergleichs. Zwanzig internationale Beiträge zu Praxis. 
Problemen und Perspektiven der historischen Komparatistik, hrsg. M. Borgolte, Berlin 2001, s. 135–169.

Historia Kościoła Polsce, t. 1: do roku 1764, cz. 1: do roku 1506, red. B. Kumor, Z. Obertyński, Poznań–Warszawa 1974.

J. Dlugossii Annales seu Cronicae incliti Regni Poloniae, liber decimus 1370–1405, wyd. D. Turkowska, M. Kowalczyk, S. Perzanowski, Varsaviae 1985.

J. Dlugossii Annales seu Cronicae incliti Regni Poloniae, liber decimus et liber undecimus 1406–1412, wyd. D. Turkowska et alii, Varsaviae 1997.

J. Dlugossii Annales seu Cronicae incliti Regni Poloniae, liber undecimus 1413–1430, wyd. D. Turkowska, S.A. Sroka, Varsaviae 2000.

J. Dlugossii Annales seu Cronicae incliti Regni Poloniae, liber undecimus et liber duodecimus 1431–1444, wyd. C. Pirożyńska, L. Korczak, Varsaviae 2001.

Karbowiak A., Dzieje wychowania szkół Polsce, t. 2–3, Petersburg–Lwów 1903–1923.

Kielar P., Studia nad kulturą szkolną intelektualną dominikanów prowincji polskiej średniowieczu [w:] Studia nad historią dominikanów Polsce 1222–1972, red. J. Kłoczowski, t. I, Warszawa 1975, s. 271–515.

Kijak S., Piotr Wysz biskup krakowski, Kraków 1933.

Kłoczowski J., Wspólnoty zakonne średniowiecznej Polsce, Lublin 2010.

Kłoczowski J., Müllerowa J., Skarbek J., Zarys dziejów Kościoła katolickiego Polsce, Kraków 1986.

Koczerska M., Zbigniew Oleśnicki Kościół krakowski czasach jego pontyfikatu (1423–1455), Warszawa 2004.

Kodeks dyplomatyczny katedry diecezji wileńskiej, wyd. J. Fijałek, W. Semkowicz, Kraków 1932–1948.

Korczak L., Chrystianizacja Litwy za panowania Władysława Jagiełły [w:] Św. Jadwiga królowa chrystianizacja Litwy, red. H. Byrska, J. Dziasek, Kraków 2010, s. 46–54.

Kościół Polsce, t. 1: Średniowiecze, red. J. Kłoczowski, Kraków 1968.

Kowalska Z., Stanisław Ciołek (+ 1437), podkanclerzy królewski, biskup poznański, poeta dworski, Kraków 1993.

Kras P., Husyci piętnastowiecznej Polsce, Lublin 1998.

Krzyżaniakowa J., Kancelaria królewska Władysława Jagiełły. Studium dziejów kultury politycznej XV wieku, cz. 1, Poznań 1972.

Krzyżaniakowa J., Władysław Jagiełło wobec klasztorów cysterskich Polsce, „Nasza Przeszłość” 1994, t. 83, s. 93–124.

Kutrzeba S., Historia źródeł dawnego prawa polskiego, t. 2, Lwów 1926.

Lichończak-Nurek G., Wojciech herbu Jastrzębiec arcybiskup mąż stanu (ok. 1362–1436), Kraków 1996.

Łatak K., Kanonicy regularni laterańscy na Kazimierzu Krakowie do końca XVI wieku, Ełk 1999.

Magnum Oecumenicum Constantiense concilium, wyd. H. v. der Hardt, t. I–VI, Francofurti–Lipsiae 1696–1700.

Manikowska H., Szkoły: nauczanie szkolne uniwersyteckie [w:] Kultura Polski średniowiecznej XIV–XV wieku, red. B. Geremek, Warszawa 1997, s. 308–365.

Manikowska H., Wpływ środowiska uniwersyteckiego na kulturę religijną modelu recepcji kultury [w:] Animarum cultura. Studia nad kulturą religijną na ziemiach polskich średniowieczu, t. 1: Struktury kościelno-publiczne, red. H. Manikowska, W. Brojer, Warszawa 2008, s. 441–458.

Nowacki J., Dzieje archidiecezji poznańskiej, t. II, Poznań 1964.

Nuding M., Matthäus von Krakau. Theologe, Politiker, Kirchenreformer in Krakau, Prag und Heidelberg zur Zeit des Grossen Abendländischen Schismas, Tübingen 2007.

Ochmański J., Biskupstwo wileńskie średniowieczu. Ustrój uposażenie, Poznań 1972.

Ożóg K., Duchowni uczeni otoczeniu św. Jadwigi [w:] Święta Jadwiga królowa. Dziedzictwo zadania na trzecie tysiąclecie, Kraków 2002, s. 164–178.

Ożóg K., Duszpasterskie zabiegi biskupów krakowskich średniowieczu, „Rocznik Krakowski” 2005, t. 71, s. 41–54.

Ożóg K., Intelektualiści służbie Królestwa Polskiego latach 1306–1382, Kraków 1995.

Ożóg K., Jadwiga Andegaweńska episkopat polski schyłku XIV wieku [w:] Święta Jadwiga Królowa. Abyśmy byli godni tego dziedzictwa, red. H. Byrska, A. Bednarz, Kraków 2006, s. 48–64.

Ożóg K., Kleine Pastoralkompedien in den spätmittelalterlichen Synodalstatuten Polens [w:] Partikularsynoden im späten Mittelalter, hrsg. N. Kruppa, L. Zygner, Göttingen 2006, s. 215–237.

Ożóg K., Kościół krakowski wobec wielkiej schizmy zachodniej ruchu soborowego schyłku XIV i w pierwszej połowie XV wieku [w:] Kościół krakowski życiu państwa narodu polskiego, red. A. Pankowicz, Kraków 2002, s. 21–60.

Ożóg K., Król refleksji uczonych polskich XV wieku [w:] Król Polsce XIV XV wieku, red. A. Marzec, M. Wilamowski, Kraków 2006, s. 7–37.

Ożóg K., La piété dans le milieu cracovien à la fin du XIV et au début du XVe siècles [w:] Die „Neue Frömmigkeit” in Europa im Spätmittelalter, hrsg. von M. Derwich, M. Staub, Göttingen 2004, s. 189–209.

Ożóg K., Maffiolus Lampugnani nominat na biskupstwo krakowskie, biskup płocki. Meandry kariery kurialisty rzymskiego okresie wielkiej schizmy, „Roczniki Humanistyczne” 2000, t. 48, z. 2, s. 345–367.

Ożóg K., Mistrza Mikołaja Kozłowa poglądy na władzę państwo [w:] Ecclesia, cultura, potestas. Studia dziejów kultury społeczeństwa, red. P. Kras in., Kraków 2006, s. 419–429.

Ożóg K., Pierwsi Jagiellonowie wobec kryzysu Kościoła [w:] Ecclesia semper reformandaKryzysy reformy średniowiecznego Kościoła, red. T. Gałuszka, T. Graff, G. Ryś, Kraków 2013, s. 317–335.

Ożóg K., Spór biskupstwo krakowskie w roku 1392 na tle stosunków Polski papiestwem schyłku XIV w., „Kwartalnik Historyczny” 1997, t. 104, nr 1, s. 3–20.

Ożóg K., The Role of Poland in the Intellectual Development of Europe in the Middle Ages, Kraków 2009.

Ożóg K., Uczeni monarchii Jadwigi Andegaweńskiej Władysława Jagiełły (1384–1434), Kraków 2004.

Ożóg K., Wpływ środowiska uniwersyteckiego na kształtowanie rozwój kultury religijnej Polsce średniowiecznej [w:] Animarum cultura. Studia nad kulturą religijną na ziemiach polskich średniowieczu, t. 1: Struktury kościelno-publiczne, red. H. Manikowska, W. Brojer, Warszawa 2008, s. 407–439.

Partikularsynoden in späten Mittelalter, hrsg. N. Kruppa, L. Zygner, Göttingen 2006.

Pražské synody koncily předhusitské doby, wyd. J.V. Polc, Z. Hlediková, Praha 2002.

Rabikauskas P., Die Taufe Litauens, „Analecta Cracoviensia” 1987, t. 19, s. 91–104.

Radzimiński A., Duchowieństwo kapituł katedralnych Polsce XIV XV w. na tle porównawczym. Studium nad rekrutacją drogami awansu, Toruń 1995.

Roux J.-P., Król, mity symbole, tłum. K. Marczewska, Warszawa 1998.

Sawicki J., Concilia Poloniae. Źródła studia krytyczne, [t.] 4: Najdawniejsze statuty synodalne diecezji chełmskiej XV w., Lublin 1948.

Sawicki J., Concilia Poloniae. Źródła studia krytyczne, [t.] 5: Synody archidiecezji gnieźnieńskiej ich statuty, Warszawa 1950.

Sawicki J., Concilia Poloniae. Źródła studia krytyczne, [t.] 6: Synody diecezji płockiej ich statuty, Warszawa 1952.

Sawicki J., Concilia Poloniae. Źródła studia krytyczne, [t.] 7: Synody diecezji poznańskiej ich statuty, Poznań 1952.

Sawicki J., Jan Biskupiec biskup chełmski (1377–1452), „Nasza Przeszłość” 1948, t. 4, s. 103–124.

Schannat J.F., Hartzheim J., Concilia Germaniae, t. 4: Concilia 1290–1400, Neudruck der Ausgabe Köln 1761, Scientia Verlag Aalen 1970.

Seńko W., Piotr Wysz Radolina jego dzieło „Speculum aureum”, Warszawa 1996.

Silnicki T., Arcybiskup Mikołaj Trąba, Warszawa 1954.

Silnicki T., Sobory powszechne Polska, Warszawa 1962.

Sperka J., Szafrańcowie herbu Stary Koń. dziejów kariery awansu późnośredniowiecznej Polsce, Katowice 2001.

Sperka J., Zmiany na arcybiskupstwie gnieźnieńskim, biskupstwie krakowskim urzędach kancelaryjnych na przełomie lat 1422 1423, „Teki Krakowskie” 1997, t. 5, s. 139–146.

Sroka S., Rodzina Kurowskich XIV–XV wieku. Ze studiów nad dziejami możnowładztwa małopolskiego średniowieczu, Kraków 1990.

Statuta synodalia dioecesis Wladislaviensis et Pomeranniae, wyd. Z. Chodyński, Varsaviae 1890.

Statuta synodalia episcoporum Cracoviensium XIV et XV saeculi, wyd. U. Heyzmann, „Starodawne Prawa Polskiego Pomniki”, t. 4, Cracoviae 1875.

Statuty diecezjalne krakowskie z roku 1408, wyd. B. Ulanowski, „Archiwum Komisji Historycznej”, t. 5, Kraków 1889.

Statuty synodalne wieluńsko-kaliskie Mikołaja Trąby z r. 1420, wyd. B. Ulanowski, J. Fijałek, A. Vetulani, Kraków 1915–1951.

Subera I., Synody prowincjonalne arcybiskupów gnieźnieńskich, Warszawa 1971.

Šmahel F., Život dílo Jeronýma Pražského. Zpráva výzkumu, Praha 2010.

Trajdos T.M., zarania karmelitów Polsce, Warszawa 1993.

Ulanowski B., pracach przygotowawczych do historii prawa kanonicznego Polsce, Kraków 1887.

Urkundliche Beiträge zur Geschichte des Hussitenkrieges in den Jahren 1419–1436, hrsg. von F. Palacký, Bd. 2, Prag 1873.

Uth G., Szkic historyczno-biograficzny zakonu augustiańskiego Polsce, Kraków 1930.

Volumina legum, wyd. J. Ohryzko, t. I, Petersburg 1859.

Wiśniowski E., Parafie średniowiecznej Polsce. Struktura funkcje społeczne, Lublin 2004.

Witkowski R., ‘Praedicare manibus’. Zakon kartuzów Europie Środkowej od początku XIV do połowy XVI wieku, cz. 1–2, Salzburg 2011 („Analecta Cartusiana”, t. 285/1–2).

Włodek Z., Tendencje doktrynalne na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Krakowskiego XV wieku [w:] Literatura kultura późnego średniowiecza Polsce, red. T. Michałowska, Warszawa 1993, s. 17–27.

Wojciechowski L., Najstarsze klasztory paulinów Polsce. Fundacja – uposażenie 
– rozwój do około 1430
 roku, „Studia Claromontana” 1991, t. 11, s. 5–215.

Wolny J., Kaznodziejstwo [w:] Dzieje teologii Polsce, t. 1: Średniowiecze, red. M. Rechowicz, Lublin 1974, s. 273–308.

Wolny J., Uwagi nad kaznodziejstwem uniwersyteckim Krakowie XV stuleciu 
[w:] Święty Jan Kanty sześćsetną rocznicę urodzin 1390–1990, Kraków 1991, s. 25–54.

Wolny J., dziejów katechezy [w:] Dzieje teologii katolickiej Polsce, t. 1: Średniowiecze, red. M. Rechowicz, Lublin 1974, s. 149–209.

Wójcik W., Wpływ kodyfikacji praskiej 1349 r. na polskie ustawodawstwo synodalne, „Colloquium Salutis. Wrocławskie Studia Teologiczne” 1976, t. 8, s. 236–260.

Wroniszewski J., Szlachta ziemi sandomierskiej średniowieczu. Zagadnienia społeczne gospodarcze, Poznań–Wrocław 2001.

Wünsch Th., Das Reformprogramm des Krakauer Bischofs Petrus Wysz 1392–1412. Mit Neueedition der 22-Punkte-Liste „De Reformatione Ecclesie” [w:] Kirchliche Reformimpulse des 14./15. Jahrhunderts in Ostmitteleuropa, hrsg. von W. Eberhard, F. Machilek, Köln–Weimar–Wien 2006, s. 157–178.

Wünsch Th., Konziliarismus und Polen: Personen, Politik und Programme aus Polen zur Verfassungsfrage der Kirche in der Zeit der mittelalterlichen Reformkonzilien, Padeborn 1998.

Zahajkiewicz M.T., Chrzest Litwy [w:] Chrzest Litwy. Geneza, przebieg, konsekwencje, red. M.T. Zahajkiewicz, Lublin 1990, s. 33–56.

Zahajkiewicz M.T., Msza święta Polsce przed Soborem Trydenckim świetle rodzimych komentarzy (Expositiones missae). Studium historyczno-liturgiczne [w:] Textus et studia historiam theologiae in Polonia excultae spectantia, t. 1, Warszawa 1971.

Zahajkiewicz M.T., Teoria duszpasterstwa [w:] Dzieje teologii katolickiej Polsce, t. 1: Średniowiecze, red. M. Rechowicz, Lublin 1974, s. 211–248.

Zahajkiewicz M.T., 

Informacje

Informacje: Prace Historyczne, 2014, Numer 141 (2), s. 289 - 313

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:
Kościół katolicki w Królestwie Polskim w czasach Władysława Jagiełły
Angielski:
The Catholic Church in the Kingdom of Poland at the time of Ladislaus Jagiello’s rule 

Autorzy

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Polska, ul. Gołębia 24, 31-007 Kraków

Publikacja: 15.01.2015

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: Żadna

Udział procentowy autorów:

Krzysztof Ożóg (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski