FAQ

Czy władze komunistyczne planowały usunąć administratorów apostolskich z Ziem Zachodnich i Północnych już latem 1950 roku? Hipotezawcześniejszego terminu akcji „B”

Data publikacji: 23.10.2017

Prace Historyczne, 2017, Numer 144 (4), s. 775 - 792

https://doi.org/10.4467/20844069PH.17.041.6956

Autorzy

Karol Kubicki
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II, Kanonicza 9, 31-002 Kraków
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

Czy władze komunistyczne planowały usunąć administratorów apostolskich z Ziem Zachodnich i Północnych już latem 1950 roku? Hipotezawcześniejszego terminu akcji „B”

Abstrakt

Did the Polish Communist authorities try to remove apostolic administrators from the Recovered Territories already in the summer of 1950? The hypothesis of the earlier date of Operation B
 
In 1945, A. Hlond, the Primate of Poland authorized by the Pope, created five temporary apo­stolic administrations on the so-called Recovered Territories, which were to operate until new dioceses were founded by the Holy See. On the 26th January 1951 the communist authorities removed the apostolic administrators and replaced them with illegally elected capitular vicars. In this way, for the first time in Poland, the government took control over dioceses using a method that had already been applied in Czechoslovakia and Hungary. It involved replacing legal bishops with temporary administrators willing to cooperate with the Polish government. The decision was taken by the top authorities of communist Poland and its implementation, referred to as “Operation B,” was to be executed by the Ministry of Public Security. The steps taken earlier by the communist authorities could indicate that initially there had already been plans to remove the apostolic administrators in July 1950.

Bibliografia

Archiwalia

Archiwum Akt Nowych w Warszawie

Akta Antoniego Bidy, sygn. 484/13.

Komitet Centralny Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, sygn.: III/5; V/4; V/6; V/7; V/8; V/9; V/11; V/16; 237/V/103; 237/V/158; 237/V/162; 237/V/167; 237/V-1a/32; XIA/113.

Ministerstwo Administracji Publicznej, sygn. 961.

Urząd ds. Wyznań, sygn.: 5a/8; 8/1; 8/1546; 149/16.

Archiwum Sekretariatu Konferencji Episkopatu Polski w Warszawie

sygn. 06630 [Proces likwidacji tymczasowości stanowisk kościelnych na Ziemiach Odzyskanych 1949–1967].

Biuro Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów IPN w Warszawie

sygn.: 01283/790 [Kościół na Ziemiach Odzyskanych 1951–1953]; 01332/4 [Materiały dot. księży autochtonów na Ziemiach Zachodnich i Północnych].

Oddziałowe Biuro Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów IPN w Katowicach

sygn. S38/02/Zk [Akta śledztwa ws. represji wobec sióstr zakonnych w ramach akcji X2].

Źródła drukowane

Instrukcje, wytyczne, okólniki dyrektor Departamentu V MBP dotyczące działań przeciwko Kościołowi katolickiemu w latach 1945–1953, wybór i oprac. A. Dziurok, J. Marecki, F. Musiał, Kraków–Katowice 2012.

Komunikaty Konferencji Episkopatu Polski 1945–2000, oprac. J. Żaryn, Poznań 2006.

Metody pracy operacyjnej aparatu bezpieczeństwa wobec Kościołów i związków wyznaniowych 1945–1989, red. A. Dziurok, Warszawa 2004.

Państwowe prawo wyznaniowe Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Wybór tekstów źródłowych, oprac. M. Fąka, Warszawa 1978.

Raina P., Kościół w PRL. Kościół katolicki a państwo w świetle dokumentów 1945–1989,
t. 1, Lata 1945–59, Poznań 1994.

Wyszyński S., Pro memoria. Zapiski z lat 1948–1949 i 1952–1953, Warszawa 2007.

Monografie i artykuły

Chłosta J., Związki Prymasa Polski Stefana kardynała Wyszyńskiego z Warmią [w:] Stefan kardynał Wyszyński wobec Ziem Zachodnich i Północnych oraz stosunków polsko-niemieckich, red.T. Dzwonkowski, Cz. Osękowski, Warszawa–Poznań–Zielona Góra 2001, s. 156–164.

Dudek A., Państwo i Kościół w Polsce 1945–1970, Kraków 1995.

Dziurok A., Wstęp [w:] Metody pracy operacyjnej aparatu bezpieczeństwa wobec Kościołów i związków wyznaniowych 1945–1989, red. A. Dziurok, Warszawa 2004, s. 17–74.

Dzwonkowski T., Próby likwidacji administracji apostolskiej i ordynariatu gorzowskiego w latach 1945–1952 [w:] Władze wobec Kościołów i związków wyznaniowych na Środkowym Nadodrzu w latach 1945–1956, red. E. Wojcieszyk, Poznań 2012, s. 45–72.

Fijałkowska B., Partia wobec religii i Kościoła w PRL, t. 1, 1944–1955, Olsztyn 1999.

Grajewski A., Chronologia i historyczne uwarunkowania represji wobec duchowieństwa katolickiego w krajach Europy Środkowej [w:] Represje wobec duchowieństwa Kościołów chrześcijańskich w okresie stalinowskim w krajach byłego bloku wschodniego, red.
J. Myszor, A. Dziurok, Katowice 2004, s. 15–34.

Grajewski A., Wygnanie, Katowice 1995.

Gruczyński K., Biskup Michał Klepacz 1893–1967, Łódź 1993.

Gryz R., Państwo a Kościół w Polsce 1945–1956 na przykładzie województwa kieleckiego, Kraków 1999.

Hanich A., Likwidacja „stanu tymczasowości administracji kościelnej” na Śląsku Opolskim przez władze komunistyczne w 1951 r., „Forum Duszpasterskie. Biuletyn Pastoralny” 2003, nr 52, s. 38–54.

Jankowiak S., Ziemie zachodnie i północne w stosunkach państwo – Kościół w Polsce w latach 1945–1956 [w:] Między integracją a komunizmem. Społeczeństwa i Kościoły Europy Środkowej, red. K. Kowalczyk, A. Kubaj, R. Wróblewski, Tuchów 2001, s. 88–96.

Kamiński Ł., Kościół w dokumentach KW PZPR we Wrocławiu (1949–1956). Rekonesans archiwalny [w:] Represje wobec Kościoła katolickiego na Dolnym Śląsku i Opolszczyźnie 1945–1989, red. S. Bogaczewicz, S. Krzyżanowska, Wrocław 2004, s. 97–104.

Kopiec J., Kościół katolicki na Śląsku Opolskim w totalitarnym państwie (1945–1989) [w:] Kościół opolski w PRL, red. M. Worbs, Opole 2007, s. 17–104.

Kopiec J., Wrocławski epizod w życiu biskupa Henryka Grzondziela w latach 1945–1953 [w:] Ludzie wrocławskiego Kościoła po II wojnie światowej, red. I. Dec, K. Matwijowski, J. Pater, Wrocław 2005, s. 46–51.

Marczak T., Granica zachodnia w polskiej polityce zagranicznej w latach 1944–1950, Wrocław 1995.

Markiewicz S., Polityka wschodnia Watykanu, Warszawa 1982.

Micewski A., Kardynał Wyszyński, prymas i mąż stanu, Paris 1982.

Micewski A., Kościół – państwo, Warszawa 1994.

Osękowski Cz., Ks. Prymas Stefan Wyszyński wobec stosunków polsko-niemieckich [w:] Stefan kardynał Wyszyński wobec Ziem Zachodnich i Północnych oraz stosunków polsko-niemieckich, red.T. Dzwonkowski, Cz. Osękowski, Warszawa–Poznań–Zielona Góra 2001, s. 20–32.

Pietrzak J., Ks. Karol Milik – administrator apostolski Dolnego Śląska i władze państwowe w latach 1945–1951 [w:] Ludzie wrocławskiego Kościoła po II wojnie światowej, red.
I. Dec, K. Matwijowski, J. Pater, Wrocław 2005, s. 29–45.

Romaniuk M., Życie, twórczość i posługa Stefana Kardynała Wyszyńskiego Prymasa Tysiąclecia, [t. 1], Warszawa 1994.

Sikorski J., Dążenie władz do kasacji stanu tymczasowości administracji kościelnej na ziemiach zachodnich i północnych Polski ze szczególnym uwzględnieniem ordynariatu gorzowskiego, „Studia Zachodnie” 2005, t. 8, s. 223–238.

Sitek A., Porwali Go z miejsca i wyrzucili (Łk 4, 29). Trzy wypędzenia, Opole 2004.

Stanaszek B., Usunąć biskupa! Władze PRL wobec ordynariusza diecezji sandomierskiej Jana Kantego Lorka, Sandomierz 2004.

Stanaszek B., „Wrogo ustosunkowany do naszego państwa”. Biskup Piotr Gołębiowski w dokumentach komunistycznej bezpieki i władz wyznaniowych, Sandomierz 2006.

Swastek J., Rządcy archidiecezji wrocławskiej w latach 1945–1995, Wrocław 1998.

Szetelnicki W., Kapituła metropolitalna we Wrocławiu w latach 1952–1993, Wrocław 1994.

Śledzianowski J., Ksiądz Czesław Kaczmarek biskup kielecki 1895–1963, Kielce 1991.

Włodkowski R., Usunięcie administratorów apostolskich w 1951 roku jako przykład polityki państwa wobec Kościoła na Ziemiach Zachodnich [w:] Państwo, Kościół, Europa – nowe wyzwania, red. M. Drzonek, J. Mieczkowski, K. Kowalczyk, Szczecin 1999, s. 53–60.

Zabłocki J., Prymas Stefan Wyszyński. Opór i zwycięstwo 1948–1956, Warszawa 2002.

Żaryn J., Kościół a władza w Polsce (1945–1950), Warszawa 1997.

Żaryn J., Stolica Apostolska wobec Ziem Odzyskanych po II wojnie światowej. Zarys problemu [w:] Kościół katolicki wczoraj i dziś, red. M. Drzonek, K. Kowalczyk, J. Mieczkowski, G. Wejman, Szczecin 1998, s. 61–73.

Żurek J., Ruch „księży patriotów” w województwie katowickim w latach 1949–1956, Warszawa–Katowice 2009.

Informacje

Informacje: Prace Historyczne, 2017, Numer 144 (4), s. 775 - 792

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:
Czy władze komunistyczne planowały usunąć administratorów apostolskich z Ziem Zachodnich i Północnych już latem 1950 roku? Hipotezawcześniejszego terminu akcji „B”
Angielski:
Did the Polish Communist authorities try to remove apostolic administrators from the Recovered Territories already in the summer of 1950? The hypothesis of the earlier date of  operation „B”

Autorzy

Uniwersytet Papieski Jana Pawła II, Kanonicza 9, 31-002 Kraków

Publikacja: 23.10.2017

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: CC BY-NC-ND  ikona licencji

Udział procentowy autorów:

Karol Kubicki (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski