Extreme weather and climate phenomena in Polish publications

This paper presents the state of research regarding extreme phenomena at different spatial scales in Polish scientific publications ( mainly climatological ones ). The analysis covered papers concerning: various classifications and criteria for the identification of extreme phenomena, characterising the causes and effects of extreme phenomena, modeling and forecasting of extreme phenomena as well as using the knowledge about extreme phenomena in practice. The review of literature on extreme weather and climate phenomena allowed the authors to see a large number of problems connected with the research upon extreme phenomena. Problems concerning definitions, research methods and extreme phenomena forecasting were mainly dealt with in the paper. The effects of occurrence of hydrometeorological extreme phenomena are an issue of significant importance.

Araźny A., Przybylak R., Vízi Z., Kejna M., Maszewski R., Uscka-Kowalkowska J., 2007, Mean and extreme wind velocities in Central Europe 1951–2005 (on the basis of data from NCEP/NCAR Reanalysis Project), Geographia Polonica, 80, 2, 69–78.

Atlas klimatu województwa śląskiego, 2000, A. Kruczała (red.), Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Oddział w Katowicach, Katowice.

Bąkowski R., Bielec-Bąkowska Z., 2005, Wybrane przypadki groźnych zjawisk atmosferycznych w Polsce w ostatnich latach,[w:] E. Bogdanowicz, U. Kossowska-Cezak, J. Szkutnicki (red.), Ekstremalne zjawiska hydrologiczne i meteorologiczne, PTGeof., IMGW, Warszawa, 325–335.

Bąkowski R., Piotrowicz K., 2007, Głębokie niże w XX wieku kształtujące pogodę w południowej Polsce,[w:] J. Szkutnicki, U. Kossowska-Cezak, E. Bogdanowicz, M. Ceran (red.), Cywilizacja i żywioły, PTGeof., IMGW, Warszawa, 40–47.

Bebłot G., Hołda I., Rorbek K., 2008, Trąba powietrzna w rejonie Częstochowy 20 lipca 2007, [w:] M. Maciejewski, M.S. Ostojski (red.), Ekstrema pogodowe w Polsce – Obserwacje, pomiary, prognozy, IMGW, Warszawa, 23–40.

Będkowski K., Norman H., 2005, Metodyczne aspekty wykorzystania systemów informacji przestrzennej w analizie wpływu huraganowych wiatrów na lasy, [w:] E. Bogdanowicz, U. Kossowska-Cezak, J. Szkutnicki (red.), Ekstremalne zjawiska hydrologiczne i meteorologiczne, PTGeof., IMGW, Warszawa, 344–352.

Bielec-Bąkowska Z., 2010, Występowanie gradu w Polsce w świetle cyrkulacji atmosfery w latach 1966–2006,[w:] T. Ciupa, R. Suligowski (red.), Woda w badaniach geograficznych, Instytut Geografii Uniwersytetu J. Kochanowskiego, Kielce, 359–374.

Bielec-Bąkowska Z., Piotrowicz K., 2012, Typy pogody w Krakowie towarzyszące głębokim niżom i silnym wyżom w latach 1900/01–2009/2010, [w:] Z. Bielec-Bąkowska, E. Łupikasza, A. Widawski (red.), Rola cyrkulacji atmosfery w kształtowaniu klimatu, Katedra Klimatologii, Wydział Nauk o Ziemi, Uniwersytet Śląski, 321–331.

Bielec-Bąkowska Z., Piotrowicz K., 2013, Temperatury ekstremalne w Polsce 1951–2006, Prace Geograficzne UJ,132, 59–98.

Bokwa A., 2012, Zanieczyszczenie powietrza pyłem zawieszonym PM₁₀ a sytuacje synoptyczne i warunki termiczne w Krakowie, [w:] Z. Bielec-Bakowska, E. Łupikasza, A. Widawski (red.), Rola cyrkulacji atmosfery w kształtowaniu klimatu, Katedra Klimatologii, Wydział Nauk o Ziemi, Uniwersytet Śląski, 275–286.

Bokwa A., Limanówka D., 2000, Weather observations carried by Michał of Wiślica in Cracow in the years 1527–1551, Prace Geograficzne, 105, 9–17.

Buraczyński J., Wojtanowicz J., 1974, Rozwój wąwozów lessowych w okolicy Dzierzkowic na Wyżynie Lubelskiej pod wpływem gwałtownej ulewy w czerwcu 1969 roku, Annales UMCS, Sec. B., 26,135–168.

Dąbrowska-Zielińska K., Ciołkosz A., 2007, Zastosowanie zdjęć satelitarnych do monitorowania suszy w Polsce, Przegląd Geofizyczny, 52, 3–4, 161–178.

Filipiak J., 2007, Rekonstrukcja warunków klimatycznych Gdańska w okresie pomiarów instrumentalnych – fakty i niepewności, [w:] M. Miętus, J. Filipiak, A. Wyszkowski (red.), 200 lat regularnych pomiarów i obserwacji meteorologicznych w Gdańsku, Monografie IMGW, Warszawa, 2, 20–33.

Głowicki B., Dancewicz A., Otop I., 2006, Katalog maksymalnych opadów dobowych w Polsce południowo-zachodniej w latach 1971–2000, Współczesne problemy klimatu Polski – fakty i niepewności, Monografie IMGW, Warszawa, 7–22.

Grabowska K., 2005, Tendencje zmian i prognozy aktywności burzowej w Polsce, [w:] E. Bogdanowicz, U. Kossowska-Cezak, J. Szkutnicki (red.), Ekstremalne zjawiska hydrologiczne i meteorologiczne, PTGeof., IMGW, Warszawa, 385–402.

Górecki A., Klementowski J., 1989, Skutki geomorfologiczne nawalnego deszczu w Ksiegienicach Wielkich, Czasopismo Geograficzne, 60, 299–313.

IPCC 2007: Zmiana klimatu 2007: Raport Syntetyczny, 2009, Wkład Grup roboczych I, II, III do Czwartego Raportu Oceniającego Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (red.), Główny Zespół Autorski, R.K Pachuari i A. Reisinger, Wyd. IOŚ, Warszawa.

Jędruszkiewicz J., 2012, Metody umożliwiające tworzenie scenariuszy zmian ekstremalnych zjawisk termicznych na podstawie symulacji RCM, Przegląd Geofizyczny, 57, 1, 97–108.

Kaszewski B.M., Kłaczewski W., 2007, Ekstremalne zjawiska pogodowe na terenie Mazowsza i Litwy w latach 1656–1669 na podstawie „Diariusza” Chrapowickiego (poster), Międzynarodowa Konferencja Naukowa Klimat ziem polskich w czasach historycznych na tle klimatu Europy, Toruń, 11–13.10.2007.

Kaszewski B.M., Gluza A., Siwek K., 2011, Występowanie niesprzyjających warunków termicznych dla uprawiania turystyki aktywnej na Lubelszczyźnie, Annales UMCS, Sec. B, 2, 91–101.

Kaszewski M.B., Gluza A., Siwek K., 2012, Extreme values of selected event thermal phenomena in the Lublin Region in the years 1982–2006, Annales UMCS, Sec. B, 1, 109–121.

Kaszewski B.M., Siwek K., 2005, Dobowe sumy opadu atmosferycznego ≥50 mm w dorzeczu Wieprza i ich uwarunkowania cyrkulacyjne (1951–2000), [w:] E. Bogdanowicz, U. Kossowska-Cezak, J. Szkutnicki (red.), Ekstremalne zjawiska hydrologiczne i meteorologiczne, IMGW, 325–335.

Kondracki J., 1937, Skutki ulewy w dniu 22 maja 1937 roku w dolinie Prądnika, Przegląd Geograficzny, 16, 161–165.

Koźmiński C., Michalska B., 2012, Międzydobowe zmiany ciśnienia atmosferycznego w Polsce niekorzystne dla organizmu człowieka, Przegląd Geograficzny, 84, 3, 361–374.

Kossowska-Cezak U., 2014, Zmiany wieloletnie liczby termicznych dni charakterystycznych w Warszawie (1951–2010), Prace Geograficzne UJ, 136, 9–30.

Kossowska-Cezak U., Twardosz R., 2012, Niezwykle gorące miesiące i sezony letnie w Europie Środkowej i Wschodniej (1951–2010) część I i II, Przegląd Geofizyczny, 57, 3–4, 299–342.

Kossowska-Cezak U., Twardosz R., 2013, Niezwykle chłodne sezony letnie w Europie Środkowej i Wschodniej (1951–2010), Przegląd Geofizyczny, 58, 1–2, 25–40.

Krzyżewska A., Wereski S., 2011, Fale upałów i mrozów w wybranych stacjach Polski na tle regionów bioklimatycznych (2000–2010), Przegląd Geofizyczny, 56, 1–2, 99–109.

Kundzewicz Z.W., Jania J.A., 2007, Extreme hydro-meteorological events and their impacts. From the global down to the regional scale, Geographia Polonica, 80, 2, 9–23.

Limanówka D., 2001, Rekonstrukcja warunków klimatycznych Krakowa w pierwszej połowie XVI wieku, [w:] Materiały badawcze IMGW, Seria: Meteorologia, 33, Warszawa.

Lorenc H., 1998, Przyczyny, wielkość i skutki katastrofalnych opadów w lipcu 1997 w Polsce, Przegląd Geofizyczny, 43, 3–4, 191–206.

Lorenc H., 2012, Maksymalne prędkości wiatru w Polsce, IMGW, Warszawa.

Lorenc H., Cebulak E., Głowicki B., Kowalewski M., 2012, Struktura występowania intensywnych opadów deszczu powodujących zagrożenie dla społeczeństwa, środowiska i gospodarki Polski, [w:] H. Lorenc (red.), Klęski żywiołowe a bezpieczeństwo wewnętrzne kraju, IMGW, Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa, 7–32.

Lorenc H. (red.), 2009, Klęski żywiołowe a bezpieczeństwo wewnętrzne kraju, IMGW, Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa.

Łupikasza E., 2010, Genetyczne typy opadów ekstremalnych w sezonie letnim w Polsce oraz ich zmienność wieloletnia w okresie 1951–2007, [w:] E. Bednorz (red.), Klimat Polski na tle klimatu Europy. Warunki termiczne i opadowe, Studia i Prace z Geografii i Geologii, 15, 131–145.

Maruszczak M., 1987, Tendencje zmian klimatu ziem polskich w czasach historycznych, Przegląd Geograficzny, 59, 4, 471–486.

Matuszko D., 2005, Ekstremalne zdarzenia w stuletnim przebiegu zachmurzenia i usłonecznienia w Krakowie, [w:] E. Bogdanowicz, U. Kossowska-Cezak, J. Szkutnicki (red.), Ekstremalne zjawiska hydrologiczne i meteorologiczne, PTGeof., IMGW, Warszawa, 392–402.

Matuszko D., 2007, Groźne zjawiska towarzyszące burzom w Krakowie i okolicach, [w:] J. Szkutnicki, U. Kossowska-Cezak, E. Bogdanowicz, M. Ceran (red.), Cywilizacja i żywioły, PTGeof., IMGW, Warszawa,78–83.

Matuszko D., Piotrowicz K., 2012, Ekstremalne zdarzenia pogodowe w Krakowie i ich uwarunkowania cyrkulacyjne, [w:] Z. Bielec-Bakowska, E. Łupikasza, A. Widawski (red.), Rola cyrkulacji atmosfery w kształtowaniu klimatu, Katedra Klimatologii, Wydział Nauk o Ziemi, Uniwersytet Śląski, 211–218.

Mikulski Z., 2007, Cywilizacje i żywioły –nasz wkład w ich poznanie i opanowanie, [w:] J. Szkutnicki, U. Kossowska-Cezak, E. Bogdanowicz, M. Ceran (red.), Cywilizacja i żywioły, PTGeof., IMGW, Warszawa,18–25.

Mrugała S., 2007, Anomalne sumy opadów atmosferycznych w wybranych stacjach Lubelszczyzny, Przegląd Geofizyczny, 52, 2, 115–120.

Namaczyńska S., 1937, Kronika klęsk elementarnych w Polsce i w krajach sąsiednich w latach 1648–1696. Część I: Zjawiska meteorologiczne, Badania z Dziejów Społecznych i Gospodarczych, Lwów, 23.

Niedźwiedź T., Michalczyk Z., Starkel L., Ustrnul Z., 2006, Meteorological, hydrological and geomorphological extreme events in central Europe – an attempt of classification, [w:] Extreme hydrometeorological events in Poland and their impacts – European context, International Conference, Warszawa, 7–9.12.2006.

Owczarek M., 2005, Wpływ silnego wiatru na awarie sieci energetycznych na Pomorzu, [w:] E. Bogdanowicz, U. Kossowska-Cezak, J. Szkutnicki (red.), Ekstremalne zjawiska hydrologiczne i meteorologiczne, PTGeof., IMGW, Warszawa, 371–377.

Parczewski W., 1948, Zarys historii meteorologii w Polsce (od X do XIX wieku). Część II, Przegląd Meteorologiczny i Hydrologiczny, 2–4, 62–76.

Parfiniewicz J, 2009, Tornado w rejonie Częstochowy – 20 lipca 2007. Część I: Analiza synoptyczna, Przegląd Geofizyczny, 54, 3–4, 147–160.

Piotrowicz K., 2005, Ekstremalne warunki termiczne w Krakowie, [w:] E. Bogdanowicz, U. Kossowska-Cezak, J. Szkutnicki (red.), Ekstremalne zjawiska hydrologiczne i meteorologiczne, PTGeof., IMGW, Warszawa, 89–96.

Piotrowicz K., 2010, Wieloletnia zmienność termicznych typów pogody w Krakowie w latach 1826–2008, [w:] E. Bednorz (red.), Klimat Polski na tle klimatu Europy. Warunki termiczne i opadowe, Studia i Prace z Geografii i Geologii, 15, 41–52.

Polaczkówna M., 1925, Wahania klimatyczne w Polsce w wiekach średnich, Prace Geograficzne, 5.

Przybylak J., Vízi Z., Araźny A., Kejna M., Maszewski R., Uscka-Kowalkowska J., 2007, Poland’s Climate Extremes Index, 1951–2005, Geographia Polonica, 80, 2, 47–58.

Przybylak R., Maszewski R., Pospieszyńska A., 2012, Wpływ cyrkulacji atmosferycznej na ekstremalne wartości temperatury powietrza w regionie Bydgosko-Toruńskim w latach 1881–2005, [w:] Z. Bielec-Bąkowska, E. Łupikasza, A. Widawski (red.), Rola cyrkulacji atmosfery w kształtowaniu klimatu, Katedra Klimatologii, Wydział Nauk o Ziemi, Uniwersytet Śląski, 247–261.

Serwis informacyjny Pogodynka.pl, www.pogodynka.pl (24.05.2014).

Słownik meteorologiczny, 2003, T. Niedźwiedź (red.), PTGeof./IMGW, Warszawa.

Smolska E., 2007, Extreme rainfalls and their impact on slopes – evaluation based on soil erosion measuremenets (as exemplified by the Suwałki Lakeland, Poland), Geographia Polonica, 80, 2, 152–163.

Starkel L., 1976, The role of extreme (catastrophic) meteorological events in contemporary evolution of slopes, [w:] J. Wiley (red.), Geomorphology and Climate, Londyn, 203–246.

Stopa-Boryczka M., Boryczka J., Kossowska-Cezak U., Wawer J., 2011, Fale chłodu i ciepła w przebiegu rocznym temperatury powietrza w Warszawie (1951–2010), Przegląd Geofizyczny, 55, 3–4, 181–200.

Suligowski R., 2013, Maksymalny wiarygodny opad na Wyżynie Kieleckiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego, Kielce.

Szwed M., Graczyk D., Pińskwar I., Kundzewicz Z.W., 2007, Projections of Climate Extremes in Poland, Geographia Polonica, 80,191–202.

Taszarek M., 2013, Możliwość prognozowania trąb powietrznych w Polsce, Przegląd Geograficzny, 85, 3, 353–371.

Tomczyk A.M., 2014, Cyrkulacyjne uwarunkowania występowania fal upałów w Poznaniu, Przegląd Geograficzny, 86, 1, 41–52.

Trepińska J.B., 2007, Katastrofalne zdarzenia pogodowe jako zagrożenia cywilizacyjne, [w:] J. Szkutnicki, U. Kossowska-Cezak, E. Bogdanowicz, M. Ceran (red.), Cywilizacja i żywioły, PTGeof., IMGW, Warszawa, 29–39.

Twardosz K., 2005, Zmienność silnych opadów śniegu w Krakowie (1863–2000), [w:] E. Bogdanowicz, U. Kossowska-Cezak, J. Szkutnicki (red.), Ekstremalne zjawiska hydrologiczne i meteorologiczne, PTGeof., IMGW, Warszawa, 198–204.

Ustrnul Z., Czekierda D., 2009, Atlas ekstremalnych zjawisk meteorologicznych oraz sytuacji synoptycznych w Polsce. Seria: Atlasy, IMGW, Warszawa.

Warakomski W., 1997, Problemy z klasyfikacją i przewidywaniem pogodowych zjawisk ekstremalnych,[w:] Ekstremalne zjawiska meteorologiczne, hydrologiczne i oceanograficzne, Sympozjum Jubileuszowe PTGeof., Warszawa, 12–14 listopada, 169–174.

Wrona B., 2008, Meteorologiczne i morfologiczne uwarunkowania ekstremalnych opadów atmosferycznych w dorzeczu górnej i środkowej Odry, IMGW, Warszawa, Materiały Badawcze IMGW, seria: Meteorologia, 41.

Zawiślak T., 2005, Warunki synoptyczne występowania intensywnych opadów deszczu w południowo-zachodniej Polsce na przykładzie lat 2001–2003, [w:] E. Bogdanowicz, U. Kossowska-Cezak, J. Szkutnicki (red.), Ekstremalne zjawiska hydrologiczne i meteorologiczne, PTGeof., IMGW, Warszawa, 166–176.

Zawora T., Ziernicka-Wojtaszek A., Korbiel M., 2007, Zróżnicowanie największych odchyleń temperatury powietrza od normy na obszarze Polski, [w:] J. Szkutnicki, U. Kossowska-Cezak, E. Bogdanowicz, M. Ceran (red.), Cywilizacja i żywioły, PTGeof., IMGW, Warszawa, 113–117.

Ziernicka-Wojtaszek A., Nowobilska-Liberda A., Nowobilska W., Zawora T, 2012, Uwarunkowania cyrkulacyjne najniższych opadów miesięcznych w południowo-wschodniej Polsce w okresie wegetacyjnym, [w:] Z. Bielec-Bąkowska, E. Łupikasza, A. Widawski (red.), Rola cyrkulacji atmosfery w kształtowaniu klimatu, Katedra Klimatologii, Wydział Nauk o Ziemi, Uniwersytet Śląski, 399–405.

Ziernicka-Wojtaszek A., Zawora T., 2007, Najmniejsze i największe niedobory i nadmiary opadów atmosferycznych na obszarze Polski (1971–2004), [w:] J. Szkutnicki, U. Kossowska-Cezak, E. Bogdanowicz, M. Ceran (red.), Cywilizacja i żywioły, PTGeof., IMGW, Warszawa, 171–176.

Żmudzka E., 2005, Anomalne wielkości zachmurzenia w Polsce a cyrkulacja atmosferyczna (1951–2000),[w:] E. Bogdanowicz, U. Kossowska-Cezak, J. Szkutnicki (red.), Ekstremalne zjawiska hydrologiczne i meteorologiczne, PTGeof., IMGW, Warszawa, 403–415.

Żmudzka E., 2007, Pole baryczne sprzyjające występowaniu skrajnie długich ciągów dni pogodnych i pochmurnych w Polsce (1966–2000), [w:] J. Szkutnicki, U. Kossowska-Cezak, E. Bogdanowicz, M. Ceran (red.), Cywilizacja i żywioły, PTGeof., IMGW, Warszawa, 99–112.