Chiririnka - błękitna zwiastunka andyjskiej śmierci
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTEChiririnka - błękitna zwiastunka andyjskiej śmierci
Data publikacji: 07.06.2016
Prace Etnograficzne, 2015, Tom 43, Numer 4, s. 369 - 385
https://doi.org/10.4467/22999558.PE.15.024.5201Autorzy
Chiririnka - błękitna zwiastunka andyjskiej śmierci
Chiririnka – Blue Omen of Andean Death
This essay is a monographic draft attempt concerning one of the most widely known omens of disease and death throughout the native Andean cultures. Among many signs, interpreted as approaching death, the figure of bluebottle fly called in Quechan chiririnka has a key position, which extends from pre-Colombian times, and its popularity exceeds other similar signs of similar meaning. Up to this date it retains its significance in funerary beliefs and functions in various forms of folklore, especially in songs. At the same time it is also commonly thought to be an incarnation of human soul, what finds resemblance in folk beliefs and tales of mythic characteristics, including tropes found in indigenous eschatology. This essay relies on ethnographic sources, and very important contributions to this topic which can be found in books and essays of José Maria Arguedas.
Arguedas J.M., Puquio. Una cultura en proceso de cambio. La religión local, 1956.
Arguedas J.M., Todos las sangres, Buenos Aires, 1964.
Arguedas J.M., Głębokie rzeki, przeł. H. Czajka, Warszawa, 1973.
Arguedas J.M., Ludzka miłość, przeł. A. Nowak, Warszawa, 1979.
Arguedas J.M., Lis z Gór i Lis z Nizin, przeł. i posłowiem opatrzyła Z. Wasitowa, Warszawa, 1980.
Bogowie i ludzie z Huarochiri, przeł., wstępem i objaśnieniami opatrzył J. Szemiński, Kraków, 1985.
Carranza Romero F., Diccionario Quechua Ancashino – Castellano, edición y prólogo de W. Lustig, Madrid–Frankfurt am Main, 2003
Carranza Romero F., El mundo de los muertos en el concepción quechua, „Ciberayllu”, 12 julio 2005, http://www.andes.missouri.edu/andes/Especiales/FCR_Muertos.html [dostęp: 14.09.2015].
Cipolleti M.S., El motivo de Orfeo y el viaje al reino de los muertos en América del Sur, http://www.iai.spk-berlin.de/fileadmin/dokumentenbibliothek/Indiana/Indiana_9/IND_09_Cipolletti.pdf [dostęp: 15.09.2015].
Connor S., Mucha. Historia – antropologia – kultura,przeł. B. Stanek, Kraków, 2008.
Diccionario quechua-español Runasimi en línea en Aulex, compilado por Ph. Jacobs, 2001, http://runasimi.de [dostęp: 12.09.2015].
Gage J., Kolor i kultura. Teoria i znaczenie koloru od antyku do abstrakcji, przeł. J. Holzman, Kraków, 2008
Gondor-Wiercioch A., Dwa światy, dwie pamięci. Dylemat wielokulturowości w wybranych utworach Louise Erdrich i José Maríi Arguedasa, Kraków, 2009
Gose P., Aquas mortiferas y cerros hambientos: ritos agrarios y formación de clases, Quito, 2004
Gross R., Dlaczego czerwień jest barwą miłości, przeł. A. Porębska, Warszawa, 1990.
Guáman Poma de Ayala F., Nueva Corónica y Buen Gobierno, edycja internetowa manuskryptu z Królewskiej Biblioteki w Kopenhadze, fot. 281 [283], http://www.kb.dk/permalink/2006/poma/2/es/image/?open=id2682405 [dostęp: 12.09.2015].
Huamán C., Pachachaka. Puente sobre el mundo. Narrativa, memoria y síbolo en la obra de José María Arguedas, México, 2004.
Inkowie o Inkach. Antologia, spolszczył, przypisami i komentarzami opatrzył J. Szemiński, Warszawa, 2015.
Jodłowska E., Mąka M., La soleded andina del Zorro de Arriba y el Zorro de Abajo, „Estudios Latinoamericanos”, t. 35, 2015 (w druku).
Jodłowska E., Mąka M., Pishtaco. Fenomen symbolizacji traumy kulturowej w społecznościach andyjskich ,Kraków, 2016
Kolff H., Flores silvestres de la Cordillera Blanca, Lima, 1997
Lévi-Strauss C., Totemizm, Warszawa, 1968
López Baralt M., José María Arguedas, poeta y mitógrafo, „América sin nombre”, nr 17, 2012, s. 25–35, http://rua.ua.es/dspace/bitstream/10045/26471/1/ASN_17_04.pdf [dostęp: 14.09.2015].
Małocha J., Radnicka K., Symbolika barwy i kształtu w religii Azteków, [w:] Barwy i kształty, red. J. Marecki, L. Rotter, seria „Symbol – Znak – Przesłanie”, t. 7, Kraków, 2012, s. 149–166.
Merino J.M., La bruja wampiro, [w:] Leyendas españoles de todos los tiempos, Madrid, 2000, s. 208–209.
Michta L., Infradźwięki źródłem przeżyć o charakterze religijnym, „Ex Nihilo. Periodyk Młodych Religioznawców”, nr 2(10)2013, s. 73–92.
Moszyński K., Kultura ludowa Słowian, t. 2: Kultura duchowa, cz. 1, Warszawa, 1967.
Posern-Zieliński A., Ruchy społeczne i religijne Indian hiszpańskiej Ameryki Południowej (XVI–XX w.),Wrocław, 1974
Ramirez Ch., Juan L., Inticha y Pisacca, http://jurachico.blogspot.com/2014/01/pisacca-perdiz-de-la-puna.html [dostęp: 14.09.2015].
Ryn Z.J., Medycyna indiańska, Kraków, 2007.
Szemiński J., El mundo andino dominado por los „muertos rebeldes”, [w:] De palabra y obra en el Nuevo Mundo. I. Imagines Interetnicas,red. M. León-Portilla, Madrid, 1992, s. 171–193.
Szemiński J., Ziółkowski M., Mity, rytuały i polityka Inków, Warszawa, 2014.
Valderrama Fernández R., Escalante Gutiérrez C., Apu Qorpuna (vision del mundo de los muertos en la Communidad de Awkimarca), „Debates en Sociologia”, ed. D.A. Geng Montoya, nr 5, s. 233–264, http://pl.scribd.com/doc/94921242/Debates-en-Sociologia-N%C2%BA-05 [dostęp: 15.09.2015].
Informacje: Prace Etnograficzne, 2015, Tom 43, Numer 4, s. 369 - 385
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Chiririnka - błękitna zwiastunka andyjskiej śmierci
Chiririnka – Blue Omen of Andean Death
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Polska, ul. Gołębia 24, 31-007 Kraków
Instytut Kultury Latynoamerykańskiej w Krakowie
Publikacja: 07.06.2016
Status artykułu: Otwarte
Licencja: Żadna
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
PolskiLiczba wyświetleń: 2120
Liczba pobrań: 1108