FAQ

Chiririnka - błękitna zwiastunka andyjskiej śmierci

Data publikacji: 07.06.2016

Prace Etnograficzne, 2015, Tom 43, Numer 4, s. 369 - 385

https://doi.org/10.4467/22999558.PE.15.024.5201

Autorzy

,
Elżbieta Jodłowska
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Polska, ul. Gołębia 24, 31-007 Kraków
Wszystkie publikacje autora →
Mirosław Mąka
Instytut Kultury Latynoamerykańskiej w Krakowie
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

Chiririnka - błękitna zwiastunka andyjskiej śmierci

Abstrakt

Chiririnka – Blue Omen of Andean Death

This essay is a monographic draft attempt concerning one of the most widely known omens of disease and death throughout the native Andean cultures. Among many signs, interpreted as approaching death, the figure of bluebottle fly called in Quechan chiririnka has a key position, which extends from pre-Colombian times, and its popularity exceeds other similar signs of similar meaning. Up to this date it retains its significance in funerary beliefs and functions in various forms of folklore, especially in songs. At the same time it is also commonly thought to be an incarnation of human soul, what finds resemblance in folk beliefs and tales of mythic characteristics, including tropes found in indigenous eschatology. This essay relies on ethnographic sources, and very important contributions to this topic which can be found in books and essays of José Maria Arguedas.
 

Bibliografia

Arguedas J.M., Puquio. Una cultura en proceso de cambio. La religión local, 1956.

Arguedas J.M., Todos las sangres, Buenos Aires, 1964.

Arguedas J.M., Głębokie rzeki, przeł. H. Czajka, Warszawa, 1973.

Arguedas J.M., Ludzka miłość, przeł. A. Nowak, Warszawa, 1979.

Arguedas J.M., Lis z Gór i Lis z Nizin, przeł. i posłowiem opatrzyła Z. Wasitowa, Warszawa, 1980.

Bogowie i ludzie z Huarochiri, przeł., wstępem i objaśnieniami opatrzył J. Szemiński, Kraków, 1985.

Carranza Romero F., Diccionario Quechua Ancashino – Castellano, edición y prólogo de W. Lustig, Madrid–Frankfurt am Main, 2003

Carranza Romero F., El mundo de los muertos en el concepción quechua, „Ciberayllu”, 12 julio 2005, http://www.andes.missouri.edu/andes/Especiales/FCR_Muertos.html [dostęp: 14.09.2015].

Cipolleti M.S., El motivo de Orfeo y el viaje al reino de los muertos en América del Sur, http://www.iai.spk-berlin.de/fileadmin/dokumentenbibliothek/Indiana/Indiana_9/IND_09_Cipolletti.pdf [dostęp: 15.09.2015].

Connor S., Mucha. Historia – antropologia – kultura,przeł. B. Stanek, Kraków, 2008.

Diccionario quechua-español Runasimi en línea en Aulex, compilado por Ph. Jacobs, 2001, http://runasimi.de [dostęp: 12.09.2015].

Gage J., Kolor i kultura. Teoria i znaczenie koloru od antyku do abstrakcji, przeł. J. Holzman, Kraków, 2008

Gondor-Wiercioch A., Dwa światy, dwie pamięci. Dylemat wielokulturowości w wybranych utworach Louise Erdrich i José Maríi Arguedasa, Kraków, 2009

Gose P., Aquas mortiferas y cerros hambientos: ritos agrarios y formación de clases, Quito, 2004

Gross R., Dlaczego czerwień jest barwą miłości, przeł. A. Porębska, Warszawa, 1990.

Guáman Poma de Ayala F., Nueva Corónica y Buen Gobierno, edycja internetowa manuskryptu z Królewskiej Biblioteki w Kopenhadze, fot. 281 [283], http://www.kb.dk/permalink/2006/poma/2/es/image/?open=id2682405 [dostęp: 12.09.2015].

Huamán C., Pachachaka. Puente sobre el mundo. Narrativa, memoria y síbolo en la obra de José María Arguedas, México, 2004.

Inkowie o Inkach. Antologia, spolszczył, przypisami i komentarzami opatrzył J. Szemiński, Warszawa, 2015.

Jodłowska E., Mąka M., La soleded andina del Zorro de Arriba y el Zorro de Abajo, „Estudios Latinoamericanos”, t. 35, 2015 (w druku).

Jodłowska E., Mąka M., Pishtaco. Fenomen symbolizacji traumy kulturowej w społecznościach andyjskich ,Kraków, 2016

Kolff H., Flores silvestres de la Cordillera Blanca, Lima, 1997

Lévi-Strauss C., Totemizm, Warszawa, 1968

López Baralt M., José María Arguedas, poeta y mitógrafo, „América sin nombre”, nr 17, 2012, s. 25–35, http://rua.ua.es/dspace/bitstream/10045/26471/1/ASN_17_04.pdf [dostęp: 14.09.2015].

Małocha J., Radnicka K., Symbolika barwy i kształtu w religii Azteków, [w:] Barwy i kształty, red. J. Marecki, L. Rotter, seria „Symbol – Znak – Przesłanie”, t. 7, Kraków, 2012, s. 149–166.

Merino J.M., La bruja wampiro, [w:] Leyendas españoles de todos los tiempos, Madrid, 2000, s. 208–209.

Michta L., Infradźwięki źródłem przeżyć o charakterze religijnym, „Ex Nihilo. Periodyk Młodych Religioznawców”, nr 2(10)2013, s. 73–92.

Moszyński K., Kultura ludowa Słowian, t. 2: Kultura duchowa, cz. 1, Warszawa, 1967.

Posern-Zieliński A., Ruchy społeczne i religijne Indian hiszpańskiej Ameryki Południowej (XVI–XX w.),Wrocław, 1974

Ramirez Ch., Juan L., Inticha y Pisacca, http://jurachico.blogspot.com/2014/01/pisacca-perdiz-de-la-puna.html [dostęp: 14.09.2015].

Ryn Z.J., Medycyna indiańska, Kraków, 2007.

Szemiński J., El mundo andino dominado por los „muertos rebeldes”, [w:] De palabra y obra en el Nuevo Mundo. I. Imagines Interetnicas,red. M. León-Portilla, Madrid, 1992, s. 171–193.

Szemiński J., Ziółkowski M., Mity, rytuały i polityka Inków, Warszawa, 2014.

Valderrama Fernández R., Escalante Gutiérrez C., Apu Qorpuna (vision del mundo de los muertos en la Communidad de Awkimarca), „Debates en Sociologia”, ed. D.A. Geng Montoya, nr 5, s. 233–264, http://pl.scribd.com/doc/94921242/Debates-en-Sociologia-N%C2%BA-05 [dostęp: 15.09.2015].

Informacje

Informacje: Prace Etnograficzne, 2015, Tom 43, Numer 4, s. 369 - 385

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Chiririnka - błękitna zwiastunka andyjskiej śmierci

Angielski:

Chiririnka – Blue Omen of Andean Death

Autorzy

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Polska, ul. Gołębia 24, 31-007 Kraków

Instytut Kultury Latynoamerykańskiej w Krakowie

Publikacja: 07.06.2016

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: Żadna

Udział procentowy autorów:

Elżbieta Jodłowska (Autor) - 50%
Mirosław Mąka (Autor) - 50%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski

Liczba wyświetleń: 2120

Liczba pobrań: 1108

<p> <em>Chiririnka</em> - błękitna zwiastunka andyjskiej śmierci</p>