Bogowie i ofiary. Lekarze i więźniowie od Friedricha Haassa do Kołymy
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTEData publikacji: 23.12.2019
Kultura Słowian, 2019, Tom XV, s. 265 - 279
https://doi.org/10.4467/25439561KSR.19.012.11539Autorzy
Personel medyczny opiekujący się więźniami i zesłańcami to swoista grupa osób. Jak pokazuje historia, podejmowano pracę ze skazańcami nie tylko z lekarskiego wyboru, ale często też z przymusu. O ile w wieku dziewiętnastym mamy do czynienia z przypadkami dobrowolnego, bezgranicznego poświęcania się służbie osobom uwięzionym, czego przykładem jest słynny doktor Friedrich Haass, to już w wieku dwudziestym, w czasie licznych zesłań rosyjskiej inteligencji do łagrów, do częstych należą sytuacje, kiedy lekarz ma też status skazańca, gdyż personel medyczny zaczyna rekrutować się także spośród osób pozbawionych wolności, zmuszanych do opieki medycznej nad współwięźniami.
Anne Applebaum w swojej książce Gułag opisała warunki pracy lekarza w sowieckich łagrach. Obraz przedstawiony przez tę autorkę dopełniają wspomnienia samych lekarzy, którzy ratowali innych, ale także siebie z jednej strony przed niebezpieczeństwem utraty życia, z drugiej przed wyzuciem z człowieczeństwa i odejściem od najwyższych ideałów humanistycznych, w imię których mieli pełnić swoją służbę.
Niniejszy artykuł jest próbą zarysu postaw personelu medycznego wobec więźniów i problemów medycyny więziennej i na zesłaniu. Opierać się będzie na dziewiętnastowiecznych wspomnieniach o Friedrichu Haasie oraz dwóch pozycjach współczesnych: autobiografii Wybrałam Kołymę (Я выбрала Колыму) lekarki Niny Sawojewej i książce felczera Borysa Lesniaka Przyszedłem do was (Я к вам пришел). Ludzie ci, mało dzisiaj znani, uczynili wiele dla ratowania więźniów Kołymy (wśród których byli np. Warłam Szałamow, Jewgienija Ginzburg i skromy polski ksiądz Wojciech Darzycki). Oba analizowane teksty – choć niezauważone przez historyków literatury – niezmiennie pozostają świadectwem walki z brutalnym systemem politycznym, wielkości ducha i nadludzkiej ofiarności służb medycznych w czasach próby.
Aleksandrovskii V.G., Zapiski lagernogo vracha [Labour Camp Doctor’s Notes], Moskva, Vozvrashchenie, 1996, 72 pp.
Bukowski W., I powraca wiatr [To Build a Castle], transl. A. Mietkowski, Warszawa, Polonia 1984, 82 pp.
Ginzburg E., Krutoi marshrut. Khronika vremen kul’ta lichnosti [Journey into the Whirlwind], Moskva, Sovetskii pisatel’, 1990, vol. 1, 2.
Herling-Grudziński G., Inny świat [A World Apart], Warszawa, Czytelnik, 1997, 328 pp.
Kołyma. Polacy w sowieckich łagrach. Bez komentarza. Wspomnienia i dokumenty [Kolyma. Poles in the Soviet Labour Camps. No Comment. Memoirs and Documents], Warlikowski S. (ed.), Warszawa, Zona Zero, 2019, 395 pp.
Koni A.F., Fedor Petrovich Gaaz, Available at: http://dugward.ru/library/koni/koni_f_p_gaaz.html [accessed: 29.03.2019].
Kopelev L., Sviatoi doktor Fedor Petrovich [Saint Doctor Fedor Petrovich], Moskva, Tsentr knigi Rudomino, 2013, 224 pp.
Lesniak B., Ia k vam prishel [I came to you], Savoeva-Gokinaeva N., Ia vybrala Kolymu (Аrkhivy pamiati) [I chose Kolyma (Archives of Memory)], Moskva, Vozvrashchenie, 2016, 358 pp.
Lesniak B., Vospominaniia o Varlame Shalamove [Mamoirs about Varlam Shalamov], Available at: https://www.youtube.com/watch?v=fuK3QRXLxik&t=189s [accessed: 23.03.2019].
Loktev A., Ona sama vybrala Kolymu: Tam Mama Chernaia spasala zekov ot neminuemoi smerti i voevala s lagernym nachal’stvom [She Chose Kolyma herself. There, the Black Mum Saved the Convicts from Imminent Death and Was Fighting against the Camp Authorities], „Novaia gazeta”, 2009, 7 avg., Available at: https://novayagazeta.ru/articles/2009/08/07/41840-ona-sama-vybrala-kolymu [accessed: 27.03.2019]
Nerler P.M., Osip Mandel’shtam i ego solagerniki [Osip Mandelstam and his Co-prisoners], Moskva, ACT, 2015, 555 pp.
Pindus B., „Don Kichot w zniszczonym fraku”, czyli o heroizmie doktora Friedricha Haassa [“Don Quixote in a Worn-out Tailcoat”. About the Heroism of Doctor Friedrich Haass], „Kultura Słowian. Rocznik Komisji Kultury Słowian PAU” [Culture of the Slavs. Proceedings of the Commission on the Culture of the Slavs PAU] 2018, vol. XIV: Heroizm i martyrologia w kulturze Słowian [Heroism and Martyrdom in the Culture of the Slavs], U. Cierniak (ed.), pp. 335–355.
Raźny A., Heroizm w Gułagu [Heroism in the Gulag], „Kultura Słowian. Rocznik Komisji Kultury Słowian PAU” [Culture of the Slavs. Proceedings of the Commission on the Culture of the Slavs PAU] 2018, vol. XIV: Heroizm i martyrologia w kulturze Słowian [Heroism and Martyrdom in the Culture of the Slavs], U. Cierniak (ed.), pp. 169–189.
Raźny A., Literatura wobec zniewolenia totalitarnego. Warłama Szałamowa świadectwo prawdy [Literature in the Face of Totalitarian Subjugation. Varlam Shalamov’s Testimony of Truth], Kraków, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1990, 221 pp.
Repressirovannaia nauka [Repressed science], Iaroshevskii M.G., Melua A.I. (eds.), iss. 2, Sankt-Peterburg, Nauka, 1994.
Rozhina R., Kolymskie angely-spasiteli: o B. Lesniake i N. Savoevoi [Guardian Angels of Kolyma: about V. Lesniak and N. Savoeva], „Vologodskii LAD”, 2007, no 2, pp. 154–160.
Shalamov V.T., Vospominaniia [Memoirs], I.P. Sirotinskaia (ed.), Moskva, Olimp, 2001, 384 pp.
Supady J., Cierpienie więźniów a lekarze Gułag-u w świetle literatury łagrowej [Suffering of Prisoners and Gulag Doctors in the Light of the Labour Camp Literature], ss. 62, 66, Available at: https://zeslaniec.pl/29/Supady.pdf [accessed: 23.03.2019].
Informacje: Kultura Słowian, 2019, Tom XV, s. 265 - 279
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Uniwersytet Jana Długosza w Częstochowie
Polska
Publikacja: 23.12.2019
Status artykułu: Otwarte
Licencja: CC BY-NC-ND
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
PolskiLiczba wyświetleń: 1222
Liczba pobrań: 1535