FAQ

Początki kryminologii w Polsce. Od ery prepozytywistycznej do pełnego pozytywizmu

Data publikacji: 30.12.2020

Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa, Tom 13 (2020), Tom 13, Zeszyt 4, s. 491 - 509

https://doi.org/10.4467/20844131KS.20.036.12761

Autorzy

Jan Widacki
Uniwersytet Andrzeja Frycza Modrzewskiego w Krakowie
ul. Herlinga-Grudzińskiego 1, 30-705 Kraków, Polska
https://orcid.org/0000-0001-9174-3501 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

Początki kryminologii w Polsce. Od ery prepozytywistycznej do pełnego pozytywizmu

Abstrakt

Earliest Days of Polish Criminology. From the Pre-Positivist Era to the Mature Positivist Era

The publication of Cesare Lombroso’s The Criminal Man in 1876 is generally considered the birth of criminology. The new science did not emerge all of a sudden but resulted from a longer process. Various attempts, feasible for the scientific method at successive stages of its development, were made to explain the reasons for criminality before the arrival of the era of positivism and contemporary science, and the construction of Lombroso’s theory of the born criminal. Franz Joseph Gall proposed the theory of phrenology, claiming that the shape of the brain is decisive for criminal tendencies. Philippe Pinel perceived the cause of crime in “mania without delirium”, and James C. Prichard in “moral insanity”. The developing social sciences and the positivist physicalism governing them made it possible to handle the statistical aspects of the phenomenon (A.M. Guerry, A. Quetelet). Such novel scientific information reached Poland mostly through physicians, yet was hardly interesting for lawyers brought up on the foundations of the classical school. In criminal law, they a priori rejected determinism together with the achievements of contemporary science. The first of the Polish lawyers to support the concept of determinism in human and social behaviours was professor of criminal law Józef MichałRosenblatt. He also realised that the new discipline of criminology, distinct from criminal law, was being born. In 1888 Ludwik Krzywicki, a social philosopher, teacher, and sociologist could have been the first to use the term “kryminologia”in Poland. He also challenged Lombroso’s theory, criticising it from Marxist and sociological positions. However, one of the most fascinating Polish criminologists of the late 19th century was professor of forensic medicine Leon Wachholz.

Bibliografia

Berrios, Germán Elías. „J.C. Prichard and the Concept of Moral Insanity Classic Text” History of Psychiatry 37/10 (1999): 111–26.

Berrios, Germán Elías. The History of Mental Symptoms Descriptive Psychopathology Since Nineteenth Century. Cambridge: Cambridge University Press, 1996.

Ettinger, Adam. „Adolf Quetelet – twórca naukowej statystyki i socjologii oryginalnej”. Ekonomista 1 (1925): 121–5.

Ettinger, Adam. „Przestępca zawodowy a polityka kryminalna”. Gazeta Sądowa Warszawska 24 (1930): 838–41.

Ettinger, Adam. Zbrodniarz w świetle antropologii i psychologii. Warszawa: Nakł. Księgarni F. Hoesicka, 1924.

Fletcher, Joseph. „Moral and educational statistics of England and Wales”. Journal of Statistical Society of London 12 (1849): 151–77 i 189–336.

Frydrych, Bartłomiej. O chorobach umysłowych. Warszawa: nakładem autora, 1845.

Garofalo, Raffaele. Criminologia. Studio sul delitto, sulle sue cause e sui mezzi di repressione. Turyn: Fratelli Bocca, 1885.

Hechell, Fryderyk. Człowiek nauki taki jakim był. Pamiętniki profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego Fryderyka Hechla – wydał z rękopisu, oraz opatrzył przedmową, przypisami i skorowidzem Władysław Szumowski. T. I: Młodość, studia i podróże 1794–1834. Kraków: Wydawnictwa Krakowskiego Towarzystwa Miłośników Historii Medycyny, 1939.

Hechell, Fryderyk. Człowiek nauki taki jakim był. Pamiętniki profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego Fryderyka Hechla – wydał z rękopisu, oraz opatrzył przedmową, przypisami i skorowidzem Władysław Szumowski. T. II: W Wolnym Mieście Krakowie 1834–1946. Kraków:

Wydawnictwa Krakowskiego Towarzystwa Miłośników Historii Medycyny, 1939.

Jaegermann, Kazimierz i Widacki, Jan. „Zmiany paradygmatu medycyny sądowej i kryminalistyki”. Archiwum Medycyny Sądowej i Kryminologii 36/2 (1986): 85–90.

Janicka, Danuta. „O pionierach nauk kryminologicznych w Polsce”. Czasopismo Prawno-Historyczne 68/1 (2016): 29–50.

Janikowski, Andrzej, O chorobach umysłowych pod względem sądowym. Warszawa: Księgarnia Orgelbranda, 1845.

Janiszewska-Talago, Elżbieta. Szkoła antropologiczna prawa karnego w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze, 1965.

Korzeniowski, Lucjan. „Obłęd moralny”. W Encyklopedyczny słownik psychiatrii, red. Lucjan Korzeniowski i Stanisław Pużyński, 388–389. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1988.

Królikowski, Michał i Zawłocki, Robert. Prawo karne. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck, 2015.

Krzymuski, Edmund. „Determinizm i poczytanie przestępstw w świetle najnowszych badań”. Czasopismo Prawne i Ekonomiczne 1 (1900): 18–55.

Krzymuski, Edmund. Szkoła pozytywna prawa karnego we Włoszech. Osobna odbitka z Przeglądu Sądowego i Administracyjnego we Lwowie; nakładem autora, Czcionkami Drukarni Ludowej, Lwów 1890.

Krzymuski, Edmund. „Znaczenie naukowe statystyki moralności i doniosłość jej wywodów dla represji przestępstw”. Gazeta Sądowa Warszawska, 39, 44, 46, 48 (1877).

Krzywicki, Ludwik. „Antropologia zbrodni”. Prawda 19 (1891): 3–4.

Krzywicki, Ludwik. „Kryminologia”. Prawda 44 (1888): 520–2; 45 (1888): 535–6.

Krzywicki, Ludwik. „Teoria przestępstwa politycznego (Lombroso i Laschi). III. Reforma prawodawstwa karno-politycznego”. Prawda 31 (1890): 365–366.

Krzywicki, Ludwik. „Teoria Cesarego Lombroso”. Prawda 45 (1886): 532–3.

Krzywicki, Ludwik. „Teoria przestępstwa politycznego (Lombroso i Lasschi)”. Prawda 28 (1890): 328–9.

Nelken, Jan. „Polska myśl kryminologiczna od schyłku XIX wieku do 1939 roku”. Archiwum Kryminologii 13 (1986): 223–60.

Okasha Samir. Philosophy of Science: A Very Short Introduction. Oxford: Oxford University Press, 2016.

Paszkowska, Marzenna. „Z dziejów statystyki sądowej na ziemiach polskich w XIX wieku. Roman Buczyński – statystyk Królestwa Polskiego”. Studia Iuridica 46 (2006): 223–32.

Prichard, James, Cowles. „Moral Insanity”. W The Origins of Criminology: A Reader, red. Nicole Rafater. Abingdon: Routledge, 2008.

Quételet, Adolphe. Sur l’homme et le développement de ses facultés, ou Essai de physique sociale, 2. Paris: Bachlier, 1835.

Rabinowicz, Leon. „Przestępczość w Polsce w r. 1934”. Głos Sądownictwa 7–8 (1935): 508–20.

Rabinowicz, Leon. „Struktura przestępczości w Polsce w świetle statystyki sądowej”. Archiwum Kryminologiczne 3–4 (1937): 361–439.

Radzinowicz, Leon. Współczesna ewolucja antropologii kryminalnej. Warszawa: Bibljoteka Prawnicza, 1934.

Radziwinowicz, Leon. Adcventures in Criminology. London–New York: Routledge, 1999.

Rosenblatt, Józef. „Kilka cyfr z galicyjskiej statystyki kryminalnej”. Przegląd Prawa i Administracji 24/8 (1909).

Rosenblatt, Józef. „O obecnych szkołach prawa karnego i ich metodzie” Lwów: Nakładem Przeglądu Sądowego i Administracyjnego 1887.

Rosenblatt, Józef. „O psychologicznych motywach zbrodni”. Przegląd Literacki (dodatek do tygodnika „Kraj”) 7 (1888).

Rosenblatt, Józef. „Psychologia morderstwa”. Gazeta Sądowa Warszawska 53 (1876): 425–8

Rosenblatt, Józef. „Szkice ze świata zbrodni”. Gazeta Sądowa 20 (1889): 308–16.

Rosenblatt, Józef. „Szkice ze świata zbrodni”. Gazeta Sądowa 21 (1889): 324–32.

Rosenblatt, Józef. „Wzrost przestępstw i środki zapobiegawcze”. Przegląd Sądowy i Administracyjny 8 (1884): 57–60.

Rothe, Adolf. Psychopathologia forensis czyli Nauka o chorobach umysłowych w zastosowaniu do sądownictwa, a w szczególności do praw obowiązujących w Królestwie Polskiem i w Galicyi. Kraków: Stow. do Wydawn. Dzieł. Lek. Polskich, 1879.

The Origins of Criminology: A Reader, red. Nicole Rafater. Abingdon: Routledge, 2008.

Schultz, Duane P. i Schultz, Sydney Ellen. Historia współczesnej psychologii. Przeł. Robert Andruszko. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2008.

Siergiewski, Mikołaj. „Das Verbrechen und die Strafe als Gegenstand der Rechtswissenschaft”. Zeitschrift für die gesammte Strafrechtswisseschaft (1881): 211–21.

Stachowski, Ryszard. „(Nie)zapomniana frenologia”. Horyzonty Psychologii 7 (2012): 33–55.

Śniadecki, Jędrzej. „Krótki wykład systematu Galla z przywołaniem niektórych uwag nad jego nauką”. Dziennik Wileński 1 (1805): 16–43.

Wachholz, Leon. Alkoholizm a przestępstwo. Kraków: nakładem Centrali Kół Abstynenckich Młodzieży, 1927.

Wachholz, Leon. „Cesare Lombroso – (wspomnienie pośmiertne)”. Przegląd Lekarski 1 (1910): 16–8; Przegląd Lekarski 2 (1910): 27–9.

Wachholz, Leon. „Geneza przestępstwa a prawo kontrastu. (Wedle wykładu wygłoszonego przy zamknięciu XV Zjazdu Lekarzy i Przyrodników Polskich 7 lipca 1937 we Lwowie)”. Polska Gazeta Lekarska 16 (1937): 1–15.

Wachholz, Leon. O morderstwie z lubieżności. Kraków: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1900. Osobne odbicie z Przeglądu Lekarskiego 1 (1900).

Wachholz, Leon. „O obłąkaniu moralnem ze stanowiska antropologii kryminalnej”. Przegląd Lekarski 10 (1894): 128–7.

Wachholz, Leon. O oznaczaniu wieku ze zwłok na podstawie kostnienia główki kości ramieniowej (Rozprawy Akademii Umiejętności, Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego, seria 2, t. 9). Kraków: Akademia Umiejętności, 1895.

Wachholz, Leon. „Wojna a zbrodnia. Studium kryminologiczne”. Przegląd Współczesny (1922): 71–89.

Whitlock, Francis, Antony. „A Note on Moral Insanity and Psychopathic Disorders”. Bulletin of the Royal College of Psychiatry 6 (1982): 57–9.

Widacki, Jan. „Leon Wachholz – zapomniany polski kryminolog”. Archiwum Kryminologii 40 (2018): 523–34.

Widacki, Jan. Stulecie krakowskich detektywów. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze, 1987.

Widacki, Jan. Szkice z dziejów prawa karnego i kryminologii w Krakowie. Myśli i ludzie. Kraków: Oficyna Wydawnicza AFM, 2014.

Widacki, Jan i Szuba-Boroń, Anna. „Profesor Józef Rosenblatt – klasyk, socjalista czy prekursor pozytywizmu?” W Od szkoły klasycznej do neoklasycznej, red. Jan Widacki, 53–80. Kraków: Oficyna Wydawnicza AFM, 2016.

Widacki, Jan. „Wykład habilitacyjny Leona Wachholza «O obłąkaniu moralnym ze stanowiska antropologii kryminalnej. Wstęp do kryminologii pozytywistycznej»”. W Leon Wachholz – życie i dzieło, red. Jan Widacki, 69–77. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 2019.

Wróbel, Włodzimierz i Zoll, Andrzej. Polskie prawo karne. Część ogólna. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, 2010.

Ysabeau, Alexandre. Zasady fizyognomiki i frenologii. Warszawa: Nakładem Księgarni Ferdynanda Hösick’a, 1876 i 1883.

Informacje

Informacje: Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa, Tom 13 (2020), Tom 13, Zeszyt 4, s. 491 - 509

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:
Początki kryminologii w Polsce. Od ery prepozytywistycznej do pełnego pozytywizmu
Angielski:
Earliest Days of Polish Criminology. From the Pre-Positivist Era to the Mature Positivist Era

Autorzy

https://orcid.org/0000-0001-9174-3501

Jan Widacki
Uniwersytet Andrzeja Frycza Modrzewskiego w Krakowie
ul. Herlinga-Grudzińskiego 1, 30-705 Kraków, Polska
https://orcid.org/0000-0001-9174-3501 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Uniwersytet Andrzeja Frycza Modrzewskiego w Krakowie
ul. Herlinga-Grudzińskiego 1, 30-705 Kraków, Polska

Publikacja: 30.12.2020

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: CC BY-NC-ND  ikona licencji

Udział procentowy autorów:

Jan Widacki (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski