O genezie i praktycznych aspektach funkcjonowania instytucji asesorów sądowych w świetle rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 6 lutego 1928 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTEData publikacji: 31.03.2016
Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa, Tom 8 (2015), Tom 8, Zeszyt 4, s. 411 - 428
https://doi.org/10.4467/20844131KS.15.024.4884Autorzy
O genezie i praktycznych aspektach funkcjonowania instytucji asesorów sądowych w świetle rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 6 lutego 1928 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych
The institution of court assessor, which was introduced by the first Polish nationwide law on the structure of common courts in 1928, later preserved by post-war regulations, and finally eliminated as the result of a ruling by the Constitutional Tribunal of 2007, was restored by an amendment in 2015. The recent changes in the law necessitated an analysis of the origins and range of assessors’ power in the Polish legal system. The idea of mandating court trainees, who passed the judge’s exams, called podsędek, occurred in the course of the Codification Commission. They had the power to perform certain activities assigned to judges, except for the power of adjudicating, which was reserved for independent judges. In the final version of the law on the structure of common courts of 1928 these court trainees were named assessors and it was possible to mandate them (after the amendment of 1929 such mandates were only for a specified time) to perform judge’s activities (including the activities of investigating magistrates), but without the power of adjudicating (art. 260 §2). The constitutional rule of reserving the power of adjudicating only for independent judges was seriously limited by the introduction of a provisional regulation (art. 282 §2), which allowed the mandating of assessors to perform the duties of provincial judges, and to be members of adjudicating panels in district courts. This regulation, criticised by legal doctrine and judicature, was an exception to the rule defining the status and scope of the functions of the assessors. Consequently it started a breach which allowed for delegating the authority to adjudicate to assessors. The number of assessors was growing and in the mid-thirties the number of assessors was nearly equal to 1/6 of the number of judges. The situation of assessors was uncertain and their material status was mediocre due to salaries which were lower than those of judges. Despite the fact that assessors were performing the judges’ activities they were not benefitting from judges’ independence in full scope. The only provision in favour of assessors was that they could neither be went into retirement without their permission nor be moved to another post during the period of performing judges’ activities. Assessors, equipped with the power of adjudicating, returned to the Polish legal system after a few years of absence. Based on the law on the structure of common courts of 2015 it is worth noting that during discussion of the project, arguments similar to those which were present in discussion and criticism of the law on the structure of common courts of 1928 arose again.
Dziennik Urzędowy Ministerstwa Sprawiedliwości 1933, nr 20.
Komisja Kodyfikacyjna Rzeczypospolitej Polskiej. Podkomisja Ustroju Sądownictwa, t. I, Lwów 1925.
Komisja Kodyfikacyjna Rzeczypospolitej Polskiej. Podkomisja Ustroju Sądownictwa, t. II, Lwów 1925.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz.U. Nr 78, poz. 483.
Okólnik Ministra Sprawiedliwości z dnia 29 września 1928 r. Nr 1422/I.U./28, Dziennik Urzędowy Ministerstwa Sprawiedliwości 1928, nr 19.
Mały rocznik statystyczny 1931, Warszawa 1931.
Mały rocznik statystyczny 1932, Warszawa 1932.
Mały rocznik statystyczny 1933, Warszawa 1933.
Mały rocznik statystyczny 1934, Warszawa 1934.
Mały rocznik statystyczny 1936, Warszawa 1936.
Mały rocznik statystyczny 1937, Warszawa 1937.
Mały rocznik statystyczny 1938, Warszawa 1938.
Mały rocznik statystyczny 1939, Warszawa 1939.
Postanowienie sygnalizacyjne Trybunału Konstytucyjnego z dnia 30 października 2006 r., sygn. S 3/06, http://otk.trybunal.gov.pl/orzeczenia/otk.htm (dostęp: 31.01.2016).
Protokół z posiedzenia Podkomisji Ustroju Sądownictwa z dnia 17 września 1923 r. [w:] Komisja Kodyfikacyjna Rzeczypospolitej Polskiej. Podkomisja Ustroju Sądownictwa, t. I, Lwów 1925.
Rocznik statystyki 1929, Warszawa 1929.
Rocznik statystyki 1930, Warszawa 1930.
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 6 lutego 1928 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych, Dz.U. Nr 12, poz. 93.
Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 czerwca 1929 r. w sprawie wprowadzenia togi i biretu jako stroju urzędowego dla sędziów i prokuratorów podczas rozpraw, Dz.U. Nr 47, poz. 394.
Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 października 1932 r. o aplikantach i asesorach sądowych, Dz.U. Nr 95, poz. 825.
Rozporządzenie Prezydenta RP z dnia 27 października 1933 r. Prawo o notariacie, Dz.U. Nr 84, poz. 609.
Sprawozdanie stenograficzne z 37 posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej z dnia 18 grudnia 1928 r.
Sprawozdanie stenograficzne z 51 posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej z dnia 19 lutego 1929 r.
Sprawozdanie stenograficzne z 54 posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej z dnia 27 lutego 1929 r.
Sprawozdanie stenograficzne z 55 posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej z dnia 1 marca 1929 r.
Sprawozdanie stenograficzne z 56 posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej z dnia 4 marca 1929 r.
Ustawa z dnia 17 marca 1921 r. – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, Dz.U. Nr 44, poz. 267.
Ustawa konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1935 r., Dz.U. Nr 30, poz. 227.
Ustawa z dnia 4 marca 1929 r. w sprawie zmiany niektórych postanowień rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 6 lutego 1928 r., zawierającego Prawo o ustroju sądów powszechnych, Dz.U. z 1930 r. Nr 5, poz. 43.
Ustawa z dnia 14 kwietnia 1937 r. o zmianie Prawa o ustroju sądów powszechnych, Dz.U. Nr 30, poz. 220.
Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych, Dz.U. z 2001 r. Nr 98, poz. 1070.
Ustawa z dnia 23 stycznia 2009 r. o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury, Dz.U. z 2009 r. Nr 26, poz. 157.
Ustawa z dnia 10 lipca 2015 r. o zmianie ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz innych ustaw, Dz.U. z 2015 r., poz. 1224.
Wyrok Sądu Najwyższego w sprawie II-4 K 417/30, cyt. za: Z. Nagórski, Prawo o ustroju sądów powszechnych z dnia 6 lutego 1928 r. według jednolitego tekstu z dnia 15 listopada 1932 r. wraz z ustawami i rozporządzeniami związkowemi i wykonawczemi oraz orzecznictwem Sądu Najwyższego, Warszawa 1933.
Wyrok Sądu Najwyższego w sprawie II-4 K 518/30, cyt. za: Z. Nagórski, Prawo o ustroju sądów powszechnych z dnia 6 lutego 1928 r. według jednolitego tekstu z dnia 15 listopada 1932 r. wraz z ustawami i rozporządzeniami związkowemi i wykonawczemi oraz orzecznictwem Sądu Najwyższego, Warszawa 1933.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 października 2007 r., sygn. SK 7/06, OTK ZU 2007, nr 9/A, poz. 108, Dz.U. z 2007 r. Nr 204, poz. 1482.
Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu z dnia 30 listopada 2010 r. w sprawie H. Urban i R. Urban przeciwko Polsce, sygn. skargi 23614/08, https://bip.ms.gov.pl/pl/prawa-czlowieka/europejski-trybunal-praw-czlowieka/orzecznictwo-europejskiego-trybunalu-praw-czlowieka (dostęp: 31.01.2016).
Zarządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 1930 r., nr 3819/30, Dziennik Urzędowy Ministerstwa Sprawiedliwości 1931, nr 3.
Zarządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 stycznia 1931 r. w sprawie ustalenia terminu wprowadzenia stroju urzędowego dla sędziów i prokuratorów przy rozprawach, Dziennik Urzędowy Ministerstwa Sprawiedliwości 1931, nr 3.
Bühn J., Zarys sądownictwa podług prawa o ustroju sądów powszechnych, „Przegląd Prawa i Administracji” 1928, nr 4.
Czerwiński A., Ustrój sądów powszechnych, Lwów 1928.
Gołąb S., Organizacja sądów powszechnych opracowana systematycznie z uwzględnieniem rozwoju historycznego, sądownictwa szczególnego oraz ustroju adwokatury, Prokuratorii Generalnej i notariatu, Kraków 1938.
Jamontt J., Historia i krytyka rozporządzenia o ustroju sądów powszechnych, Warszawa 1928.
Jamontt J., Zmiany w ustroju sądów, „Głos Sądownictwa” 1930, nr 3.
Jamontt J., Zmiany w ustroju sądów, „Gazeta Sądowa Warszawska” 1930, nr 8.
Jamontt J., O zmianie przepisów konstytucji dotyczących władzy sądowej, „Głos Sądownictwa” 1930, nr 4.
Kozłowski W., O poziom naszego sądownictwa, „Głos Sądownictwa” 1930, nr 12.
Linde S.B., Słownik języka polskiego, t. I, cz. 1. A–F, Warszawa 1807.
Ławnikowicz G., Uposażenia sędziów w II RP. Norma – praktyka – idea. Przegląd podstawowych problemów [w:] W kręgu historii i współczesności polskiego prawa. Księga jubileuszowa dedykowana Arturowi Korobowiczowi, red. W. Witkowski, Lublin 2008.
Ławnikowicz G., Idea niezawisłości sędziowskiej w porządku prawnym i myśli prawniczej II Rzeczypospolitej, Toruń 2009.
Ławnikowicz G., Spuścizna zaborcza a zagadnienie unifikacji postaw w debacie na temat pożądanego statusu trzeciej władzy [w:] Rodzinna Europa. Europejska myśl polityczno-prawna u progu XXI wieku, red. P. Fiktus, H. Malewski, M. Marszał, Wrocław 2015.
Machnikowska A., Wymiar sprawiedliwości w Polsce w latach 1944–1950, Gdańsk 2008.
Malec D., Czy asesor był sędzią? Instytucja asesora sądowego w prawie o ustroju sądów powszechnych w Polsce od okresu dwudziestolecia międzywojennego. Wybrane zagadnienia [w:] W kręgu historii doktryn politycznych i prawnych oraz konstytucjonalizmu. Księga jubileuszowa Profesora Andrzeja Sylwestrzaka, red. D. Szpoper, Gdańsk 2012 („Gdańskie Studia Prawnicze” 2012, t. XXVII).
Malec D., Asesor sądowy – udana reaktywacja historycznej instytucji czy kolejna nietrafna nowelizacja Prawa o ustroju sądów powszechnych?, maszynopis złożony do Księgi jubileuszowej Profesora Jacka Matuszewskiego.
Malec D., Notariat Drugiej Rzeczypospolitej, Kraków 2002.
Malec D., O niezawisłości sędziowskiej w Drugiej Rzeczypospolitej. Uwagi na marginesie pracy Aleksandra Mogilnickiego „Niezawisłość sędziowska w nowym ustroju sądowym” [w:] Państwo, prawo, społeczeństwo w dziejach Europy Środkowej, red. A. Lityński, M. Mikołajczyk, T. Adamczyk, A. Drogoń, W. Organiściak, Katowice–Kraków 2009.
Malec D., Sąd Najwyższy w latach 1917–1939 [w:] Sąd Najwyższy Rzeczypospolitej Polskiej. Historia i współczesność, red. A. Korobowicz, Warszawa 2007.
Materniak-Pawłowska M., Ustrój sądownictwa powszechnego w II Rzeczypospolitej, Poznań 2003.
Materniak-Pawłowska M., Zawód sędziego w Polsce w latach 1918–1939, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2011, t. LXIII, z. 1.
Mickiewicz A., Pan Tadeusz, e-book, Warszawa 2012.
Miszewski W., Dziesięć lat prawa o ustroju sądów powszechnych, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1938, II półrocze.
Mohyluk M., Prawo o ustroju sądów powszechnych w pracach Komisji Kodyfikacyjnej II Rzeczypospolitej, Białystok 2004.
Nagórski Z., Prawo o ustroju sądów powszechnych z dn. 6 lutego 1928 r. według jednolitego tekstu z dn. 5 listopada wraz z ustawami i rozporządzeniami związkowemi i wykonawczemi oraz orzecznictwem Sądu Najwyższego, Warszawa 1933.
Płaza S., Historia prawa w Polsce na tle porównawczym, cz. I. X–XVIII w., Kraków 1997.
Stawarska-Rippel A., Prawo sądowe Polski Ludowej 1944–1950 a prawo Drugiej Rzeczypospolitej, Katowice 2006.
Uruszczak W., Historia państwa i prawa polskiego, t. I. 966–1795, Warszawa 2015.
Zagadnienie reformy aplikacji i asesury sądowej, Warszawa 1937.
Zasady i główne postanowienia nowego ustroju sądów powszechnych. Sprawozdanie ze zjazdu Prezesów apelacyjnych i Prokuratorów w Ministerstwie Sprawiedliwości, „Gazeta Prawna” 1929, nr 1–4.
Informacje: Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa, Tom 8 (2015), Tom 8, Zeszyt 4, s. 411 - 428
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Polska, ul. Gołębia 24, 31-007 Kraków
Publikacja: 31.03.2016
Status artykułu: Otwarte
Licencja: Żadna
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
Polski