Michalina Kmiecik

A NEW TYPOLOGY OF THE AVANT-GARDE – AN OUTLINE
The article is an attempt at formulating a new typology of the avant-garde in its different modes of functioning. The starting point is the assumption that experimental art at the beginning of the twentieth century was first and foremost the answer to sociocultural changes and the resultant crisis of representation. Four types of attitude are proposed: the socio-affirmative one constitutes an apotheosis of the crisis, which becomes a springboard for the emergence of a new cultural era. Representatives of this stance believe in the possibility of creating entirely new means of expression or conventions and embrace the ideology of progress. The decadent type is a continuation of the Adornian aestheticism; it is characterized by melancholy and the awareness of the impossibility of overcoming the crisis, which often takes on a form of controlled chaos and tragic tomfoolery. The surrealist type tries to create an alternative reality for art, which would liberate it from its cognitive limitations. Finally, the aesthetic-religious type is characterized by the experience of past aesthetics, where the need for beauty is notoriously undermined by the awareness that the means of representation have worn out and the truth is hidden. It is often expressed by yearning after an ineffable sacred, which is not so much lost as eternally ungraspable, hidden and absent.

Spotkanie Przybosia z twórczością Słowackiego zaowocowało kilkoma bardzo ciekawymi wierszami i tekstami o charakterze eseistycznym. Pierwsza część artykułu skupia się wokół liryków inspirowanych poematem W Szwajcarii: istotne są przede wszystkim starania, jakie podejmuje Przyboś, by „zobaczyć na nowo” obrazy z utworu Słowackiego i przenieść je w obręb swojej dykcji poetyckiej. Na przykładzie utworu Tęcza na burzy pokazane zostają zabiegi zmierzające do wydobycia „realizmu” Słowackiego: skupienia na oglądanym pejzażu i głębokiej świadomości jego ruchu.
Interesujący wydaje się też wpływ idiomu poetyckiego Słowackiego na twórczość Przybosia. Nie ogranicza się on tylko do wierszy bezpośrednio poświęconych romantykowi, ale bez wątpienia oddziałuje na rozwój obrazowania takich cyklów, jak wiersze katedralne czy Pióro z ognia. Dzieła mistyczne Słowackiego inspirują dwudziestowiecznego poetę do ponownego wykorzystania i przetworzenia w swoich tekstach motywu światła, ruchu, zanikania, a także do przeniesienia na język prozy poetyckiej konkretnych obrazów pojawiających się w Królu-Duchu i późnych lirykach Słowackiego.