Arkadiusz Kołoś

Transport activities are a significant factor in environmental pollution, especially in cities. Therefore, measures aimed at electrification of public transport are particularly important. The aim of the paper is to present the origins, status and development dynamics of electromobility in Polish cities, especially the second generation of electromobility, i.e. vehicles that do not require continuous connection to the energy source. In practice the second-generation electric vehicles can be identified with battery-powered vehicles, hydrogen and hybrid vehicles. The study was prepared on the basis of an analysis of literature, industry documents or development strategies. In addition, a database of information on zero- and low-emission vehicles in public transport (i.e. electric and hybrid buses) was compiled to analyse the phenomenon. The study shows that the implementation of electromobility in Poland has already emerged from the initial phase. The possibilities for developing battery technology vary in cities of different sizes. In 2021 in Poland, the share of low-emission buses in the public transport fleet was several times higher than that of electric vehicles among passenger vehicles. It is most likely that the Polish road to electromobility leads primarily through public transport. The following factors influencing the development of electromobility were identified: these were primarily EU and Polish legislation and regulations, the presence of manufacturers of rolling stock and electrotechnical equipment, and – at the local scale – organisational, economic and social issues.

Air travel has increased rapidly in Central Europe in the first decade of the 21st century thanks to the admission of Czech Republic, Hungary, Poland and Slovakia to the European Union and the liberalization of their air travel market. Rapid increase in the number of air travelers in Central Europe created new challenges for Central European airports, which had to expand, modernize and better connect to urban cores. The best solution of the last problem is to organize rail transport, which can handle considerable high passenger volumes, avoids traffic jams, and exerts a relatively small impact on the natural environment. The creation of rail transportation systems increases the airports competitiveness of making cities and whole geographical regions more accessible in general. Another benefit of this transport is that the construction of airportrail links includes metropolitan areas which had no efficient transport systems.

Celem artykułu jest odpowiedź na pytanie o skutki wykorzystania funduszy unijnych przez miejski transport szynowy w Polsce, to jest tramwaje, metro i kolej aglomeracyjną w okresie 2007-13. W tym czasie zrealizowano ponad 3000 projektów transportowych o łącznej sumie 187,5 mld zł, z czego na kolej przypadło 21%, a na transport miejski prawie 12%. Pod względem wartości alokowanych na komunikację publiczną środków niekwestionowanym liderem jest Warszawa, co zawdzięcza budowie II linii metra, lecz również zakrojonym na bardzo szeroką skalę programom rozbudowy i modernizacji systemu tramwajowego. Stolica wyróżnia się także najwyższą wartością projektów w przeliczeniu na jednego mieszkańca. Pozostałe ośrodki, które można uznać za liderów zmian, to Trójmiasto, w którym zrealizowano największą inwestycję kolejową ostatniego ćwierćwiecza w postaci Pomorskiej Kolei Metropolitalnej oraz Olsztyn, który jako pierwsze miasto w Europie Środkowo-Wschodniej zdecydował się na reaktywację komunikacji tramwajowej. Z szansy, jaką stwarzają środki UE, skorzystały jednak wszystkie, oprócz Gorzowa Wielkopolskiego, ośrodki w Polsce posiadające systemy miejskiej komunikacji szynowej. Należy mieć nadzieję, że, podjęte znaczące działania inwestycyjne pomogą zachować, a być może nawet zwiększyć znaczenie transportu publicznego w polskich miastach

Streszczenie: Celem artykułu jest scharakteryzowanie możliwości wprowadzenia i rozwoju środków miejskiego transportu szynowego Polsce. Z problemem tym wiąże się pytanie, czy w celu poprawy funkcjonowania komunikacji zbiorowej w miastach już posiadających system transportu szynowego (względnie w ogóle elektrycznego) należy rozważyć jego rozwój, podczas gdy w przypadku ośrodków pozbawionych takiego transportu pojawia się kwestia zasadności wprowadzenia nowego środka szynowej komunikacji miejskiej. W celu odpowiedzi na te dylematy w pierwszym etapie pracy scharakteryzowano nowe systemy szynowego transportu miejskiego wprowadzone w miastach europejskich w ostatniej dekadzie, natomiast w drugim dokonano analizy potencjalnych możliwości polskich miast w zakresie rozwoju takich środków transportu. Z podjętych badań wynika, że transport szynowy może być właściwym rozwiązaniem problemów komunikacyjnych miast, jakkolwiek możliwości jego rozwoju w polskich miastach są zróżnicowane w zależności od wielu czynników demograficznych, gospodarczych, przestrzennych i politycznych. O ile w polskich miastach o charakterze metropolitalnym pytanie brzmi: jaki system transportu szynowego rozwijać?, o tyle w ośrodkach średniej wielkości wyzwaniem jest samo utrzymanie istniejących sieci. Zasadność i realność implementacji nowych systemów zależy natomiast od koordynacji działań wielu instytucji różnych szczebli i od wsparcia na poziomie krajowym i europejskim.

Possibilities and dilemmas of urban rail-based transport development in Poland

Abstract: The purpose of the article is to characterise the possibilities of introducing and developing of urban rail-based transport in Poland. This problem is related to the question whether in order to improve public transport in cities which already have a rail-based (or any electric) transport system, its development should be considered, while in the case of cities without such a transport there is the question if introducing a new means of public rail-based transport is an appropriate solution. In order to answer these dilemmas in the first stage of the present article, new rail-based urban transport systems which have been introduced in European cities in the last decade are characterised, while in the second stage the possibilities of introducing of such means of transport in Polish cities are analysed. The research results demonstrate that rail-based transport may be a proper solution to transport problems of cities, although the possibilities of its development in Polish cities vary depending on many demographic, economic, spatial and political factors. In the largest Polish cities which can be described as metropolises the question is: what sort of rail transport system should to developed ?, in medium-sized towns, however, the challenge is rather to maintain the existing networks. The legitimacy of the implementation of new rail-based urban transport systems depends on the coordination of the activities of many institutions at various levels and from support at the national and European level.

Celem artykułu jest określenie wpływu przekształceń organizacyjnych polskiej kolei na funkcjonowanie regionalnego transportu kolejowego i jego rolę w systemach komunikacyjnych wybranych województw. Zapoczątkowane pod koniec XX wieku reformy kolei, wynikające głównie z dostosowywania polskiego prawa do ustawodawstwa unijnego,  doprowadziły m.in. do przejęcia odpowiedzialności za regionalny transport kolejowy przez samorządy wojewódzkie, a w dłuższej perspektywie pociągnęły również za sobą poważną przebudowę własnościową. W pracy przeanalizowano zmiany, jakie zaszły między 2005 a 2017 rokiem, w zakresie obsługi regionalnym transportem kolejowym, w czterech wybranych województwach: dolnośląskim, kujawsko-pomorskim, małopolskim i podlaskim. Przebadano liczbę czynnych stacji i przystanków oraz zatrzymań pociągów osobowych, wyszczególniając połączenia do miasta wojewódzkiego i stolic sąsiednich regionów. Z niniejszej analizy wynika, że przekształcenia organizacyjno-własnościowe przyniosły zasadnicze zmiany w funkcjonowaniu transportu kolejowego na poziomie regionalnym. Zarysowują się odmienne kierunki rozwoju kolei w poszczególnych województwach, co ma wpływ na zróżnicowanie przestrzenne funkcjonowania regionalnego transportu kolejowego. O zwiększeniu lub zmniejszeniu roli kolei regionalnej decyduje splot wielu  czynników, wśród których istotną rolę odgrywa poziom dotacji i generalne zainteresowanie władz samorządowych transportem kolejowym, przejawiające się inicjatywami mającymi na celu poprawę istniejącej sytuacji. Powoływanie do życia własnych przewoźników przez samorządy, jak również otwieranie rynku na zewnętrzne firmy jest bardzo ważnym, jednak nie jedynym czynnikiem tych zmian.

The aim of the paper is to compare the scale of regional train cancellation in Italy and Poland in the aftermath of COVID-19 pandemic and to answer the question whether different approaches to public transport limitation can be observed at national and regional scales in different European countries. The article is a preliminary study and as such contains the first observations and initial conclusions. From the analysis it results that the influence of COVID-19 on regional railway transport in both Italy and Poland is strong but much different. In Italy the scale of cancellation is generally larger and so are the differences between the regions. In both analysed countries the lines which have turned out to be mostly affected by suspension are urban and suburban connections with dense train traffic. It would seem that in Italy exactly as in Poland the train cancellations are more the result of the character of the operated rail system, the different approaches to regional rail transport and of the tendency to cut costs than of the actual epidemic situation in the regions.