Fenicjanie a sprawa polska. Problemy reprezentacji w „Faraonie” Bolesława Prusa

Wacław Forajter

Fenicjanie a sprawa polska. Problemy reprezentacji w „Faraonie” Bolesława Prusa

Publication date: 26.07.2021

Wielogłos, 2021, Issue 1 (47) 2021, pp. 47-66

https://doi.org/10.4467/2084395XWI.21.003.13578

Authors

Download full text

PDF

Titles

Fenicjanie a sprawa polska. Problemy reprezentacji w „Faraonie” Bolesława Prusa

Abstract

Phoenicians and the Polish Cause. Problems of Representationin Bolesław Prus’s Faraon

This article proposes to reflect on selected paradoxes of representation in Bolesław Prus’s novel Faraon [The Pharaoh]. First of all, the author discusses the validity of the notions of “truth” / “falsehood” in literary studies and proves that there is no reason for applying them to fiction. Then, he focuses on the depiction of the uncanny magician Beroes and his actions, which transgress realistic standards of probability. Finally, the author argues that the analogy between the novel’s fictional Phoenicians and 19th-century Polish Jews drawn by some researchers is unjustified both because of the novel’s narrative mode and the writer’s opinions expressed in his other texts.

This article proposes to reflect on selected paradoxes of representation in Bolesław Prus’s novel Faraon [The Pharaoh]. First of all, the author discusses the validity of the notions of “truth” / “falsehood” in literary studies and proves that there is no reason for applying them to fiction. Then, he focuses on the depiction of the uncanny magician Beroes and his actions, which transgress realistic standards of probability. Finally, the author argues that the analogy between the novel’s fictional Phoenicians and 19th-century Polish Jews drawn by some researchers is unjustified both because of the novel’s narrative mode and the writer’s opinions expressed in his other texts.

Keywords

Bolesław Prus, fikcja historyczna, reprezentacja, egiptologia, Żydzi; Bolesław Prus, historical fiction, representation, Egyptology, Jews

Bolesław Prus, historical fiction, representation, Egyptology, Jews

References

Download references

Adorno T.W., Teoria estetyczna, przeł. K. Krzemieniowa, Warszawa: PWN 1994.

Ankersmit F., Reprezentacja historyczna, przeł. M. Piotrowski, uzup. i popr. E. Domańska [w:] idem, Narracja, reprezentacja, doświadczenie. Studia z teorii historiografii, red. i wstęp E. Domańska, Kraków: Universitas 2004.

Bartoszyński K., Konwencje gatunkowe powieści historycznej, „Pamiętnik Literacki” 1984, z. 2.

Beller S., Antysemityzm. Bardzo krótkie wprowadzenie, przeł. P. Tomanek, posłowie I. Krzemiński, Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos 2014.

Blech R., O „Faraonie” Bolesława Prusa. Studium monograficzne, Gdańsk: Wydawnictwo UG 2017.

Blobaum R., „Panika moralna” w polskim wydaniu. Dewiacje seksualne i wizerunki przestępczości żydowskiej na początku XX wieku [w:] Kobieta i rewolucja obyczajowa. Społeczno-kulturowe aspekty seksualności. Wiek XIX i XX. Zbiór studiów, red. A. Żarnowska, A. Szwarc, Warszawa: DiG 2006.

Bourkane M., Zagadka Beroesa, „Poznańskie Studia Polonistyczne” 2017, nr 31.

Dr L.W. [Leon Winiarski], Bolesław Prus, „Faraon”, „Prawda” 1897, nr 23.

Eco U., Nadinterpretowanie tekstów [w:] U. Eco, R. Rorty, J. Culler, Ch. Brooke-Rose, Interpretacja i nadinterpretacja, red. S. Collini, przeł. T. Bieroń, Kraków: Znak 2008.

Friedrich A., Bolesław Prus wobec kwestii żydowskiej, Gdańsk: Wydawnictwo UG, Officina Ferberiana 2008.

Gloger M., Bolesław Prus i dylematy pozytywistycznego światopoglądu, Bydgoszcz: Wydawnictwo UKW 2007.

Gloger M., Książka dla wszystkich i dla nikogo. „Najogólniejsze ideały życiowe” Bolesława Prusa wobec „filozofii życia” [w:] Bolesław Prus. Pisarz – publicysta – myśliciel, red. M. Woźniakiewicz-Dziadosz, S. Fita, Lublin: Wydawnictwo UMCS 2003.

Grudnik K., Tożsamość katoptryczna w nowelistyce Stefana Grabińskiego, Katowice: Wydawnictwo UŚ 2015.

Hamon P., Ograniczenia dyskursu realistycznego, przeł. Z. Jamrozik, „Pamiętnik Literacki” 1983, z. 1.

Hörisch J., Orzeł czy reszka. Poezja pieniądza, przeł. J. Kita-Huber, S. Huber, Kraków: Universitas 2010.

Kowalczuk. U., Egipt Bolesława Prusa. „Faraon” [w:] Bolesław Prus. Pisarz – publicysta – myśliciel, red. M. Woźniakiewicz-Dziadosz, S. Fita, Lublin: Wydawnictwo UMCS 2003.

Krzyżanowski J., Henryk Sienkiewicz. Studium portretowe [w:] idem, Pokłosie Sienkiewiczowskie. Szkice literackie, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1973.

Kulczycka-Saloni J., Bolesław Prus, Warszawa: Wiedza Powszechna 1967.

Kulczycka-Saloni J., „Faraon” Bolesława Prusa, Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych 1967.

Kundera M., Sztuka powieści. Esej, przeł. M. Bieńczyk, Warszawa: Czytelnik 1998.

Łukaszewicz A., O „Faraonie” Bolesława Prusa – starożytny Egipt i kontekst polski, „Pamiętnik Literacki” 2017, z. 2.

Łukaszewicz A., Spojrzenie na starożytny Egipt z XIX-wiecznej Warszawy. Na marginesie nowego wydania „Faraona” Bolesława Prusa, „Meander” 2017, t. 72.

Markiewicz H., O realizmie „Faraona” [w:] idem, Prus i Żeromski. Rozprawy i szkice literackie, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1964.

Martuszewska A., Pozytywistyczne parabole, Gdańsk: Wydawnictwo UG 1997.

Niwiński A., Literacka wyprawa Bolesława Prusa do starożytnego Egiptu, czyli „Faraon” okiem egiptologa [w:] B. Prus, Faraon, red. A. Niwiński, Warszawa: Pro-Egipt 2014.

Parnicki T., Historia w literaturę przekuwana, Warszawa: Czytelnik 1980.

Piekara M., Kwestia żydowska w publicystyce Elizy Orzeszkowej, Katowice: Wydawnictwo UŚ 2013.

Pietrzak P., Reportaże, podręczniki i „kartki z podróży”, czyli przepisywanie gatunków w „Faraonie” Bolesława Prusa, „Zagadnienia Rodzajów Literackich” 2014, z. 2.

Posner S., Nad otchłanią (w sprawie handlu żywym towarem) [w:] Drogi hańby. Piśmiennictwo polskie przełomu XIX i XX wieku o handlu „żywym towarem”, red. R. Antonów, Wrocław: Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii UWr 2013.

Prus B., Faraon, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1975.

Prus B., Faraon, red. A. Niwiński, Warszawa: Pro-Egipt 2014.

Prus B., Kroniki, t. 1, cz. 1, oprac. Z. Szweykowski, T. Jodełka, D. Stępniewska, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1956.

Stachura-Lupa R., Prus o działalności naukowej Juliana Ochorowicza [w:] Bolesław Prus. Pisarz nowoczesny, red. J.A. Malik, Lublin: Wydawnictwo KUL 2009.

Stala M., Pejzaż człowieka. Młodopolskie myśli i wyobrażenia o duszy, duchu i ciele, Kraków: Baran i Suszczyński 1994.

Stańczak-Wiślicz K., O „niegodnym żydowskim procederze”, czyli motyw handlu żywym towarem w dyskursie antysemickim pierwszej połowy XX wieku [w:] Analizować nienawiść. Dyskurs antysemicki jako tekstowe wyzwanie, red. P. Kuchciński, G. Krzywiec, Warszawa: Fundacja Akademia Humanistyczna, Instytut Badań Literackich PAN 2011.

Szaruga L., „Faraon” jako powieść o państwie, „Teksty” 1975, nr 5.

Szweykowski Z., Twórczość Bolesława Prusa, Poznań: Wielkopolska Księgarnia Wydawnicza 1947, t. 1–2.

Trześniowski D., Don Juan à l’égyptienne, „Wiek XIX. Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza” 2016.

Warzenica-Zalewska E., Dwa zakończenia „Faraona” a sens ideowy powieści, „Pamiętnik Literacki” 1985, z. 2.

Ziejka F., Tajemnice „Faraona”, „Ruch Literacki” 1974, z. 1.

Zinkow L., Egipt circa 1850. Orient i transgresje, Kraków: Akademia Ignatianum, WAM 2014.

Ziomek J., Fikcyjne pole odniesienia a problem quasi-sądów [w:] Wypowiedź literacka a wypowiedź filozoficzna, red. M. Głowiński, J. Sławiński, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1982.

Information

Information: Wielogłos, 2021, Issue 1 (47) 2021, pp. 47-66

DOI: https://doi.org/10.4467/2084395XWI.21.003.13578

Article type: Original article

Titles:

Polish:

Fenicjanie a sprawa polska. Problemy reprezentacji w „Faraonie” Bolesława Prusa

English:

Phoenicians and the Polish Cause. Problems of Representationin Bolesław Prus’s Faraon

Authors

Wacław Forajter

https://orcid.org/0000-0001-7527-934X

Silesia University, Bankowa 12, 40-007 Katowice

Published at: 26.07.2021

Article status: Open

Licence: CC BY-NC-ND

Percentage share of authors:

Wacław Forajter (Author) - 100%

Article corrections:

Publication languages:

Polish

View count: 852

Number of downloads: 970

<p> Phoenicians and the Polish Cause. Problems of Representationin Bolesław Prus’s <em>Faraon</em></p>

Download xml