FAQ
Logo of Jagiellonian University

O wielorakim sensie formuły „cel uświęca środki”

Publication date: 11.05.2017

Teoria Polityki, 2017, No. 1/2017, pp. 143 - 171

https://doi.org/10.4467/00000000TP.17.008.6587

Authors

Mirosław Karwat
University of Warsaw, Krakowskie Przedmieście 30, 00-927 Warszawa, Poland
https://orcid.org/0000-0002-6778-6787 Orcid
All publications →

Titles

O wielorakim sensie formuły „cel uświęca środki”

Abstract

Sentencja „cel uświęca środki” ma wieloraki status: może być konstatacją, oceną, postulatem, dyrektywą, dewizą postępowania. „Uświęca” może znaczyć: uzasadnia, usprawiedliwia, rozgrzesza, sankcjonuje, legitymizuje, nobilituje, uwzniośla, dosłownie uświęca (sakralizuje). Formuła ta spełnia zarówno funkcje motywacyjne (służąc przełamaniu własnych wątpliwości i zahamowań podmiotu), jak i racjonalizacyjne (wpływając na przełamaniu oporów, sprzeciwów, krytyki w otoczeniu podmiotu). Towarzyszy również amoralnym i cynicznym oraz ideowym, służebnym społecznie wersjom makiawelizmu.

On Multiple Meanings of the Saying “the End Justifies the Means”

Abstract: The proverb “the end justifi es the means” has multiple functions, it can be an observation, an appraisal, a postulate, a directive, a moral code. “Justify” can mean explain, excuse, exculpate, vindicate, authorize, uphold, and in Polish it literally corresponds in meaning to the word “sanctify.” This saying can both have a motivational character (when used to dispel the doubts or inhibitions of the speaker), but it can also be used as a rationalisation (to confront the opposition, objections, criticism of those around the speaker). It is mentioned together with the amoral and cynical, as well as with those socially useful versions of Machiavellianism. 

References

Biegański, W. (1918). Etyka ogólna. Warszawa: Skład główny w Księgarni Gebethnera i Wolffa.

Chudy, W. (2004). Kłamcy profesjonalni? Praca dyplomaty i szpiega w ujęciu etyki. Tychy: Maternus Media.

Chyrowicz, B. (2008). O sytuacjach bez wyjścia w etyce. Dylematy moralne: ich natura, rodzaje i sposoby rozstrzygania. Kraków: Znak.

Comte-Sponville, A. (2000). Mały traktat o wielkich cnotach, przeł. H. Lubicz-Trawkowska. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Volumen.

Crépon, P. (1994). Religie a wojna, przeł. E. Burska. Gdańsk: Marabut.

Elzenberg, H. (1991). Z filozofii kultury. Kraków: Znak.

Elzenberg, H. (2003). Pisma etyczne. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.

Girard, R. (1987). Kozioł ofiarny, przeł. M. Goszczyńska. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie.

Glińska, A. (1978). „Lenin o rewolucyjnej przemocy”. Etyka, nr 16.

Goćkowski, J. (2009). Traktat o inżynierii polityki: studium historycznej socjologii wiedzy o technologii społecznej. Pułtusk: Akademia Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora.

Goldhagen, D.J. (1999). Gorliwi kaci Hitlera. Zwyczajni Niemcy i Holocaust. Warszawa: Prószyński i S-ka.

Hobbes, T. (1954). Lewiatan, czyli materia, forma i władza państwa kościelnego i świeckiego, przeł. Cz. Znamierowski. Warszawa: PWN.

Hobbes, T. (1956). Elementy filozofii, t. 2, przeł. Cz. Znamierowski. Warszawa: PWN.

Hołówka, T. (1986). Myślenie potoczne. Heterogeniczność zdrowego rozsądku. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Horgan, J. (2008). Psychologia terroryzmu, przeł. A. Jaworska-Surma. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Hostyński, L. (1998). Wartości utylitarne. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.

Karwat, M. (2001). O perfidii. Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza.

Karwat, M. (2004). „Polityk-cwaniak. Trywialna mutacja makiawelizmu”. Rocznik Nauk Politycznych, nr 7 (8).

Karwat, M. (2009). Akredytacja w życiu społecznym i politycznym. Warszawa: Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR.

Karwat, M. (2012). O karykaturze polityki. Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza.

Kis, J. (2013). Polityka jako problem moralny, przeł. A. Goździkowski. Kraków: Universitas.

Kmita, J. (red.) (1975). Wartość, dzieło, sens. Szkice z filozofii kultury artystycznej. Warszawa: Książka i Wiedza.

Kotarbiński, T. (1986). Aforyzmy i myśli. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Kotarbiński, T. (1999). Dzieła wszystkie. Prakseologia, cz. 1. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Kurowicki, J. (1978). Wyprawa w krainę oczywistości. Wstęp do rozpoznania zdrowych rozsądków: szkice. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Lacouture, J. (1998). Jezuici. Zdobywcy, t. 1, przeł. H. Lubicz-Trawkowska. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Volumen.

Łagowski, B. (1997). „Makiawelizm uciśnionych”. W: R. Piekarski (red.). Cnoty polityczne – dawniej i obecnie. Moralne źródła polityki. Gdańsk: Gdańskie Towarzystwo Naukowe.

Mehl, R. (1973). Postawy moralne, przeł. L. Rutowska. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.

Michalik, M. (1980). Szkice o kryteriach moralnych. Warszawa: Wiedza Powszechna.

Mocek, S. (1997). Moralne podstawy życia politycznego. Warszawa: ISP PAN.

Morrisson, C. (1997). Krucjaty, przeł. M. Kropiwnicka. Warszawa: Wydawnictwo Agade.

Murawski, K. (1993). Filozofia polityki. Wybrane zagadnienia prakseologiczne. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN.

Nemezjusz z Emezy (1982). O naturze ludzkiej, przeł. A. Kempfi. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.

Niemczyk, F. (2015). Obowiązek polityczny jako dylemat moralny. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.

Opałek, K. (1974). Z teorii dyrektyw i norm. Warszawa: PWN.

Ossowska, M. (1985). Normy moralne. Próba systematyzacji. Warszawa: PWN.

Ossowski, S. (1967). Dzieła, t. 3: Z zagadnień psychologii społecznej. Warszawa: PWN.

Pilch, I. (2008). Osobowość makiawelisty i jego relacje z ludźmi. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Popper, K.R. (1989). Nędza historycyzmu, z dodaniem fragmentów autobiografii, wstęp S. Amsterdamski. Warszawa: Wydawnictwo Krąg.

Pszczołowski, T. (1982). Dylematy sprawnego działania. Warszawa: Wiedza Powszechna.

Runciman, D. (2008). Political Hypocrisy: The Mask of Power, from Hobbes to Orwell and Beyond. Princeton: Princeton University Press.

Skinner, B.F. (1978). Poza wolnością i godnością, przeł. W. Szelenberger. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Sloterdijk, P. (2008). Krytyka cynicznego rozumu, przeł. P. Dehnel. Wrocław: Dolnośląska Szkoła Wyższa.

Szmajke, A. (1999). Autoprezentacja. Maski, pozy, miny. Olsztyn: Ursa Consulting.

Weber, M. (1998). Polityka jako zawód i powołanie, przeł. A. Kopacki, P. Dybel. Kraków–Warszawa: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Fundacja im. Stefana Batorego.

Zieliński, T. (1999). Czas prawa i bezprawia. Myśli niepokorne kustosza praw. Warszawa: Dom Wydawniczy ABC.

Ziembiński, Z. (1990). Wstęp do aksjologii dla prawników. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze.

Information

Information: Teoria Polityki, 2017, No. 1/2017, pp. 143 - 171

Article type: Original article

Titles:

Polish:

O wielorakim sensie formuły „cel uświęca środki”

English:

On Multiple Meanings of the Saying “the End Justifies the Means”

Authors

https://orcid.org/0000-0002-6778-6787

Mirosław Karwat
University of Warsaw, Krakowskie Przedmieście 30, 00-927 Warszawa, Poland
https://orcid.org/0000-0002-6778-6787 Orcid
All publications →

University of Warsaw, Krakowskie Przedmieście 30, 00-927 Warszawa, Poland

Published at: 11.05.2017

Article status: Open

Licence: CC BY-NC-ND  licence icon

Percentage share of authors:

Mirosław Karwat (Author) - 100%

Article corrections:

-

Publication languages:

Polish