Retoryczny wydźwięk wybranych koncepcji filozofii śmierci i jego pocieszająca rola

Zygmunt Pucko

Retoryczny wydźwięk wybranych koncepcji filozofii śmierci i jego pocieszająca rola

Publication date: 10.12.2024

Art of Healing, Volume 39 (2024), Volume 39 Issue 2, pp. 61-68

https://doi.org/10.4467/18982026SZL.24.013.20705

Authors

Download full text

PDF

print cite share

Titles

Retoryczny wydźwięk wybranych koncepcji filozofii śmierci i jego pocieszająca rola

Abstract

Śmierć w życiu człowieka zdarza się tylko raz i nieodwracalnie niszczy jego istnienie. Jest „czymś”, co występuje powszechnie, a mimo to pozostaje nieuchwytna poznawczo. Wobec niej rozum ludzki jest zupełnie bezradny. Niemniej pomimo swej słabości nieustannie próbuje rozszyfrować jej zagadkę. Dlatego filozofowie niestrudzenie formułują rozmaite poglądy na temat śmierci i usiłują na własny sposób dowieść swych racji. Do uprawomocnienia stawianych tez stosują niekiedy sylogizm. Częściej jednak sięgają po środki retoryczne. Największą popularnością cieszą się wśród nich: oryginalny język, perswazja, figury retoryczne, sofizmaty, oratorskie popisy. Żadna z przywołanych w szkicu koncepcji śmierci nie została przez ich autorów udowodniona i nie legitymuje się nawet statusem prawdopodobieństwa. Wszystkie jawią się jako abstrakcyjne konstrukty, którym bliżej do retoryki niż filozofii. Z poznawczego punktu widzenia nie dają one żadnej wiedzy o śmierci, ale mają pewien walor terapeutyczny, bo silnie poruszają wyobraźnię, organizują emocje i wpływają na umysł. Dostarczają człowiekowi teoretycznych systemów odniesienia, porządkują podstawowe kategorie egzystencjalne, nadają sens sprawom ostatecznym i wskazują na celowość przemijania. Paradoksalnie, owe modele mogą stać się dla ludzi bezpiecznym schronieniem przed grozą śmierci i udzielić im wsparcia psychicznego. Wbrew swej nierealności uzyskują w wymiarze psychicznym status niby-ontologiczny i traktowane są jako szczególna postać bytu, która powoduje trwałe skutki w obszarze świadomości oraz w sferze behawioralnej.

Death happens just once in a single human’s lifetime, irrevocably destroying their existence. It is universal, and yet it remains hard to define. Human mind is absolutely helpless when it comes to death and yet – despite its limitations – it keeps trying to decipher its mystery. This is why the philosophers have formulated various beliefs concerning death throughout history and have tried to prove that they are right in their own ways. They sometimes use a syllogism to justify their theses. However, they are more likely to frequently use rhetorical devices. The most popular include a unique language, persuasion, figures of speech, sophisms and flights of rhetorics. None of the death concepts quoted in this article was proven by their authors and is considered probable. All of them seem to be abstract constructs closer to rhetoric than philosophy. From the cognitive point of view, they do not offer any knowledge of death, but have a certain therapeutic value as they spark imagination, organize emotions and influence the mind. What is more, they provide theoretical reference systems for a human being. They structure their basic existential categories, help to make sense of eschatological problems and prove transience purposeful. Paradoxically, the models may become a safe shelter from the dread of death and provide mental support for people. Despite their unrealistic character, they get a quasi-ontological status within the mental dimension and are deemed a special form of existence, resulting in permanent effects in the area of consciousness and in the behavioral zone.

Keywords

śmierć, poznanie, retoryka, terapia

death, cognition, rhetotics, therapy

References

Download references

Augustyn św. (1934). Państwo Boże, tłum. W. Kubicki. Poznań: Wydawnictwo Vis-a-vis Etiuda.

Augustyn św. (1986). Objaśnienia Psalmów, tłum. i wstęp J. Sulowski, oprac. E. Stanula. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Teologii Katolickiej.

Bacon F. (1955). Novum Organum, tłum. J. Wikarjak, oprac. K. Ajdukiewicz. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Boros L. (1985). Istnienie wyzwolone.. Rozważania teologiczne. Mysterium mortis. Człowiek w obliczu ostatecznej decyzji, tłum. B. Białecki. Warszawa: Wydawnictwo PAX.

Chardin de P.T. (1981). O szczęściu, cierpieniu i miłości, tłum. W. Sukiennicka, M. Tazbir. Warszawa: Wydawnictwo PAX.

Cioran M. (1992). Na szczytach rozpaczy, tłum. i wstęp I. Kania. Kraków: Oficyna Literacka.

Diogenes Laertios (1988). Żywoty i poglądy słynnych filozofów, tłum. I. Krońska, K. Leśniak, W. Olszewski, oprac. I. Krońska, wstęp K. Leśniak. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Drogoś S. (2002). Człowiek w obliczu śmierci. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.

Edwards P. (1975). Heidegger and death as possibility. Mind, 84(336), 548–566.

Heidegger M. (1994). Bycie i czas, tłum., przedm. i przypisami opatrzył B. Baran: Wydawnictwo PWN. Hume D. (1977). Badania dotyczące rozumu ludzkiego, tłum. J. Łukasiewicz, K. Twardowski, oprac. A. Hochfeldowa. Warszawa: PWN.

Jankélévitch V. (2005). To, co nieuchronne, tłum. i wstępem opatrzył M. Kwaterko. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Jaspers K. (1978). Sytuacje graniczne. W: R. Rudziński, Jaspers. Warszawa: Wiedza Powszechna, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, 186–196.

Kumaniecki K. (red.) (1965). Słownik łacińskopolski. Warszawa: Wydawnictwo PWN.

Levinas E. (1987). Filozof wobec śmierci. W: Ch. Chabanis, Śmierć, kres czy początek?, tłum. A.D. Tauszyńska. Warszawa: Wydawnictwo PAX, 254–255.

Pastuszka J. (1930). Niematerialność duszy ludzkiej Przełamać. Augustyna. Lublin: Towarzystwo Wiedzy Chrześcijańskiej.

Piecuch C. (2007). Doniosłość egzystencjalna i etyczna doświadczenia sytuacji granicznych w ujęciu Karla Jaspersa. W: D. Probucka (red.), Etyka wobec sytuacji granicznych. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”, 37–46.

Pluta M. (1996). Śmierć w myśli filozoficznej Emmanuela Levinasa. Łódzkie Studia Teologiczne, 5, 145–176.

Rahner K., Vorglimer H. (1987). Mały słownik teologiczny, tłum. T. Mieszkowski, P. Pachciarek, słowo wstępne A. Skowronek. Warszawa: Wydawnictwo PAX.

Scherer G. (2008). Filozofia śmierci od Anaksymandra do Adorno, tłum. W. Szymona. Kraków: Wydawnictwo WAM.

Searle J.R. (1987). Czynności mowy. Rozważania z filozofii języka, tłum. B. Chwedeńczuk. Warszawa: Wydawnictwo PAX.

Sulowski J. (1979). Wprowadzenie. W: Św. Augustyn, O nauce chrześcijańskiej, t. XXII, tłum., wstęp i oprac. J. Sulowski, przygot. do wydania E. Stanula. Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej.

Wieczorek K. (2003). Bycie-ku-śmierci? Śmierć we współczesnej filozofii. W: M. Machinek (red.), Śmierć i wiara w życie pośmiertne w świetle nauk przyrodniczych i humanistycznych. Olsztyn: Uniwersytet Warmińsko-Mazurski.

Tillich P. (1983). Męstwo bycia, tłum. H. Bednarek. Poznań: Rebis.

Tillich P. (1994). Pytanie o Nieuwarunkowane. Pi sma z filozofii religii, tłum. J. Zychowicz, przedm. K. Mech. Kraków: Wydawnictwo Znak. Tischner J. (1992). Świat ludzkiej nadziei. Wybór szkiców filozoficznych 1966–1975. Kraków: Wydawnictwo Znak.

Information

Information: Art of Healing, Volume 39 (2024), Volume 39 Issue 2, pp. 61-68

DOI: https://doi.org/10.4467/18982026SZL.24.013.20705

Article type: Original article

Titles:

Polish: Retoryczny wydźwięk wybranych koncepcji filozofii śmierci i jego pocieszająca rola

English: Rhetorical overtone of selected concepts of the philosophy of death and its consolatory role

Authors

Zygmunt Pucko

https://orcid.org/0000-0003-4859-4197

Collegium Medicum Jagiellonian University, Kraków, Poland

Published at: 10.12.2024

Received at: 07.05.2024

Accepted at: 15.07.2024

Article status: Open

Licence: CC BY

Article financing:

no sources of funding

Percentage share of authors:

Zygmunt Pucko (Author) - 100%

Information about conflict of interests:

no conflict of interest

Article corrections:

Publication languages:

Polish

View count: 250

Number of downloads: 146

Rhetorical overtone of selected concepts of the philosophy of death and its consolatory role

Download xml