Tłumaczenie parodii – przestrzeń eksperymentu? (Tuwim, Leśmian i zaproszenie do gry)

Marta Kaźmierczak

Tłumaczenie parodii – przestrzeń eksperymentu? (Tuwim, Leśmian i zaproszenie do gry)

Publication date: 2021

Przekładaniec, 2021, Issue 43 – Przekład eksperymentalny, pp. 93 - 121

https://doi.org/10.4467/16891864PC.21.031.15145

Authors

Pobierz pełny tekst

PDF

Titles

Tłumaczenie parodii – przestrzeń eksperymentu? (Tuwim, Leśmian i zaproszenie do gry)

Abstract

Translating Parody as a Domain of Experiment

The author explores the possibilities of parody translation, based on a 1933 Polish literary example. Poet Julian Tuwim imitates with a vengeance the highly idiosyncratic diction of Bolesław Leśmian, including the latter’s signature trait, neologisms, while styling the piece as a supposed rewriting of a familiar children’s rhyme (folk song) about a kitten. This second hypotext is diagnosed as ancillary and it is argued that a translation of the ‘X as would have been written by Y’ parody should harness a replacement of X, functional for the target culture. As an experiment, possible substitutes are suggested for the Russian and Anglo-Saxon cultures, correspondent with the languages into which Leśmian, the parodied poet, has been quite extensively rendered. The author discusses factors conditioning the translatability of parody, including reception in the target context. The analysis closes with a call for translations. One such response to the challenge is appended.

Keywords

parodia, przekładalność, intertekstualność, odbiorca, Bolesław Leśmian, Julian Tuwim; parody, translatability, intertextuality, recipient, Julian Tuwim

parody, translatability, intertextuality, recipient, Bolesław Leśmian, Julian Tuwim

References

Download references

Adamczyk, Monika. 1986. „Alice’s Adventures in Wonderland” po polsku – wierność przekładu a jego recepcja wśród czytelników, w: F. Grucza (red.), Problemy translatoryki i dydaktyki translatorycznej, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, s. 61–77.

Akunin, Boris. 2012. Mewa, przeł. Z. Landowski, adapt. i reż. I. Gorzkowski, Teatr Polskiego Radia.

Aoyama, Tomoko, Wakabayashi, Judy. 1999. Where Parody Meets Translation, „Japan Forum” 11(2), s. 217–230.

Barańczak, Stanisław. 2004. Ocalone w tłumaczeniu. Szkice o warsztacie tłumacza poezji…, wyd. 3, Kraków: a5.

Bełza, Władysław. 1874. Poezje. Wydanie zupełne, Lipsk: F.A. Brockhaus.

Brajerska-Mazur, Agata. 2006. Kaszka manna a tłumaczenie nursery rhymes na język polski, „Przekładaniec” 1(16), s. 118–131.

Brisset, Annie. 1988. Translation and Parody: Quebec Theatre in the Making, „Canadian Literature” 117(94), s. 92–106.

Cabrera Infante, Guillermo. 2016. Trzy pstre tygrysy, przeł. U. Kropiwiec, T. Pindel, Kraków: Universitas.

Carroll, Lewis. 2001. Alice’s Adventures in Wonderland & Through the Looking Glass, Ware: Wordsworth Classics.

Cohen, J.M., Cohen, M.J. 1980. The Penguin Dictionary of Quotations, Harmondsworth: Penguin.

Cuddon, J.A. 1999. The Penguin Dictionary of Literary Terms and Literary Theory, wyd. 17, London: Penguin Books.

Dentith, Simon. 2000. Parody, London – New York: Routledge.

Fast, Piotr. 1991. O granicach przekładalności, w: P. Fast (red.), Przekład artystyczny 1: Problemy teorii i krytyki, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 19–31.

Genette, Gérard. 1992. Palimpsesty. Literatura drugiego stopnia [1982], przeł. A. Milecki, w: H. Markiewicz (red.), Współczesna teoria badań literackich za granicą. Antologia, t. IV, cz. 2, Kraków: Wydawnictwo Literackie, s. 317–366.

Głowiński, Michał. 1981. Zaświat przedstawiony. Szkice o poezji B. Leśmiana, Warszawa: PIW.

Hejwowski, Krzysztof. 2007. Kognitywno-komunikacyjna teoria przekładu, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Hellich, Artur. 2014. Jak rozpoznać pastisz (i odróżnić go od parodii)?, „Zagadnienia Rodzajów Literackich” 2, s. 25–38.

Kaźmierczak, Marta. 2012. Przekład w kręgu intertekstualności. Na materiale tłumaczeń poezji Bolesława Leśmiana, Warszawa: ILS UW.

Kaźmierczak, Marta. 2018. Leśmian nowojorski. Strategia translatorska Mariana Polaka-Chlabicza, „Tekstualia” 1(52), s. 43–53.

Kolberg, Oskar. 1974. Pieśni ludu polskiego, wyd. 3, Wrocław–Poznań: Polskie Wydawnictwo Muzyczne – Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.

Kropiwiec, Urszula. 1997. Co i jak parodiować w przekładzie powieści „Tres tristes tigres” Guillermo Cabrery Infante, w: P. Fast (red.), Komizm a przekład, Katowice: Śląsk, s. 181–187.

Leech, Geoffrey N. 1974. A Linguistic Guide to English Poetry, English Language Series, red. Randolph Quirk, London: Longman.

Lefevere, André. 1992. Translating Literature: Practice and Theory in a Comparative Literature Context, New York: The Modern Language Association of America. Leggett, Barbara (wybór). 1978. The Land of Nursery Rhyme from the Original Collection by Alice Daglish and Ernest Rhys, London–Toronto–Melbourne: J.M. Dent & Sons.

Leśmian, Bolesław. 2000. Poezje zebrane, oprac. A. Madyda, Toruń: Algo.

Leśmian, Bolesław. 2017. Marvellations. The Best-Loved Poems, wyb. i przeł. M. Polak-‑Chlabicz, wydanie zmienione, New York: Penumbra.

Looby, Robert. 2003. Translating Parody, w: R. Sokoloski, H. Duda, K. Klimkowski (red.), Warsztaty translatorskie III / Workshop on Translation III, Lublin, Ottawa: Towarzystwo Naukowe KUL, s. 97–106.

Majkiewicz, Anna. 2002. Dyskurs filozoficzny, czyli parodia jako odmiana stylizacji literackiej, w: A. Majkiewicz, Proza Güntera Grassa. Interpretacja a przekład, Katowice: Śląsk, s. 126–144.

Majkiewicz, Anna. 2008. Intertekstualność– implikacje dla teorii przekładu, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Markiewicz, Henryk. 1996. Wymiary dzieła literackiego, Kraków: Universitas.

Matuszewski, Mariusz. 1995. „Wlazł kotek na płotek”, „Ruch Muzyczny” 19, s. 33–35.

McCartney, Paul, McCartney, Linda. 1972. Mary Had a Little Lamb / Little Woman Love, wyk. Wings, Apple Records, pł. gmf. – singiel.

Nalewajk-Turecka, Żaneta. 2015. Leśmian międzynarodowy – relacje kontekstowe. Studia komparatystyczne, Kraków: Universitas.

Nycz, Ryszard. 2000. Tekstowy świat. Poststrukturalizm a wiedza o literaturze, wyd. 2, Kraków: Universitas.

Nycz, Ryszard. 2001. „Słowami... w świat wyglądam”. Bolesława Leśmiana poezja nowoczesna, w: R. Nycz, Literatura jako trop rzeczywistości, Kraków: Universitas, s. 117–140.

Olkuśnik, Ewa. 1971. Słowotwórstwo na usługach filozofii, w: M. Głowiński, J. Sławiński (red.), Studia o Leśmianie, Warszawa: PIW, s. 151–183.

Opie, Iona, Opie, Peter (red.). 1951/1980. The Oxford Dictionary of Nursery Rhymes, with corrections. Oxford: Clarendon–Oxford UP.

Papierkowski, Stanisław. 1964. Bolesław Leśmian. Studium językowe, Lublin: Wydawnictwo Lubelskie.

Rymkiewicz, Jarosław Marek. 2001, Leśmian – encyklopedia, Warszawa: Sic!

Sandauer, Artur. 1985. Filozofia Leśmiana (Eksperyment krytyczny) [1946], w: A. Sandauer, Pisma zebrane, t. I, Warszawa: Czytelnik, s. 499–516.

Syrokomla, Władysław. 1908. Poezyje Ludwika Kondratowicza (Władysława Syrokomli), t. V, Mikołów – Warszawa: nakładem Karola Miarki.

Szelburg-Ostrowska [Zarembina], Ewa. 1924. Jak się kotek uczy[ł] śpiewać, „Płomyczek” 13(213), s. 112.

Szymczak, Mieczysław (red.). 2002. Słownik języka polskiego, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Trznadel, Jacek. 1964. Twórczość Leśmiana. Próba przekroju, Warszawa: PIW.

Tuwim, Julian. 1991. Jarmark rymów, oprac. J. Stradecki, Warszawa: Czytelnik.

Wojtasiewicz, Olgierd. 1957. Wstęp do teorii tłumaczenia, Wrocław: Ossolineum.

Zignani, Alessandro. 2008. Il calembour a caccia dei suoi fantasmi, w: Corso di traduzione letteraria, Logos Group, http://courses.logos.it/plscourses/linguistic_resources.cap_let_3_8b?lang=it [dostęp: 2.04.2021].

Ziomek, Jerzy. 1980. Parodia jako problem retoryki, w: J. Ziomek, Powinowactwa literatury. Studia i szkice, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 355–390.

Голиков, Владимир. (reż.), Шаинский Владимир (muz.) 1971. Незнайка-поэт [9. film zserii:] Приключения Незнайки и его друзей, [Москва:] т/о «Экран».

Зельдович, Геннадий. 2006. Последняя каравелла. Избранные поэтические переводы, Москва: Водолей.

Красев, Михаил. 1964. Муха-цокотуха, Детская опера. Sł. К. Чуковский, Мелодия, pł. gmf.

Лесьмян, Болеслав. 1971. Стихи, wstęp А. Гелескул, wybór Н. Богомолова, Москва: Художественная литература.

Лесьмян, Болеслав. 2004. Zielony dzban/ Зеленый жбан. Избранные стихи в польском оригинале и в русском переводе Геннадия Зельдовича, Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.

Лесьмян, Болеслав. 2006. Безлюдная баллада или Слова для песни без слов. Поэзия. Театр. Проза, red. А. Базилевский, Москва: РИПОЛ классик – Вахазар – WSH w Pułtusku.

Лесьмян, Болеслав. 2014. Запоздалое признание, przeł. Г. Зельдович, Москва: Водолей.

Маршак, Самуил. 1948. Усатый-полосатый, [Москва:] Детгиз.

Маршак, Самуил. 1984. Усатый-полосатый, Москва: Детская литература. Матвеенко, Ирина, Ажель, Юлия. 2020. Переводима ли пародия?: русские переводы повести У. Теккерея «Записки Желтоплюша»1850–60-х гг., „Филологический класс” 25(3), s. 150–163, DOI: 10.26170/FK20-03-13.

https://doi.org/10.26170/FK20-03-13.

Носов, Николай. 1958. Приключения Незнайки и его друзей, Москва: Детгиз. Тувим, Юлиан. 1965. Четверостишие на верстаке [Czterowiersz na warsztacie, 1934], przeł. А. Эппель, w: Мастерство перевода 1964, Москва, s. 335–350.

Information

Information: Przekładaniec, 2021, Issue 43 – Przekład eksperymentalny, pp. 93 - 121

DOI: https://doi.org/10.4467/16891864PC.21.031.15145

Article type: Original article

Titles:

Polish:

Tłumaczenie parodii – przestrzeń eksperymentu? (Tuwim, Leśmian i zaproszenie do gry)

English:

Translating Parody as a Domain of Experiment

Authors

Marta Kaźmierczak

https://orcid.org/0000-0003-2925-0209

University of Warsaw, Krakowskie Przedmieście 30, 00-927 Warszawa, Poland

Published at: 2021

Article status: Open

Licence: CC BY-NC-ND

Percentage share of authors:

Marta Kaźmierczak (Author) - 100%

Article corrections:

Publication languages:

Polish

View count: 996

Number of downloads: 1297

<p> Translating Parody as a Domain of Experiment</p>

Download xml