FAQ

Przemysł mineralnych materiałów budowlanych w latach 1971–1981. Boom inwestycyjny, zjawiska kryzysowe i narodziny „Solidarności”

Publication date: 2022

Archival and Historical Review, 2022, Vol. IX, pp. 205 - 240

https://doi.org/10.4467/2391-890XPAH.22.011.17223

Authors

Zbigniew Bereszyński
Silesian Institute in Opole, Poland
https://orcid.org/0000-0001-9761-8701 Orcid
All publications →

Titles

Przemysł mineralnych materiałów budowlanych w latach 1971–1981. Boom inwestycyjny, zjawiska kryzysowe i narodziny „Solidarności”

Abstract

W 1971 r. nowe kierownictwo Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej na czele z E dwardem Gierkiem doprowadziło do wdrożenia nowej strategii gospodarczej, określanej jako strategia dynamicznego rozwoju. Strategia ta zaowocowała pozytywnymi zmianami m.in. w przemyśle mineralnym materiałów budowlanych. W latach siedemdziesiątych XX w. przemysł ten został znacznie rozwinięty i unowocześniony. Konsekwentna realizacja tej strategii okazała się jednak ostatecznie niemożliwa, głównie z braku dostatecznych środków finansowych. Początkowe sukcesy ustąpiły miejsca przejawom pogłębiającego się kryzysu społeczno-gospodarczego. Konsekwencją tego były m.in. różnego rodzaju sytuacje konfliktowe w zakładach pracy. Latem 1980 r. także w zakładach pracy przemysłu mineralnego materiałów budowlanych doszło do akcji strajkowych. W ślad za tym doszło do powstania struktur „Solidarności” w poszczególnych zakładach pracy oraz na szczeblu ogólnopolskim. 


Mineral construction materials industry in the years 1971–1981. Investment boom, crises, and the birth of “Solidarity”

In 1971, the new leadership of the Polish United Workers’ Party, headed by Edward Gierek, introduced a new economic strategy, called the “strategy of dynamic growth”. This strategy brought about positive results, for instance in the sector of mineral construction materials. In the 1970s, this sector underwent intense development and modernization. In the end, the strategy was not consistently implemented, mainly due to the lack of sufficient financing. Over time, its initial success was overshadowed by the intensifying social and economic crisis, which resulted with conflicts in workplaces, among other consequences. In the summer of 1980, workers went on strike also in mineral construction material factories. This was followed by the formation of “Solidarity” branches in individual workplaces and at the national level.

Keywords: mineral construction materials industry, dynamic growth strategy, crisis, conflicts, “Solidarity”

References

Archiwalia

Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie.

Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej – Oddział w Katowicach.

Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej – Oddział w Łodzi.

Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej – Oddział we Wrocławiu.

Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej – Delegatura w Kielcach.

Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej – Delegatura w Radomiu.

Archiwum Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” w Gdańsku.

Archiwum Międzyzakładowej Organizacji Związkowej przy spółce Górażdże Cement SA.

Archiwum Międzyzakładowej Organizacji Związkowej NSZZ „Solidarność” przy Lafarge Cement SA – Cementownia Małogoszcz.

Archiwum Państwowe w Opolu.

Prasa

„Informator Zakładowy” KZ NSZZ „Solidarność” przy ZCW „Górażdże” w Choruli, 1981.

„Sygnały” [biuletyn informacyjny Zarządu Regionu Śląska Opolskiego NSZZ „Solidarność”], 1981.

„Trybuna Odrzańska” / „Trybuna Opolska”, 1980–1981.

Źródła publikowane

Rocznik statystyczny 1981, Warszawa 1982.

Opracowania

150 lat cementu w Polsce, pod red. T. Kudyby, Kraków 2007.

Bałtowski M., Gospodarka socjalistyczna w Polsce, Warszawa 2009.

Bereszyński Z., Boom inwestycyjny jako bariera rozwoju gospodarczego. Paradoksy historii gospodarczej PRL na przykładzie województwa opolskiego w latach 1971–1980 [w:] Meandry modernizacji, pod red. D. Bazuń, R. Domkego i M. Kwiatkowskiego, Toruń 2020, s. 148–159.

Bereszyński Z., Kolej i zjawiska kryzysowe w gospodarce PRL na przykładzie województwa opolskiego [w:] A jednak kolej. Historyczne i współczesne uwarunkowania rozwoju transportu, pod red. T. Przerwy, D. Kellera i B. Kruka, Lubin 2019, s. 114–120.

Bereszyński Z., Niezależne Samorządne Związki Zawodowe „Solidarność” w zakładach branży cementowo-wapienniczo-gipsowej w latach 1980–1989/1990 [w:] Od nadziei do niepodległości. NSZZ „Solidarność” 1980–1989/90, pod red. Ł. Sołtysika i G . Waligóry, Wrocław–Warszawa 2021, s. 135–180.

Bereszyński Z., NSZZ „Solidarność” w Zakładach Cementowo-Wapienniczych „Górażdże” w Choruli w latach 1980–1989 [w:] Ogniwa zakładowe i sekcje branżowe NSZZ „Solidarność” 1980–1989, pod red. Ł. Sołtysika i G . Waligóry, Wrocław–Warszawa 2018, s. 71–116.

Bereszyński Z., Pod znakiem „dynamicznego rozwoju”. Strategia gospodarcza PZPR po Grudniu’70 i jej realizacja na przykładzie województwa opolskiego — od optymistycznych prognoz i deklaracji po pierwsze oznaki kryzysu, „Studia Śląskie” 2016, t. 78, s. 65–100.

Bereszyński Z., Pod znakiem „dynamicznego rozwoju”. Strategia gospodarcza PZPR po Grudniu’70 i jej realizacja na przykładzie województwa opolskiego, cz. 2: Załamanie strategii gospodarczej PZPR i Czerwiec’76 w województwie opolskim, „Studia Śląskie” 2017, t. 81, s. 113–152.

Bereszyński Z., Pod znakiem dynamicznego rozwoju. Strategia gospodarcza PZPR po Grudniu’70 i jej realizacja na przykładzie województwa opolskiego, cz. 3: Od prób korekty („manewr gospodarczy”) do otwartego kryzysu. Sytuacja społeczno-gospodarcza w województwie opolskim pomiędzy Czerwcem’76 a Sierpniem’80, „Studia Śląskie” 2019, t. 85, s. 115–151.

Bereszyński Z., Rozwój i zjawiska kryzysowe w gospodarce polskiej w ostatnim dwudziestoleciu PRL na przykładzie Łódzkiego Kombinatu Cementowo Wapienniczego „Warta” w Działoszynie [w:] Blisko i daleko. VI Sympozjum Regionalistów — Praszka 2021, pod red. Z. Włodarczyka, Wieluń 2022, s. 135–145.

Bereszyński Z., Sekcja Ogólnopolska Pracowników Przemysłu Cementowego, Wapienniczego i Gipsowego NSZZ „Solidarność” [w:] Encyklopedia „Solidarności”. Opozycja w PRL 1976–1989, t. 3, red. zbiorowa, Warszawa 2019, s. 516–518.

Bereszyński Z., Zanim powstała „Solidarność”. Akcje protestacyjne i inne przejawy niezadowolenia w środowiskach kolejarskich jako wyraz reakcji społecznej na problemy gospodarcze PRL w latach 70. XX wieku — w świetle materiałów operacyjnych Służby Bezpieczeństwa [w:] A jednak kolej! II Kolej wobec kryzysów, pod red. T. Przerwy, D. Kellera i B. Kruka, Lublin–Opole 2020, s. 67–74.

Buchowski M., Godzina trudnych decyzji. ZCW „Górażdże”, „Trybuna Odrzańska”, 4–5 października 1980.

Historia, http://www.dolinanidy.com.pl/pl/historia.html (dostęp: 21.1.2016).

Historia, http://www.gorazdze.pl/pl/historia (dostęp: 21.1.2021).

Historia Grupy, http://www.heidelbergcement.com/pl/pl/country/o_nas/historia/index.htm (dostęp: 21.1.2021).

Kaliński J., Zewnętrzne uwarunkowania sytuacji gospodarczej Polski w latach 1971–1975 [w:] Aby Polska rosła w siłę, a ludzie żyli dostatniej. PRL w latach 1970–1975, pod red. M. Bukały i D . Iwaneczki, Rzeszów–Warszawa 2019, s. 166–183.

Kaliński J., Landau Z., Gospodarka Polski w XX wieku, wyd. 2 zmienione, Warszawa 2003.

Kazański A., Na pochylniach statki czekają w kolejce do zwodowania. Sukces czy porażka? Analiza relacji międzyludzkich i produkcyjnych w Stoczni Gdańskiej im. Lenina w drugiej połowie lat siedemdziesiątych XX w. [w:] PRL na pochylni (1976–1980), pod red. M. Bukały i D . Iwaneczki, Rzeszów 2017, s. 500–515.

Keller D., Monopol, nowoczesność, skansen? PKP w pierwszej połowie lat siedemdziesiątych XX w. — przyczynek [w:] Aby Polska rosła w siłę, a ludzie żyli dostatniej. PRL w latach 1970–1975, pod red. M. Bukały i D . Iwaneczki, Rzeszów–Warszawa 2019, s. 254–275.

Klementowski R., Jak Polska powiatowa „rosła w siłę, a ludziom żyło się dostatniej”. Zarys problematyki na przykładzie powiatu Lwówek Śląski w pierwszej połowie lat siedemdziesiątych [w:] Aby Polska rosła w siłę, a ludzie żyli dostatniej. PRL w latach 1970–1975, pod red. M. Bukały i D . Iwaneczki, Rzeszów–Warszawa 2019, s. 240–253.

Kołodko G., Polska w świecie inflacji, Warszawa 1987.

Krajewski A., Polska Gierka — bilans „Złotej dekady”, http://zaprasza.net/a_y.php?article_id=2493 (dostęp: 21.1.2021).

Krajewski M., Historia gospodarcza Polski do 1989 roku. Zarys problematyki, Włocławek 2000.

Lesiakowski K., Niedocenione ostrzeżenia. Aparat kontroli państwowej wobec gierkowskiej modernizacji Polski w latach 1971–1975 [w:] Aby Polska rosła w siłę, a ludzie żyli dostatniej. PRL w latach 1970–1975, pod red. M. Bukały i D . Iwaneczki, Rzeszów–Warszawa 2019, s. 183–202.

Müller A., Przyspieszony wzrost gospodarczy w latach 1971–1975 a proporcje wzrostu w trzydziestoleciu 1950–1980 [w:] U źródeł polskiego kryzysu. Społeczno-ekonomiczne uwarunkowania rozwoju gospodarczego Polski w latach osiemdziesiątych, pod red. A. Müllera, Warszawa 1985, s. 98–221.

Nąckiewicz Z., Historia Cementowni „Warta” w Działoszynie (lata 1966–1980), cz. 2, „Nasza Warta”2007, nr 3, s. 24–25.

Nasz Sztandar, mps (AMOZ Małogoszcz).

O Małogoskiej „Solidarności”, mps (AMOZ Małogoszcz).

Ryśnik T., XXIII rocznica powstania „Solidarności”. Powstanie „Solidarności” w ZCW „Górażdże” S.A., mps.

Sasanka P., Czerwiec 1976. Geneza — przebieg — konsekwencje, Warszawa 2017.

Tracz B., „Zabezpieczyć stały wzrost stopy życiowej ludzi pracy”. Z problemów życia codziennego mieszkańców województwa katowickiego w pierwszej połowie dekady lat siedemdziesiątych XX wieku [w:] Aby Polska rosła w siłę, a ludzie żyli dostatniej. PRL w latach 1970–1975, pod red. M. Bukały, D. Iwaneczki, Rzeszów–Warszawa 2019, s. 218–239.

Turwid K., Owacje i frustracje. Opolskie budowanie 19452005, Opole 2006.

Woś A., Rolnictwo polskie na przełomie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych [w:] U źródeł polskiego kryzysu. Społeczno-ekonomiczne uwarunkowania rozwoju gospodarczego Polski w latach osiemdziesiątych, pod red. A. Müllera, Warszawa 1985, s. 306–346.

Zachuta L., Historia Przemysłu Cementowego 1857–2000, Kraków 2004.

Zawistowski A., Wołanie o kartki. Reglamentacja jako pożądane przez społeczeństwo rozwiązanie problemów z równowagą w handlu wewnętrznym w latach 1976–1980 [w:] PRL na pochylni (1976–1980), pod red. M. Bukały i D . Iwaneczki, Rzeszów 2017, s. 446–461.

Information

Information: Archival and Historical Review, 2022, Vol. IX, pp. 205 - 240

Article type: Original article

Titles:

Polish:

Przemysł mineralnych materiałów budowlanych w latach 1971–1981. Boom inwestycyjny, zjawiska kryzysowe i narodziny „Solidarności”

English:

Mineral construction materials industry in the years 1971– 1981. Investment boom, crises, and the birth of “Solidarity”

Authors

https://orcid.org/0000-0001-9761-8701

Zbigniew Bereszyński
Silesian Institute in Opole, Poland
https://orcid.org/0000-0001-9761-8701 Orcid
All publications →

Silesian Institute in Opole, Poland

Published at: 2022

Article status: Open

Licence: CC BY-ND  licence icon

Percentage share of authors:

Zbigniew Bereszyński (Author) - 100%

Article corrections:

-

Publication languages:

Polish