FAQ

Urząd Bezpieczeństwa i Ludowe Wojsko Polskie wobec podziemia niepodległościowego na terenie powiatu przeworskiego w latach 1944–1947

Publication date: 14.01.2015

History Notebooks, 2014, Issue 141 (3), pp. 719 - 742

https://doi.org/10.4467/20844069PH.14.035.2763

Authors

Arkadiusz Machniak
Wojsko Polskie
All publications →

Titles

Urząd Bezpieczeństwa i Ludowe Wojsko Polskie wobec podziemia niepodległościowego na terenie powiatu przeworskiego w latach 1944–1947

Abstract

OFFICE OF PUBLIC SECURITY AND POLISH PEOPLE’S ARMY IN RELATION TO THE UNDERGROUND INDEPENDENCE MOVEMENT IN THE PRZEWORSK POVIAT 1944–1947
 
The Poviat Office of Public Security in Przeworsk, whose later organizations and methods of work were modelled after the Soviet solutions, was established in the autumn of 1944. It became an instrument allowing the communist circles gathered in the Polish Workers’ Party (PWP) to seize control of the poviat, which took place in stages from 1944 until 1947. This would not be possible had it not been for armed assistance of the Red Army and units of the Polish People’s Army.
The elimination of the underground independence movement in the poviat took place with the use of operation methods practised by the security services in the whole Poland. The army was used to carry out military actions, arrest suspects, convoy the resettled Ukrainians etc. 
An analysis of the operations carried out by the Office of Security and Polish People’s Army indicates that only with their help was PWP able to assume power in the region. Using psychological and physical terror on the poviat community, a system hostile to national traditions was imposed. It effectively enslaved the inhabitants in the following years.

References

BIBLIOGRAFIA

Źródła archiwalne

Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, Oddział Rzeszowie, zesp. Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych Rzeszowie, podzesp. Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego Rzeszowie, sygn. 04/34, 04/35, 04/72, 04/239, 04/244, 39/48, 051/26, 051/27, 051/139, 055/58, 0172/19, 000149/16/K.

Archiwum Państwowe Rzeszowie, zesp.118, Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Partii Robotniczej Rzeszowie, sygn. 17, 19.

Archiwum Państwowe Przemyślu, akta Józefa Benbenka, sygn. 32, 33, 144, 170.

Centralne Archiwum Wojskowe Warszawie, zesp. 1 Armii Wojska Polskiego, sygn. III--112.3, zesp. Krakowskiego Okręgu Wojskowego, sygn. IV.510.5.4., IV.510.5.331, IV.510.5.11.

Źródła drukowane

Bataliony Chłopskie na Rzeszowszczyźnie. Dokumenty, relacje, wspomnienia, oprac. W. Wilbik-Jagustynowa, Warszawa 1973.

Rozpracowanie likwidacja rzeszowskiego Wydziału „WiN” dokumentach UB (1945–1949), wybór, wstęp opracowanie T. Balbus, Z. Nawrocki, Warszawa 2001.

Źródła wywołane

Relacja por. rez. Zofii Góry, pseudonim konspiracyjny „Córa”, byłej łączniczki grupy Kedywu Obwodu AK, dnia 20 IX 2012 roku, prywatne zbiory autora.

Relacja por. rez. Edwarda Pacholarza, pseudonim konspiracyjny „Piwonia”, byłego żołnierza Obwodu AK powiatu jarosławskiego, działający również na terenie powiatu przeworskiego, dnia 23 IX 2012 roku, prywatne zbiory autora.

Relacja por. rez. Józefa Kwaśnego, pseudonim konspiracyjny „Klon”, byłego żołnierza BCh powiatu łańcuckiego działacza ZSL powiatu przeworskiego, dnia 20 IX 2012 roku, prywatne zbiory autora.

Relacja Marii Markowskiej, pseudonim konspiracyjny „Mała”, byłej łączniczki BCh powiatu przeworskiego dnia 23 IX 2012 roku, prywatne zbiory autora.

Literatura

Bobusia B. (red.), 85 lat Garnizonu WP Przemyślu, Przemyśl 2000.

Bury J., Słownik Biograficzny Kobiet Ruchu Oporu województwa przemyskiego 1939–1944, tom 1, Przemyśl 1998.

Byszuk D., Iwaneczko D. (red.), Aparat represji na Rzeszowszczyźnie latach 1944–1956, Rzeszów 2003.

Chodakiewicz J.M., Narodowe Siły Zbrojne „Ząb” przeciw dwu wrogom, Warszawa 1999.

Dobosz S., Przemiany polityczno-społeczne Małopolsce Środkowej latach 1944–1950, Rzeszów 1990.

Dołomisiewicz M., Historia 9 Drezdeńskiej Dywizji Piechoty, Rzeszów 1970.

Gąsiorowski T., Obwód Przeworsk SZP-ZWZ-AK latach 1939–1944/45, Kraków 2009.

Ginalski E., 40 pułk artylerii lekkiej. Zarys dziejów 1944–1947, Warszawa 1968.

Gmitruk J., Matusak P., Wojdyło W., Bataliony Chłopskie 1940–1945, Warszawa 1987.

Iwaneczko D., Nawrocki Z. (red.), Rok pierwszy. Powstanie działalność aparatu bezpieczeństwa publicznego na Rzeszowszczyźnie (sierpień 1944–lipiec 1945), Rzeszów 2005.

Iwaneczko D., Urząd Bezpieczeństwa Przemyślu latach 1944–1946, Rzeszów 2004.

Łopuski J., Losy Armii Krajowej na Rzeszowszczyźnie sierpień–grudzień 1944, Warszawa 1990.

Kaczmarski K., Podziemie narodowe na Rzeszowszczyźnie 1939–1944, Rzeszów 2003.

Konieczny Z., Przeworsk w I połowie XX wieku [w:] Ósmy wiek Przeworska, red. H. Pelc, Przeworsk 2012.

Nawrocki Z., Jan Toth (1911–1949) [w:] Konspiracja opór społeczny Polsce 1944–1956. Słownik biograficzny, tom 1, Kraków–Warszawa–Wrocław 2002, s. 485–486.

Nawrocki Z., Oddział Jana Totka „Mewy”, Zeszyty Historyczne „WiN” nr 15, Kraków 2001.

Nawrocki Z., Zamiast wolności. UB na Rzeszowszczyźnie 1944–1949, Rzeszów 1998.

Niwiński P. (red.), Aparat represji opór społeczny wobec systemu komunistycznego Polsce na Litwie latach 1944–1956, Warszawa 2005.

Muszyński J.W., walce wielką Polskę. Propaganda zaplecza politycznego NSZ (1939–1945), Biała Podlaska–Warszawa 2000.

Ostasz G., Okręg Rzeszowski Zrzeszenia „Wolność Niezawisłość”. Model konspiracji, struktura, dzieje, Rzeszów 2006.

Ostasz G., Podziemna Armia. Podokręg AK Rzeszów, Rzeszów 2010.

Ostasz G., Zrzeszenie „Wolność Niezawisłość” Okręgu Rzeszów, Rzeszów 2000.

Pach M., Zjawisko oporu społecznego po II wojnie światowej powiecie przeworskim, „Rocznik historyczno-archiwalny”, t. 22, Przemyśl 2012.

Rogulski M., Okupacja imię sojuszu, Warszawa 2000.

Stachura A., Szósta pomorska. dziejów Szóstej Pomorskiej DP 1944–1948, Warszawa 1981.

Taborska E., Akcja „Burza” na Rzeszowszczyźnie – Podokręg AK Rzeszów. Obwód AK Przeworsk, Przeworsk 1995.

Terlecki R., Miecz Tarcza komunizmu. Historia aparatu bezpieczeństwa Polsce 1944–1990, Kraków 2007.

Turlejska M. (red.), walce ze zbrojnym podziemiem 1944–1947, Warszawa 1972.

Zagórski A., Zarys historii Obwodu AK Przeworsk, Przeworsk b.d.w.

Zając S., dziejów Krakowskiego Okręgu Wojskowego, Kraków 1995.

Information

Information: History Notebooks, 2014, Issue 141 (3), pp. 719 - 742

Article type: Original article

Titles:

Polish:
Urząd Bezpieczeństwa i Ludowe Wojsko Polskie wobec podziemia niepodległościowego na terenie powiatu przeworskiego w latach 1944–1947
English:
OFFICE OF PUBLIC SECURITY AND POLISH PEOPLE’S ARMY IN RELATION TO THE UNDERGROUND INDEPENDENCE MOVEMENT IN THE PRZEWORSK POVIAT 1944–1947

Authors

Published at: 14.01.2015

Article status: Open

Licence: None

Percentage share of authors:

Arkadiusz Machniak (Author) - 100%

Article corrections:

-

Publication languages:

Polish