FAQ

O kształt policji w II Rzeczypospolitej. Od wzorca samorządowego do modelu państwowego

Publication date: 07.12.2020

History Notebooks, 2020, Issue 147 (4), pp. 703 - 718

https://doi.org/10.4467/20844069PH.20.038.12492

Authors

Robert Litwiński
Maria Curie Skłodowska University, Plac Marii Skłodowskiej-Curie 5, Lublin, Poland
https://orcid.org/0000-0002-5615-4450 Orcid
All publications →

Titles

O kształt policji w II Rzeczypospolitej. Od wzorca samorządowego do modelu państwowego

Abstract

The issue of Police in the Second Republic of Poland: From the local government model to the state model

The article discusses an important aspect associated with the functioning of every state, namely, the question of ensuring public security by an effective police institution. The significance of these issues was recognized already in pre-partition Poland. No wonder that during the world conflict of 1914–1918, when the hopes of Poland regaining its independence appeared, there also arose ideas for ensuring public security, peace and order in the reborn state. The first to emerge were citizens’ bodies: underlying their actions was the intention to secure persons and their property after the withdrawal of the Russians from the Kingdom of Poland. The initiatives they took resulted first in the formation of citizens’organizations, which were subsequently taken over by local government authorities. This made it possible to develop a local government model of police organization with a territorially limited range of operation. However, when the issues of public security began to be considered from the angle of administering the territory of the reborn Republic as a whole, the concept that prevailed was that of a centralized state police institution, which was brought into effect after independence was regained.

References

Źródła archiwalne

Archiwum Państwowe w Lublinie, Lubelski Obywatelski Komitet Gubernialny, Wstęp do inwentarza.

Biblioteka Uniwersytecka Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Archiwum Jana Steckiego, rkps 571.

Źródła drukowane

Dekret o organizacji policji komunalnej z 9 stycznia 1919 r., „Dziennik Praw Państwa Polskiego” 1919, nr 5, poz. 98.

Dekret w przedmiocie uzupełnienia przepisów o organizacji Milicji Ludowej, „Dziennik Praw Państwa Polskiego” 1919, nr 14, poz. 153.

Kalendarzyk Polityczno-Historyczny miasta stołecznego Warszawy na 1917 rok, Warszawa b.d.w.

Księga pamiątkowa Straży Obywatelskiej st. m. Warszawy i Przedmieść 5.VIII.1915 – 31.1.1916, oprac. J. P., Warszawa–Lwów 1916.

Okupacja Warszawy. Zbiór dokumentów i głosów prasy dotyczących sprawy polskiej w związku z zajęciem Warszawy przez wojska niemieckie. Sierpień 1915 r., Fryburg 1915.

Przepisy o organizacji Milicji Ludowej z 5 grudnia 1918 r., „Dziennik Praw Państwa Polskiego” 1918, nr 19, poz. 53.

Przepisy przejściowe do rozporządzenia o Policji Wojewódzkiej, „Dziennik Ustaw Śląskich” 1922, nr 1, poz. 5.

Regulamin służbowy dla Milicji Miejskiej st. m. Warszawy, Warszawa 1916.

Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 28 października 1933 r. o służbie w Policji Województwa Śląskiego, „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej” 1933, nr 86, poz. 662.

Rozporządzenie z dnia 17. czerwca 1922 r. w przedmiocie organizacji Policji Województwa Śląskiego, „Dziennik Ustaw Śląskich” 1922, nr 1, poz. 4.

Sprawozdanie Komitetu Obywatelskiego 1915 r. Część 2-ga (okres od 5 sierpnia do 31 grudnia 1915 r.), Warszawa 1917.

Sprawozdanie Komitetu Obywatelskiego miasta Warszawy. Sierpień – grudzień 1914, Warszawa 1915.

Sprawozdanie stenograficzne z 16. posiedzenia Sejmu Ustawodawczego z dnia 20 III 1919 r.

Sprawozdanie stenograficzne z 39. posiedzenia Sejmu Ustawodawczego z dnia 16 V 1919 r.

Sprawozdanie stenograficzne z 76. posiedzenia Sejmu Ustawodawczego z dn. 24 VII 1919 r.

Ustawa z dnia 24 lipca 1919 roku o policji państwowej, „Dziennik Praw Państwa Polskiego” 1919, nr 61, poz. 363.

Uwagi ogólne o organizacji policji w Król. Polskiem, „Milicjant” 1919, nr 2.

Dzienniki i wspomnienia

Dziennik Juliusza Zdanowskiego, t. I, 22 VI 1915 – 29 IV 1917, oprac. J. Faryś, T. Sikorski, H. Walczak, A. Wątor, Szczecin 2013.

Dziennik Juliusza Zdanowskiego, t. II, 15 X 1918 – 23 VI 1919, oprac. J. Faryś, T. Sikorski, H. Walczak, A. Wątor, Szczecin 2013.

Moraczewski J., Przewrót w Polsce, Warszawa 2015.

Uziembło W., Wspomnienia 1900–1939, Warszawa 1965.

Wardęski H., Moje wspomnienia policyjne, Warszawa 1926.

Wojciechowski S., Moje wspomnienia, cz. II, Warszawa 2017.

Opracowania i artykuły monograficzne

Abramski A., Konieczny J., Justycjariusze, hutmani, policjanci. Z dziejów służb ochrony porządku w Polsce, Katowice 1987.

Czapiński W., Bezpieczeństwo, spokój i porządek publiczny w naszem prawie administracyjnem, „Gazeta Administracji i Policji Państwowej” 1929, nr 9.

Czerwiński H., Feljeton milicyjny, „Milicjant” 1919, nr 1.

Dziesięciolecie Służby Bezpieczeństwa w Polsce Odrodzonej, red. E. Grabowiecki, Warszawa 1925.

Gryz G., Milicja Miejska miasta stołecznego Warszawy [w:] Od straży obywatelskich do Policji. Służby porządkowe na ziemiach polskich w XX wieku, red. R. Łaszewski, B. Sprengel, Włocławek 2007.

Kochanowski J., O kształt polskiej policji – styczeń 1917 – listopad 1918, „Przegląd Historyczny” 1986, t. LXXVII, z. 3.

Kramarz H., Samorząd Lwowa w czasie pierwszej wojny światowej i jego rola w życiu miasta, Kraków 1994.

Kroński A., Straż Obywatelska m. st. Warszawy 1915 roku, Warszawa 1934.

Leinwand A., Pogotowie Bojowe i Milicja Ludowa w Polsce 1917–1919, Warszawa 1972.

Litwiński R., Korpus policji w II Rzeczypospolitej. Służba i życie prywatne, Lublin 2007.

Litwiński R., O bezpieczeństwo wewnętrzne odrodzonej Rzeczypospolitej, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2018, nr 1–2.

Litwiński R., O polską policję. Koncepcje organizacji bezpieczeństwa publicznego na ziemiach polskich w czasie Wielkiej Wojny [w:] Lata Wielkiej Wojny. Dojrzewanie do niepodległości 1914–1918, red. D. Grinberg, J. Snopko, G. Zakiewicz, Białystok 2007.

Litwiński R., Policja Państwowa w województwie lubelskim w latach 1919–1939, Lublin 2001.

Michałowski S., Myśl polityczna Polskiej Partii Socjalistycznej (1918–1939), Lublin 1994.

Mikitin J., Geneza instytucji policyjnych na Śląsku w latach 1918–1922 [w:] Administracja bezpieczeństwa na terenie województwa śląskiego w latach 1922–1939, red. D. Gregorczyk, A. Osierda, Bielsko-Biała 2010.

Mikitin J., Policja Województwa Śląskiego 1922–1939 [w:] Administracja bezpieczeństwa na terenie województwa śląskiego w latach 1922–1939, red. D. Gregorczyk, A. Osierda, Bielsko-Biała 2010.

Misiuk A., Tworzenie się polskich organów policyjnych w okresie I wojny światowej (1914–1918), „Problemy Kryminalistyki” 1987, nr 176.

Pająk J.Z., O rząd i armię. Centralny Komitet Narodowy (1915–1917), Kielce 2003.

Starościak W., Kazimierz Srokowski – pierwszy przewodniczący Rady Miejskiej w latach 1917–1924, „Raptularz Kulturalny” 2005, nr 1.

Strzelecki W., Bezpieczeństwo na ziemiach Polski. Od kmiecia grodowego do granatowej armii, Warszawa 1934.

Tomasiewicz J., Grudka P., Paramilitarne struktury i działalność spiskowo-bojowa Polskiej Partii Socjalistycznej 1918–1928, „Bezpieczeństwo. Teoria i praktyka” 2017, nr 2.

Tomasiewicz J., Paramilitarne struktury i działalność spiskowo-bojowa polskiej prawicy 1918–1933, „Bezpieczeństwo. Teoria i praktyka” 2016.

Zahorski A., Centralne instytucje policyjne w Polsce w dobie rozbiorów, Warszawa 1959.

Information

Information: History Notebooks, 2020, Issue 147 (4), pp. 703 - 718

Article type: Original article

Titles:

Polish:

O kształt policji w II Rzeczypospolitej. Od wzorca samorządowego do modelu państwowego

English:

The Issue of Police in the Second Republic of Poland. From the Local Government Model to the State Model

Authors

https://orcid.org/0000-0002-5615-4450

Robert Litwiński
Maria Curie Skłodowska University, Plac Marii Skłodowskiej-Curie 5, Lublin, Poland
https://orcid.org/0000-0002-5615-4450 Orcid
All publications →

Maria Curie Skłodowska University, Plac Marii Skłodowskiej-Curie 5, Lublin, Poland

Published at: 07.12.2020

Article status: Open

Licence: CC BY-NC-ND  licence icon

Percentage share of authors:

Robert Litwiński (Author) - 100%

Article corrections:

-

Publication languages:

Polish