FAQ
logo of Jagiellonian University in Krakow

Anomalnie wysokie miesięczne opady atmosferyczne w Polskich Karpatach i na ich przedpolu (1881–2010)

Publication date: 10.12.2014

Geographical Studies, 2014, Issue 138, pp. 7-28

https://doi.org/10.4467/20833113PG.14.015.2697

Authors

,
Robert Twardosz
Institute of Geography and Spatial Management, Jagiellonian University
, Poland
All publications →
Marta Cebulska
Cracow University of Technology, Faculty of Environmental Engineeringa, ul. Warszawska 24, 31-155 Kraków
All publications →

Titles

Anomalnie wysokie miesięczne opady atmosferyczne w Polskich Karpatach i na ich przedpolu (1881–2010)

Abstract

Długotrwałe utrzymywanie się obfitych opadów atmosferycznych jest przyczyną wezbrań oraz innych groźnych procesów i zjawisk przyrodniczych. Celem opracowania jest zatem poznanie anomalnie wysokich opadów miesięcznych w polskich Karpatach i na ich przedpolu. Z badano przebieg roczny i wieloletni, czas wystąpienia i zasięg przestrzenny anomalnie wysokich opadów, a także ich związek z cyrkulacją atmosferyczną, na podstawie sum miesięcznych z 16 stacji meteorologicznych ze 130 lat 1881 – 2010. Z a podstawę wyłonienia anomalnie wysokich sum miesięcznych opadów przyjęto kwartyl górny powiększony o 1,5-krotność rozstępu międzykwartylowego. Stwierdzono, że w ciągu 130 lat było 200 przypadków anomalnie wysokich opadów (AWO), które wystąpiły w 106 latach. W większości pojawiały się one tylko na pojedynczej stacji lub dwóch sąsiednich, co wyraźnie wskazuje, że o bardzo dużych opadach decydują uwarunkowania nie tylko cyrkulacyjne, ale także lokalne. W przebiegu wieloletnim częstości A W O nie stwierdzono zmian istotnych statystycznie. W rozpatrywanym okresie stwierdzono dwa AWO, które wystąpiły na wszystkich 16 stacjach ; było to w maju 1940 i 2010 r. Skutkiem ich wystąpienia były powodzie zaliczone do katastrofalnych. Opady w maju 2010 r. cechowały się zarówno największymi sumami bezwzględnymi ( ponad 500 mm ), jak i największymi wartościami względnymi, czyli stosunkiem do średniej sumy wieloletniej ( prawie 500 % ).

References

Download references

Alexandersson H., 1986, A homogeneity test applied to precipitation data, International Journal of Climatology, 6, 661 – 675.

Cebulak E., 1998 / 1999, Charakterystyka wysokich opadów wywołujących wezbrania rzek karpackich, Folia Geographica, Series Geographica-Physica, 29 – 30, 43 – 65.

Cebulska M., Twardosz R., Cichocki J., 2007, Zmiany rocznych sum opadów atmosferycznych w dorzeczu górnej Wisły w latach 1881 – 2030, [ w : ] K. Piotrowicz, R. Twardosz ( red. ), Wahania klimatu w różnych skalach przestrzennych i czasowych, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej U J, Kraków, 383 – 390.

Hellmann G., 1906, Die Niederschläge in den Norddeutschen Stromgebieten, Zweiter Band, Tabellen I, Berlin, Dietrich Reimer.

International Meteorological Vocabulary, 1992, W M O, No. 182, Geneva.

I P C C, 2007, Climate Change 2007. The Physical Science Basis : Contribution of Working Group I to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change, [ w : ] S. Solomon, D. Qin, M. Manning, Z. Chen, M. Marquis, K.B. Averyt, M. Tignor, H. L. Miller ( red. ), Cambridge University Press, Cambridge, United Kingdom and New York, NY, USA.

Kaczorowska Z., 1962, Opady w Polsce w przekroju wieloletnim, Prace Geograficzne PAN, 33.

Kossowska-Cezak, 1993, Okresy z niedostatkiem opadów w 120-leciu 1871–1990 ( na przykładzie Warszawy ), Przegląd Geofizyczny, 3 –4, 213 – 222.

Kossowska-Cezak U., 1997, Miesięczne warunki termiczno-opadowe i ich zależność od cyrkulacji atmosferycznej, Prace i Studia Geograficzne 20, 125–144.

Kossowska-Cezak U., 2012, Nadmiary i niedostatki opadów atmosferycznych we wschodniej części Niziny Mazowieckiej ( na przykładzie Warszawy-Okęcia i Siedlec ), Zeszyty Naukowe Szkoły Wyższej Przymierza Rodzin w Warszawie, Seria Geograficzno-Turystyczna, 5, 9, 9 – 42.

Kożuchowski K. ( red. ), 2004,Skala, uwarunkowania i perspektywy współczesnych zmian klimatycznych w Polsce, Zakład Dynamiki Środowiska i Bioklimatologii U Ł, Łódź.

Miętus M., Filipiak J., Owczarek M., Jakusik E., 2005, Zmienność warunków opadowych w rejonie polskiego wybrzeża Morza Bałtyckiego w świetle kwantylowej klasyfikacji opadowej, Materiały Badawcze I M G W, Meteorologia, 37.

Maciejewski M., Ostojski M., Walczykiewicz T. ( red. ), 2011,Dorzecze Wisły. Monografia powodzi maj–czerwiec 2010, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa.

Mrugała S., 2001,Opady atmosferyczne o normalnej i anomalnej wysokości na obszarze Polski ( 1951–1990 ), Wydawnictwo U M C S, Lublin.

Niedźwiedź T., 1981, Sytuacje synoptyczne i ich wpływ na zróżnicowanie przestrzenne wybranych elementów klimatu dorzecza górnej Wisły, Rozprawy Habilitacyjne U J, 58.

Niedźwiedź T., 2014, Kalendarz typów cyrkulacji dla obszaru Polski Południowej ( 09.1873 – 18.01.2011 ), Katedra Klimatologii, Wydział Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego, Sosnowiec, plik komputerowy dostępny on line :.http ://klimat.wnoz.us.edu.pl/.

Niedźwiedź T., Obrębska-Starklowa B., 1991, Klimat, [ w : ] I. Dynowska, M.  Maciejewski ( red. ), Dorzecze górnej Wisły, Wydawnictwo P W N, 68–84.

Niedźwiedź T., Twardosz R., Walanus A., 2009, Long-term variability of precipitation series in east central Europe in relation to circulation patterns, Theoretical and Applied Climatology, 98, 3–4, 337–350.

Punzet J., 1994, Katastrofalne powodzie w dorzeczu górnej Wisły w XX wieku, I M G W, Kraków.

Schönwiese C.-D., Grieser J., Trömel S., 2003, Secular change of extreme monthly precipitation in Europe, Theoretical and Applied Climatology, 75, 245–250.

STATISTICA ( Data analysis software system ), 2010, version 6. StatSoft, Inc.www.statsoft.com.

Stedinger J. R.,Vogel R.M., Foufoula-Georgiou E., 1993, Frequency Analysis of Extreme Events, [ w : ] D. R. Maidment ( red. ), Handbook of Hydrology, McGraw-Hill, New York, 1810 – 1823.

Trepińska J., 2000, Anomalie, cykle i trendy termiczne w klimatologii na przykładzie fluktuacji termicznych w Europie Środkowej w XIX i XX wieku, Acta Universitatis Nicolai Copernici, Geographia, 31, 106, 307 – 326.

Trömel S., Schönwiese C. D., 2007, Probability change of extreme precipitation observed from 1901 to 2000 in Germany, Theoretical and Applied Climatology, 87, 29 – 39.

Twardosz R., 2000, Opady normalne i anomalne w Krakowie w latach 1850 – 1998, Przegląd Geofizyczny, 2, 171–182.

Twardosz R., 2005, Dobowy przebieg opadów atmosferycznych w ujęciu synoptycznym i probabilistycznym na przykładzie Krakowa ( 1886 – 2002 ), Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej U J, Kraków.

Ustrnul Z., Kowanetz L., Matuszko D., Twardosz R., Piotrowicz K., Wypych A., 2009, Klimatyczne uwarunkowania rozwoju rolnictwa w dorzeczu górnej Wisły na przełomie XX i XXI wieku, [ w : ] Z. Górka, A. Zborowski ( red. ), Człowiek i rolnictwo, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej U J, Kraków, 135 – 147.

Warakomski W., 1989 / 1990, W poszukiwaniu koncepcji anomalii klimatycznych, Annales UMCS, sec. B, 44 / 45, 211 – 224.

Warakomski W., 1997, Problemy z klasyfikacją i przewidywaniem pogodowych zjawisk ekstremalnych, Sympozjum Jubileuszowe  Ekstremalne zjawiska meteorologiczne, hydrologiczne i oceanograficzne , P T Geof. 12 – 14 listopada 1997, Warszawa, 169 – 174.

Woźniak A., 2012, Opady w 2010 roku w Krakowie na tle wielolecia 1863 – 2010, Przegląd Geofizyczny, 3 – 4, 406 – 419.

Woźniak A., 2013, Opady w 2010 roku w Karpatach Polskich na tle wielolecia 1881 – 2010, Prace Geograficzne, 133, 35 – 48.

Information

Information: Geographical Studies, 2014, Issue 138, pp. 7-28

Article type: Original article

Titles:

Polish:

Anomalnie wysokie miesięczne opady atmosferyczne w Polskich Karpatach i na ich przedpolu (1881–2010)

English: Anomalously high monthly precipitation totals in the Polish Carpathian Mountains and their foreland (1881–2010)

Authors

Institute of Geography and Spatial Management, Jagiellonian University
Poland

Cracow University of Technology, Faculty of Environmental Engineeringa, ul. Warszawska 24, 31-155 Kraków

Published at: 10.12.2014

Article status: Open

Licence: None

Percentage share of authors:

Robert Twardosz (Author) - 50%
Marta Cebulska (Author) - 50%

Article corrections:

-

Publication languages:

Polish