Anomalously high monthly precipitation totals in the Polish Carpathian Mountains and their foreland (1881–2010)
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEChoose format
RIS BIB ENDNOTEAnomalnie wysokie miesięczne opady atmosferyczne w Polskich Karpatach i na ich przedpolu (1881–2010)
Publication date: 10.12.2014
Geographical Studies, 2014, Issue 138, pp. 7-28
https://doi.org/10.4467/20833113PG.14.015.2697Authors
Anomalnie wysokie miesięczne opady atmosferyczne w Polskich Karpatach i na ich przedpolu (1881–2010)
Długotrwałe utrzymywanie się obfitych opadów atmosferycznych jest przyczyną wezbrań oraz innych groźnych procesów i zjawisk przyrodniczych. Celem opracowania jest zatem poznanie anomalnie wysokich opadów miesięcznych w polskich Karpatach i na ich przedpolu. Z badano przebieg roczny i wieloletni, czas wystąpienia i zasięg przestrzenny anomalnie wysokich opadów, a także ich związek z cyrkulacją atmosferyczną, na podstawie sum miesięcznych z 16 stacji meteorologicznych ze 130 lat 1881 – 2010. Z a podstawę wyłonienia anomalnie wysokich sum miesięcznych opadów przyjęto kwartyl górny powiększony o 1,5-krotność rozstępu międzykwartylowego. Stwierdzono, że w ciągu 130 lat było 200 przypadków anomalnie wysokich opadów (AWO), które wystąpiły w 106 latach. W większości pojawiały się one tylko na pojedynczej stacji lub dwóch sąsiednich, co wyraźnie wskazuje, że o bardzo dużych opadach decydują uwarunkowania nie tylko cyrkulacyjne, ale także lokalne. W przebiegu wieloletnim częstości A W O nie stwierdzono zmian istotnych statystycznie. W rozpatrywanym okresie stwierdzono dwa AWO, które wystąpiły na wszystkich 16 stacjach ; było to w maju 1940 i 2010 r. Skutkiem ich wystąpienia były powodzie zaliczone do katastrofalnych. Opady w maju 2010 r. cechowały się zarówno największymi sumami bezwzględnymi ( ponad 500 mm ), jak i największymi wartościami względnymi, czyli stosunkiem do średniej sumy wieloletniej ( prawie 500 % ).
Alexandersson H., 1986, A homogeneity test applied to precipitation data, International Journal of Climatology, 6, 661 – 675.
Cebulak E., 1998 / 1999, Charakterystyka wysokich opadów wywołujących wezbrania rzek karpackich, Folia Geographica, Series Geographica-Physica, 29 – 30, 43 – 65.
Cebulska M., Twardosz R., Cichocki J., 2007, Zmiany rocznych sum opadów atmosferycznych w dorzeczu górnej Wisły w latach 1881 – 2030, [ w : ] K. Piotrowicz, R. Twardosz ( red. ), Wahania klimatu w różnych skalach przestrzennych i czasowych, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej U J, Kraków, 383 – 390.
Hellmann G., 1906, Die Niederschläge in den Norddeutschen Stromgebieten, Zweiter Band, Tabellen I, Berlin, Dietrich Reimer.
International Meteorological Vocabulary, 1992, W M O, No. 182, Geneva.
I P C C, 2007, Climate Change 2007. The Physical Science Basis : Contribution of Working Group I to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change, [ w : ] S. Solomon, D. Qin, M. Manning, Z. Chen, M. Marquis, K.B. Averyt, M. Tignor, H. L. Miller ( red. ), Cambridge University Press, Cambridge, United Kingdom and New York, NY, USA.
Kaczorowska Z., 1962, Opady w Polsce w przekroju wieloletnim, Prace Geograficzne PAN, 33.
Kossowska-Cezak, 1993, Okresy z niedostatkiem opadów w 120-leciu 1871–1990 ( na przykładzie Warszawy ), Przegląd Geofizyczny, 3 –4, 213 – 222.
Kossowska-Cezak U., 1997, Miesięczne warunki termiczno-opadowe i ich zależność od cyrkulacji atmosferycznej, Prace i Studia Geograficzne 20, 125–144.
Kossowska-Cezak U., 2012, Nadmiary i niedostatki opadów atmosferycznych we wschodniej części Niziny Mazowieckiej ( na przykładzie Warszawy-Okęcia i Siedlec ), Zeszyty Naukowe Szkoły Wyższej Przymierza Rodzin w Warszawie, Seria Geograficzno-Turystyczna, 5, 9, 9 – 42.
Kożuchowski K. ( red. ), 2004,Skala, uwarunkowania i perspektywy współczesnych zmian klimatycznych w Polsce, Zakład Dynamiki Środowiska i Bioklimatologii U Ł, Łódź.
Miętus M., Filipiak J., Owczarek M., Jakusik E., 2005, Zmienność warunków opadowych w rejonie polskiego wybrzeża Morza Bałtyckiego w świetle kwantylowej klasyfikacji opadowej, Materiały Badawcze I M G W, Meteorologia, 37.
Maciejewski M., Ostojski M., Walczykiewicz T. ( red. ), 2011,Dorzecze Wisły. Monografia powodzi maj–czerwiec 2010, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa.
Mrugała S., 2001,Opady atmosferyczne o normalnej i anomalnej wysokości na obszarze Polski ( 1951–1990 ), Wydawnictwo U M C S, Lublin.
Niedźwiedź T., 1981, Sytuacje synoptyczne i ich wpływ na zróżnicowanie przestrzenne wybranych elementów klimatu dorzecza górnej Wisły, Rozprawy Habilitacyjne U J, 58.
Niedźwiedź T., 2014, Kalendarz typów cyrkulacji dla obszaru Polski Południowej ( 09.1873 – 18.01.2011 ), Katedra Klimatologii, Wydział Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego, Sosnowiec, plik komputerowy dostępny on line :.http ://klimat.wnoz.us.edu.pl/.
Niedźwiedź T., Obrębska-Starklowa B., 1991, Klimat, [ w : ] I. Dynowska, M. Maciejewski ( red. ), Dorzecze górnej Wisły, Wydawnictwo P W N, 68–84.
Niedźwiedź T., Twardosz R., Walanus A., 2009, Long-term variability of precipitation series in east central Europe in relation to circulation patterns, Theoretical and Applied Climatology, 98, 3–4, 337–350.
Punzet J., 1994, Katastrofalne powodzie w dorzeczu górnej Wisły w XX wieku, I M G W, Kraków.
Schönwiese C.-D., Grieser J., Trömel S., 2003, Secular change of extreme monthly precipitation in Europe, Theoretical and Applied Climatology, 75, 245–250.
STATISTICA ( Data analysis software system ), 2010, version 6. StatSoft, Inc.www.statsoft.com.
Stedinger J. R.,Vogel R.M., Foufoula-Georgiou E., 1993, Frequency Analysis of Extreme Events, [ w : ] D. R. Maidment ( red. ), Handbook of Hydrology, McGraw-Hill, New York, 1810 – 1823.
Trepińska J., 2000, Anomalie, cykle i trendy termiczne w klimatologii na przykładzie fluktuacji termicznych w Europie Środkowej w XIX i XX wieku, Acta Universitatis Nicolai Copernici, Geographia, 31, 106, 307 – 326.
Trömel S., Schönwiese C. D., 2007, Probability change of extreme precipitation observed from 1901 to 2000 in Germany, Theoretical and Applied Climatology, 87, 29 – 39.
Twardosz R., 2000, Opady normalne i anomalne w Krakowie w latach 1850 – 1998, Przegląd Geofizyczny, 2, 171–182.
Twardosz R., 2005, Dobowy przebieg opadów atmosferycznych w ujęciu synoptycznym i probabilistycznym na przykładzie Krakowa ( 1886 – 2002 ), Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej U J, Kraków.
Ustrnul Z., Kowanetz L., Matuszko D., Twardosz R., Piotrowicz K., Wypych A., 2009, Klimatyczne uwarunkowania rozwoju rolnictwa w dorzeczu górnej Wisły na przełomie XX i XXI wieku, [ w : ] Z. Górka, A. Zborowski ( red. ), Człowiek i rolnictwo, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej U J, Kraków, 135 – 147.
Warakomski W., 1989 / 1990, W poszukiwaniu koncepcji anomalii klimatycznych, Annales UMCS, sec. B, 44 / 45, 211 – 224.
Warakomski W., 1997, Problemy z klasyfikacją i przewidywaniem pogodowych zjawisk ekstremalnych, Sympozjum Jubileuszowe Ekstremalne zjawiska meteorologiczne, hydrologiczne i oceanograficzne , P T Geof. 12 – 14 listopada 1997, Warszawa, 169 – 174.
Woźniak A., 2012, Opady w 2010 roku w Krakowie na tle wielolecia 1863 – 2010, Przegląd Geofizyczny, 3 – 4, 406 – 419.
Woźniak A., 2013, Opady w 2010 roku w Karpatach Polskich na tle wielolecia 1881 – 2010, Prace Geograficzne, 133, 35 – 48.
Information: Geographical Studies, 2014, Issue 138, pp. 7-28
Article type: Original article
Titles:
Anomalnie wysokie miesięczne opady atmosferyczne w Polskich Karpatach i na ich przedpolu (1881–2010)
Institute of Geography and Spatial Management, Jagiellonian University
Poland
Cracow University of Technology, Faculty of Environmental Engineeringa, ul. Warszawska 24, 31-155 Kraków
Published at: 10.12.2014
Article status: Open
Licence: None
Percentage share of authors:
Article corrections:
-Publication languages:
PolishView count: 3532
Number of downloads: 1776