Parafia rzymsko-katolicka w Stawiszynie powstała zapewne w XIII w. i z racji tego, że dobra te były własnością królewską, jej fundatorem był ówczesny monarcha. Dwa wieki później należała ona do najbardziej zamożnych beneficjów w archidiakonacie kaliskim. W 1360 r. z inicjatywy króla Kazimierza Wielkiego w miejsce drewnianej świątyni pobudowano murowany kościół, który został konsekrowany pod wezwaniem św. Bartłomieja i św. Jadwigi. Na przestrzeni wieków architektura kościoła, pierwotnie gotyckiego, ulegała licznym przemianom. Budynek był kilkakrotnie zniszczony i odbudowywany, a każdy remont pozostawiał ślady zacierające pierwotny jego styl. Najistotniejsze zmiany zrealizowane zostały w latach 1880-1940, czyli w okresie przypadającym na sprawowanie posługi przez trzech proboszczów: Teodora Meyera, Edmunda Esmana i Bronisława Kozankiewicza. Każdy z nich odegrał istotną rolę w dziejach stawiszyńskiej parafii katolickiej. Celem niniejszego artykułu nie jest ocena odbudowy kościoła parafialnego w Stawiszynie za czasów działalności wspomnianych sług Bożych, ale przedstawienie czytelnikowi najważniejszych ich zasług w tym aspekcie. Przy czym należy podkreślić, że poczynania księdza Edmunda Esmana można uznać za najbliższe czynnościom określanym współcześnie pojęciem „restauracja”. Nie ujmuje to w żaden sposób osiągnięciom dwóch pozostałych duszpasterzy, dzięki którym stawiszyńscy parafianie mogą podziwiać zachowane do dziś zabytki sztuki sakralnej. Tekst ten stanowi jedynie przyczynek do dalszych badań, które należy pogłębić o wnikliwą analizę archiwaliów przechowywanych w Archiwum Diecezjalnym we Włocławku.

The Roman Catholic parish in Stawiszyn was probably founded in the 13th century and due to the fact that these goods were royal property, its founder was the monarch at the time. Two centuries later, it was one of the most prosperous benefices in the Kalisz Archdeaconry. In 1360, at the initiative of King Casimir the Great, a brick church was built in place of the wooden temple, which was consecrated under the invocation of St. Bartholomew and St. Jadwiga. Over the centuries, the architecture of the church, originally gothic, has undergone numerous changes. The building was destroyed and rebuilt several times, and each renovation left traces blurring its original style. The most important changes were implemented in the years 1880-1940, i.e. in the period when the ministry was exercised by three parish priests: Teodor Meyer, Edmund Esman and Bronisław Kozankiewicz. Each of them played an important role in the history of the Catholic parish in Staviszyn. The purpose of this article is not to evaluate the reconstruction of the parish church in Stawiszyn during the times of the above-mentioned servants of God, but to present to the reader their most important merits in this aspect. At the same time, it should be emphasized that the activities of Father Edmund Esman can be considered the closest to the activities referred to today as “restoration”. This does not in any way detract from the achievements of the other two priests, thanks to whom the parishioners of Staviszyn can admire the monuments of sacred art that have survived to this day. This text is only a contribution to further research, which should be deepened by a thorough analysis of the archival materials stored in the Diocesan Archives in Włocławek.