Rytuały położnicze. Rousseau, ekokrytyka i starożytny mit „stanu natury”
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTERytuały położnicze. Rousseau, ekokrytyka i starożytny mit „stanu natury”
Data publikacji: 2016
Terminus, 2015, Tom 17, zeszyt 4 (37), s. 487 - 530
https://doi.org/10.4467/20843844TE.15.014.5143Autorzy
Rytuały położnicze. Rousseau, ekokrytyka i starożytny mit „stanu natury”
Maternal rituals: Rousseau, Ecocriticism and the Ancient Myth of “The State of Nature”
This paper argues that many methodological approaches that currently dominate in the field of literary studies accept (more or less tacitly) the myth of anthropogenesis established in the works of Jean Jacques Rousseau. The myth is a specific elaboration of the myths on the origins of man as a social creature present in the humanistic tradition. Thus the narration of Rousseau distorts the way the older, especially humanist, literary works are now interpreted. It is also connected with the limited reception of such works within the new currents, which are declaratively non-anthropocentric and anti-essentialist. Not only the humanistic writings, but also their ancient sources, are commonly inscribed with the supposition about the separated status of man and the existence of the strict division between the human and the non-human. The aim of the aforementioned new studies is to challenge such division.
The role of the thought of Rousseau in the modern reception of ancient texts has been acknowledged in the works of Denise Leduc-Fayette and Ralph A. Leigh. However, even the very first interpreters of Rousseau’s ideas pointed to his powerful employment of the plots taken from the ancient authors, especially the stoics. In contrast to the existing research literature, the aim of the paper is not to be an exhaustive comparative analysis of the ideas of Seneca and Rousseau. Such analyses have been largely presented within the existing literature, i.e. in the works of Georges Pire, Raymond Trousson, Lucien Nouis, Mikołaj Olszewski. Instead, the author attempts to identify the specific elements of the ancient antropogenetic myth, which were ignored by the 18th century philosopher in his devastating criticism of humanistic literary culture.
The first section of the paper is devoted to the reconstruction of the plot with Rousseau in mind. It is illustrated with the analyses of the educational treatise Emile. The following sections refer to the ancient texts whose authors in varied ways employed Hesiod’s myth of the origins of humanity. The analyses include not only the commonly addressed Letter XC of Seneca, but also (inter alia) the multiple fragments of the works of Cicero and the Platonian dialogue Protagoras. The author adopted the assumption that only such wider comparative analyses of different versions of the myth disclose its interesting but seriously overlooked elements.
The paper emphasizes the role of common metaphors referring to maternity. They appear functional for expressing the relation between human arts and the social condition of man. It also describes the internal hierarchic relations between various realms of human actions and creations. Rousseau, as well as the ancient authors, recreates the rituals relating to childbirth and nurture. The author argues that all such descriptions have a similar function in the analysed texts. As a specific metaphor they express the ambiguous, ontological status of a human community. They also imply that such a community should not be perceived as a durable social structure but as a constantly recreated experience. At the same time, the analyses provide an interpretation of the widespread humanistic motif of the arts (and later literature) as “bounding the community together”.
In the conclusion of the paper, the ancient metaphors are related to the concepts of modern anthropology, such as the idea of liminality in the works of Victor Turner. The author stresses the necessity to read the old metaphors anew. She claims that they express enthralling but still seriously under-read ideas about human experience, creations and communities.
Agricola R., De formando studio Epistola ad Jacobum Barbirianum, Parisiis 1550.
Althusser L., The Myth of the State of Nature: Extract From Initiation à la philosophie pour les non-philosophes, tłum. G.M. Gosgarian, „Diacritics” 43 (2015), z. 2.
Św. Augustyn, De civitate Dei, tłum. W. Kubicki, Kęty 2015.
Św. Augustyn, Wyznania, tłum. Z. Kubiak, Kraków 1996.
Baczko B., Rousseau: samotność i wspólnota, Gdańsk 2009.
Berlin I., Pokrzywione drzewo człowieczeństwa, tłum. M. Pietrzak-Merta, Warszawa 2004.
Bernhard Th., Autobiografie, tłum. S. Lisiecka, Wołowiec 2011.
Borowski A., Renesans, Warszawa 1992.
Buell L., The Environmental Imagination: Thoreau, Nature Writing, and the Formation of American Culture, Cambridge MA 1995.
Cajot J.-J., Les plagiats de M. J[ean] J[acques] R[ousseau] de Geneve, sur l’éducation, Paris, 1766.
de Certeau M., Wynaleźć codzienność, tłum. K. Thiel-Jańczuk, Kraków 2008.
Cyceron Marcus Tullius, Księgi akademickie, O najwyższym dobru i złu, tłum. W. Kornatowski, Warszawa 1961.
Cyceron Marcus Tullius,O mówcy, tłum. B. Awianowicz, Kęty 2010.
Cyceron Marcus Tullius, O państwie, [w:] Pisma filozoficzne, tłum. W. Kornatowski, Warszawa 1960.
Cyceron Marcus Tullius,Rozmowy tuskulańskie, tłum. W. Kornatowski, Warszawa 2010.
Dictionnaire de Jean-Jacques Rousseau, red. R. Trousson i F.S. Eigeldinger, Paris 1996.
Domański J., „Scholastyczne” i „humanistyczne” pojęcie filozofii, Kęty 2005.
Dutsch D., Nenia: Gender, Genre, and Lament in Ancient Rome, [w:] Lament: Studies in the Ancient Mediterranean and Beyond, red. A. Suter, Oxford 2008.
Epiktet, Diatryby, tłum. L. Joachimowicz, Warszawa 1961.
Ferekrates, Argioi, [w:] Poetarum comicorum Graecorum fragmenta, ed. A. Meineke, F.H. Bothe, Parisiis 1855.
Fragments of old comedy, vol. 2: Diopeithes to Pherecrates, ed. I.E. Storey, Cambridge MA 2011.
Glosariusz staropolski: dydaktyczny słownik etymologiczny, red. W. Decyk-Zięba, S. Dubisz, Warszawa 2008.
Halbwachs M., Społeczne ramy pamięci, wstęp i tłum. M. Kula, Warszawa 2008.
Hezjod, Prace i dnie, tłum. J. Łanowski, Warszawa 1999.
Horacy, Dzieła wszystkie, tłum. A. Lam, Warszawa 2010.
Hulliung M., The autocritique of Enlightenment: Rousseau and the philosophes, Cambridge MA 1994.
Kaszowska-Wandor B., Literature as a speculum vitae and literature that discards life, [w:] La littérature et la vie, red. J.Ch. Ippolito, Paris 2016 (w druku).
Kidd I.G., Posidonius, vol. II: The Commentary, (i) Testimonia and Fragments 1–149; (ii) Fragments 150–293, Cambridge Classical Texts and Commentaries, 14A, 14B, Cambridge 1988.
Kittler F., Aufschreibesysteme 1800–1900, Munich 1985.
Leduc-Fayette D., Jean-Jacques Rousseau et le mythe de l’antiquité, Paris 1974.
Laertios Diogenes, Żywoty i poglądy słynnych filozofów, tłum. I. Krońska i in., Warszawa 2006.
Leigh R.A., Jean-Jacques Rousseau and the myth of antiquity in the eighteenth-century, [w:] Classical influences on Western thought, 1650–1870, red. R.R. Bolgar, Cambridge 1979.
Lévi-Strausse C., Jan Jakub Rousseau, twórca nauk humanistycznych, tłum. L. Kolankiewicz, „Twórczość” 1984, nr 6.
Libanus J., Mowa pochwalna na cześć filozofii, tłum. M. Cytowska, [w:] Filozofia i myśl społeczna XVI wieku, wybrał, oprac. wstępem i przypisami opatrzył L. Szczucki Warszawa 1978.
de Maistre J., Considérations sur la France, Paris 1936.
Marciniak K., (De)constructing Arcadia: Polish Struggles with History an Differing Colours of Childhood in the Mirror of Classical Mythology, [w:] The Reception of Ancient Greece and Rome in Children’s Literature: Heroes and Eagles, red. L. Maurice, Leiden – Boston 2015.
Nouis L., L’Emploi du temps: Diderot et Rousseau lecteurs de Sénèque, „French Studies”, 62 (2010), z. 2.
Olszewski M., Czy Rousseau czytał Senekę?, „Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej” 49 (2004).
Osek E., Lukian z Samosat na temat krwawych rytuałów: Diatryba o ofiarach, „Acta Universitatis Lodziensis, Folia Archaeologica” 26, Łódź 2009.
Pauzaniasz, U stóp boga Apollona: z Pauzaniasza wędrówki po Helladzie księgi VIII, IX, X, tłum. Janina Niemirska-Pliszczyńska i Henryk Podbielski, Wrocław 1989.
Pire G., De l’influence de Sénèque sur les théories pédagogiques de J.-J. Rousseau, „Annales de la Société J.-J. Rousseau”, nr 33, 1953–1955.
Pire G., Stoïcisme et pédagogie de Zénon à Marc-Aurèle, de Sénèque à Montaigne et à J.-J. Rousseau, Liège 1958.
Platon, Protagoras, tłum. L. Regner, Warszawa 1995.
Poliziano A., Nutricia, [w:] Silvae, red. Ch. Fantazzi, Cambridge – London 2004.
Posidonius, The Fragments, vol. 1, Cambridge Classical Texts and Commentaries, 13, red. L. Edelstein, I.G. Kidd, Cambridge 1972.
Reydams-Schils G., The Roman Stoics. Self, Responsibility, and Affection, Chicago 2005.
Rousseau J.-J., Rozprawa na temat: czy odrodzenie się nauk i sztuk przyczyniło się do naprawy obyczajów, [w:] Trzy rozprawy z filozofii społecznej, tłum. H. Elzenberg, Warszawa 1956.
Rousseau J.-J. , Emil czyli o wychowaniu, tłum. J. Legowicz, t. 1–2, Wrocław 1955.
Seneca Lucius Annaeus, Ad Lucilium Epistulae Morales, ed. R.M. Gummere, Cambridge MA 1917, http://www.perseus.tufts.edu/ [dostęp: 2.01.2016].
Seneca Lucius Annaeus, Oeuvres Completes de Seneque, red. M.Ch. Duarozoir, Paris 1834.
Seneca Lucius Annaeus, Listy moralne do Lucyliusza, tłum. W. Kornatowski, Warszawa 1998.
Stasiewicz-Jasiukowa I., Leszczyński contra Rousseau, [w:] Stanisław Leszczyński – król, polityk, pisarz, mecenas, red. A. Konior, Leszno 2001.
Stiegler B., La technique et le temps, 1: La faute d’Épiméthée, Paris 1994.
Szymon Szymonowic, Naenia funebris, Kraków 1586.
Turner V., Proces rytualny, tłum. E. Dżurak, Warszawa 2010.
Witruwiusz, O architekturze. Ksiąg dziesięć, tłum. K. Kumaniecki, Warszawa 1956.
Woodward W.H., Studies in Education during the Age of the Renaissance 1400–1600, New York 1965.
Informacje: Terminus, 2015, Tom 17, zeszyt 4 (37), s. 487 - 530
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Rytuały położnicze. Rousseau, ekokrytyka i starożytny mit „stanu natury”
Maternal Rituals: Rousseau, Ecocriticism and the Ancient Myth of “The State of Nature”
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Polska, ul. Gołębia 24, 31-007 Kraków
Publikacja: 2016
Status artykułu: Otwarte
Licencja: Żadna
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
PolskiLiczba wyświetleń: 2422
Liczba pobrań: 1260