Ognista miłość. Oda Macieja Kazimierza Sarbiewskiego do Świętego Stanisława Kostki

Elwira  Buszewicz

Ognista miłość. Oda Macieja Kazimierza Sarbiewskiego do Świętego Stanisława Kostki

Data publikacji: 20.01.2021

Terminus, 2021, Tom 23, zeszyt 1 (58) 2021, s. 55 - 80

https://doi.org/10.4467/20843844TE.21.003.13262

Autorzy

Pobierz pełny tekst

PDF

drukuj

Tytuły

Ognista miłość. Oda Macieja Kazimierza Sarbiewskiego do Świętego Stanisława Kostki

Abstrakt

Fiery Love: Maciej Kazimierz Sarbiewski’s Ode to Saint Stanislaus Kostka

The objective of the article is to provide background for the reading of a new annotated bilingual edition of Maciej Kazimierz Sarbiewski’s ode to Saint Stanislaus Kostka. Written in 1638, when Kostka had not yet been canonized, the ode was published posthumously, many years after the poet’s death.

First, the origins of the poem are presented, including the suggestions advanced by Stanisław Łubieński, the bishop of Płock, that Sarbiewski should create odes worshipping Polish saints. Other texts devoted to the venerable young man written by, or attributed to Sarbiewski are also briefly discussed. This is followed by an analysis of the ode, with special focus on its visual and theatrical properties, and on the poet’s emphasis on the mystic experiences of the Jesuit saint and his special bond with Mary. The manner of portraying the saint’s life deployed by Sarbiewski is shown to be modelled on the contemporary iconographic tradition, especially a drawing by Giacomo Lauro, which, copied by an anonymous artist was subsequently included in the collection Icones et miracula sanctorum Poloniae (Cologne 1605). Literary hagiographic works on which Sarbiewski might have drawn – both poetry and prose – are also mentioned.

After the introductory section, the ode is presented in two language versions: the original Latin and the new Polish translation. The text is provided with comments detailing historical facts, discussing the ancient similia and elocutionary relations to Sarbiewski’s other texts.

Słowa kluczowe

Maciej Kazimierz Sarbiewski, St. Stanisław Kostka SJ, Neo-Latin poetry

Bibliografia

Pobierz bibliografię

Źrodła

Bartoli D., O Żywocie i cudach Błogosławionego Stanisława Kostki, przeł. W. Tylkowski, Wilno: Drukarnia Akademicka, 1674.

Chodkiewicz K., Błogosławiony Stanisław Kostka z Rostkowa Societatis Iesu, z ciała, z świata, i z śmierci szczęśliwie tryumfujący, Kraków: Bazyli Skalski, 1606.

Chodkiewicz K., De beato Stanislao Kostka e Societate Iesu oratio protreptica, Kraków: Bazyli Skalski, 1606.

Chodkiewicz K., O błogosławionym Stanisławie z Rostkowa Kostce Societatis Iesu epigrammata, Kraków: Bazyli Skalski, 1606.

Cicero, The Verrine Orations, vol. 2: Against Verres, Part 2, Books 3–5, transl. by L.H.G. Greenwood, Cambridge (MA) 1935 (Loeb Classical Library, 293).

Grochowski S., Wirydarz abo kwiatki rymów duchownych o Dziecięciu Panu Jezusie, oprac. J. Dąbkowska, Warszawa 1997.

Grzegorz z Sambora, Divi Stanislai Costuli Poloni Vita, Kraków: Stanisław Szarfenberg, 1570.

Grzegorz z Sambora, Żywot świętego Stanisława Kostki, Polaka, przeł. E. Buszewicz, oprac. E. Buszewicz, W. Ryczek, Kraków 2018.

Homer, Iliada, przeł. K. Jeżewska, Wrocław 1982.

Horacy, Dzieła wszystkie. Wydanie dwujęzyczne polsko-łacińskie, przeł. i oprac. A. Lam, Warszawa 2019.

Kochanowski J., Elegiarum libri quattuor, eiusdem Foricenia, sive Epigrammatum libellus, Kraków: Drukarnia Łazarzowa, 1584.

Korespondencja Macieja Kazimierza Sarbiewskiego ze Stanisławem Łubieńskim, przeł. i oprac. J. Starnawski, Warszawa 1986.

Korespondencja Stanisława Łubieńskiego, biskupa płockiego z M.K. Sarbiewskim Tow. Jez., [przeł. W. Syrokomla], w: Przekłady poetów polsko-łacińskich, t. 6: Dodatki i uzupełnienia, Warszawa 1852 (Przekłady Poetów Polsko-Łacińskich Epoki Zygmuntowskiej, 6).

Lucan, The Civil War (Pharsalia), transl. by J.D. Duff, Cambridge (MA) 1928 (Loeb Classical Library, 220).

Martial, Epigrams, vol. 2: Books 6–10, ed. and transl. by D.R. Shackleton Bailey, Cambridge (MA) 1993 (Loeb Classical Library, 95).

Oborski M., Relacyja, abo Krótkie opisanie Cudów niektórych i dobrodziejstw przedniejszych, B. Stanisława Kostki Soc. Iesu: Ktoremi, na wzywanie pomocy jego, Pan Bóg ludzi stanów wszelakich, cudownie w Królestwie tym pocieszyć raczył. Z Procesów w Archidiecezyjej Gnieźnieńskiej i Lwowskiej, Kraków: Andrzej Piotrkowczyk, 1630.

Ovid, Metamorphoses: Books IX–XV, transl. by F.J. Miller, rev. by G.P. Goold, Cambridge (MA) 1984 (Loeb Classical Library, 43).

Owidiusz, Fasti IV, 417–620 w przekładzie Elżbiety Wesołowskiej, „Przekładaniec” 18–19 (2007), s. 72–73.

Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych [Biblia Tysiąclecia], oprac. zespół biblistów polskich z inicjatywy benedyktynów tynieckich, wyd. 5, na nowo oprac. i popr., Poznań 2013.

Prudentius, vol. 1: Preface. Daily Round. Divinity of Christ. Origin of Sin. Fight for Mansoul. Against Symmachus 1, transl. by H.J. Thompson, Cambridge (MA) 1949 (Loeb Classical Library, 387).

Sacchini F., Vita beati Stanislai Kostkae Poloni e Societate Iesu, Ingolstadt: Adam Sartorius, 1609.

Sarbiewski M.K., Claris Olympi. Oda do św. Stanisława Kostki za szczęśliwy powrót Władysława IV Króla Polski z Badenu roku P. 1639. Poemat ślubowany, przeł. T. Karyłowski, Kraków 1926.

Sarbiewski M.K., Horatius Sarmaticus, sive […] Lyricorum Libri IV.: Epodon Lib. unus. alterq[ue] Epigrammatum […], Koln: Johann Eberhard Fromart, 1721.

Sarbiewski M.K., Liber epigrammatum/Księga epigramatów, przeł. i oprac. M. Piskała, D. Sutkowska, Warszawa 2003.

Sarbiewski M.K., Liryki oraz „Droga rzymska” i fragment „Lechiady”, przeł. T. Karyłowski, oprac. M. Korolko przy wspołudziale J. Okonia, Warszawa 1980.

Sarbiewski M.K., Lyricorum libri tres, Koln: Bernhard Wolter, 1625.

Sarbiewski M.K., Oda Do Bł. Stanisława Kostki, na intencję Władysława IV, Króla Polskiego, gdy ten jeździł do wód badeńskich, w: W. Syrokomla [Ludwik Kondratowicz], Poezje, t. 6, Mikołów–Warszawa 1908.

Sarbiewski M.K., Odae R.P. […], quae in libris Lyricorum non habentur […], Paris: Jean Henault, 1665.

Sarbiewski M.K., Opera posthuma, quibus accesserunt multa poemata vernaculo carmine reddita, wyd. F. Bohomolec, Warszawa: Drukarnia Jezuitów, 1759.

Sarbiewski M.K., Poemata omnia, oprac. T. Wall, Stara Wieś: Drukarnia Jezuitów, 1892.

Seneca, Tragedies, vol. 2: Oedipus. Agamemnon. Thyestes. Hercules on Oeta. Octavia, ed. and transl. by J.G. Fitch, Cambridge (MA) 2018 (Loeb Classical Library, 78).

Seneka, Trojanki, przeł. i oprac. T. Sapota, I. Słomak, Katowice 2016.

Skarga P., Żywoty świętych polskich, oprac. J. Duska, A. Karasiowa, Kraków 1986.

Statius, Thebaid, vol. 2: Thebaid: Books 8–12. Achilleid, ed. and transl. by D.R. Shackleton Bailey, Cambridge (MA) 2004 (Loeb Classical Library, 498).

Syrokomla W. [Ludwik Kondratowicz], Poezje, t. 6, Mikołów–Warszawa 1908.

Virgil, Eclogues. Georgics. Aeneid: Books 1–6, rev. by G.P. Goold, Cambridge (MA) 1916 (Loeb Classical Library, 63).

Warszewickiego „Żywot” Stanisława Kostki. Tekst łaciński i tłumaczenie, przeł. J. Majkowski, w: Studia i materiały, Rzym 1972, s. 216–249.

Wergiliusz, Eneida, przeł. I. Wieniewski, Kraków 1978.

Życie świętego Stanisława Kostki. Poemat Grzegorza z Sambora wydany w Krakowie r. 1570 u Szarffenbergera, przekład i słowo wstępne W. Stroka, Kraków 1894.

Opracowania

Badeni J., Święty Stanisław Kostka, Kraków 1921.

Bobr M., Icones et Miracula Sanctorum Poloniae, w: P. Skarga, Żywoty świętych polskich, oprac. J. Duska, A. Karasiowa, Kraków 1986.

Dorosz K., Stanislaus Polonus – puer magnus. O poemacie M.K. Sarbiewskiego Do św. Stanisława Kostki…, „Ciechanowskie Zeszyty Literackie” 20 (2018), s. 130–137.

Dzik J., Obraz czy figura? Uwagi o ołtarzu św. Stanisława Kostki w rzymskim kościele Sant’Andrea al’ Quirinale, „Techne. Seria Nowa” 2 (2018).

Grzebień L., Pierwsze obrazy św. Stanisława Kostki, patrona młodzieży polskiej, w: Dzieło chwali Mistrza. Księga jubileuszowa dedykowana prof. dr hab. Irenie Popiołek z okazji 50-lecia pracy artystycznej oraz pracy pedagogicznej, red. A. Krolikowska, M. Łątkowski, B. Topij-Stempińska, Kraków 2016.

Hanusiewicz M., Święte i zmysłowe w poezji religijnej polskiego baroku, Lublin 1998.

Kolanowski M., De Matthia Casimiro Sarbievio Poloniae Horatio. Dissertatio inauguralis philologica […] in Alma Litterarum Universitate Friderica Guilelma, Berlin 1842.

Łukaszewicz-Chantry M., Trzy nieba. Przestrzeń sakralna w liryce Macieja Kazimierza Sarbiewskiego, Wrocław 2002.

Majkowski J., Święty Stanisław Kostka. Studium z dziejów hagiografii psychologicznej, Rzym 1965.

Polscy święci, [red. J.R. Bar], t. 8, Warszawa 1987.

Richeome L., La peinture spirituelle ou l’art d’admirer aimer et louer Dieu, Lyon: Pierre Rigaud, 1611.

Witkowska A., Knapiński R., Polskie niebo. Ikonografia hagiograficzna u progu XVII wieku, Pelplin 2007.

Informacje

Informacje: Terminus, 2021, Tom 23, zeszyt 1 (58) 2021, s. 55 - 80

DOI: https://doi.org/10.4467/20843844TE.21.003.13262

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Ognista miłość. Oda Macieja Kazimierza Sarbiewskiego do Świętego Stanisława Kostki

Angielski:

Fiery Love: Maciej Kazimierz Sarbiewski’s Ode to Saint Stanislaus Kostka

Autorzy

Elwira Buszewicz

https://orcid.org/0000-0002-6919-9105

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Polska, ul. Gołębia 24, 31-007 Kraków

Publikacja: 20.01.2021

Status artykułu: Otwarte

Licencja: CC BY-NC-ND

Udział procentowy autorów:

Elwira Buszewicz (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

Języki publikacji:

Polski

Liczba wyświetleń: 1145

Liczba pobrań: 818

<p> Ognista miłość. Oda Macieja Kazimierza Sarbiewskiego do Świętego Stanisława Kostki</p>

Pobierz xml