FAQ
Logotyp Uniwersytetu Jagiellońskiego

Obrońcy i ciemiężyciele, czyli o dualistycznym modelu historii chłopów (i niektórych jego niedostatkach z perspektywy historii literatury)

Data publikacji: 2019

Terminus, 2019, Tom 21, zeszyt 1 (50) 2019, s. 41 - 65

https://doi.org/10.4467/20843844TE.19.002.10502

Autorzy

Justyna Kruk-Siwiec
Katedra Historii Literatury Staropolskiej, Uniwersytet Jagielloński, Kraków, Polska
https://orcid.org/0000-0003-2318-3316 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

Obrońcy i ciemiężyciele, czyli o dualistycznym modelu historii chłopów (i niektórych jego niedostatkach z perspektywy historii literatury)

Abstrakt

Defenders and Oppressors, or the Dualistic Model of Peasant History (and Some of Its Deficiencies from the Perspective of Literary History)

Since the beginning, peasant studies in Poland have been an area of research determined to a particularly high degree by the socio-political context. These specific conditions for the development of this discipline have developed a characteristic narrative framework, which has a visible influence on the historiography devoted to  peasants. One such schema is the dualistic division of old-Polish writers into defenders and ideological oppressors of the lowest estate, particularly noticeable in the 19th and 20th-century historical literary research. This paper is an attempt to describe and at the same time deconstruct this division, considered here as one that is ahistorical and therefore hinders in-depth research on the old-Polish discourse on the peasant state. The conclusions present several other ways to study old texts on the peasantry.

Bibliografia

Źródła

Birkowski F., Kazania na niedzielę i święta doroczne, t. 1, Kraków: Andrzej Piotrkowczyk, 1623.

Frycz Modrzewski A., O poprawie Rzeczypospolitej, w: idem, Dzieła wszystkie, t. 1, przeł. E. Jędrkiewicz, wstęp Ł. Kurdybacha, red. i koment. S. Bodniak, Warszawa 1953.

Górnicki Ł., Rozmowa Polaka z Włochem o wolnościach i prawach polskich, w: idem, Pisma, oprac. R. Pollak, t. 2, Warszawa 1961.

Orzechowski S., Policyja Królestwa Polskiego, oprac. J. Starnawski, w: Stanisław Orzechowski. Pisarz polityczny. Materiały z konferencji naukowej w pięćsetlecie urodzin renesansowego humanisty. Przemyśl–Żurawica 17–18 października 2013, red. J. Musiał, Przemyśl 2014.

Potocki W., Na Orła polskiego, w: idem, Wiersze wybrane, oprac. S. Grzeszczuk, Wrocław 1992.

Potocki W., Pisma wybrane, oprac. J. Dürr-Durski, t. 1, Warszawa 1953.

Potocki W., Znam cię po sierci, w: idem, Moralia i inne utwory z lat 1688–1696, oprac. L. Kukulski, Warszawa 1987.

Starowolski S., Reformacyja obyczajów polskich, [b.m. i r. [ca 1650]]. „Wzięli diabli pana”. Antologia poezji walczącej o postęp i wyzwolenie społeczne 1543–1953, oprac. S. Czernik, J. Przyboś, Warszawa 1955.

Opracowania

Baczewski S., Obraz plebejusza w literaturze szlacheckiej: rekonesans, „Napis. Pismo poświęcone literaturze okolicznościowej i użytkowej” 15 (2009).

Chemperek D., Z chłopki księżna. Historia wielkiej mistyfikacji XVII wieku, Lublin 2000.

Chrzanowski I., Wstęp, w: P. Skarga, Kazania sejmowe, oprac. I. Chrzanowski, Warszawa 1912.

Czernik S., Pięć wieków doli chłopskiej w literaturze XII–XVI wieku. Materiały i szkice, Warszawa 1953.

Czernik S., Z życia pańszczyźnianego w XVII wieku. Materiały i szkice, Warszawa 1955.

Czernik S., Przyboś J., Wstęp, w: „Wzięli diabli pana”. Antologia poezji walczącej o postęp i wyzwolenie społeczne 1543–1953, oprac. S. Czernik, J. Przyboś, Warszawa 1955.

Engelking A., „Poleszczuk” nieoswojony. Wokół funkcji chłopskości w konstruowaniu polskości, „Teksty Drugie” 6 (2017): Chłopskość.

Gołębiowska Z., Jak pisać historię chłopów polskich? Uwagi i refl eksje Stanisława Egberta Koźmiana, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F” 54/55 (1999/2000).

Gorzycki K.J., Zarys historii chłopów w dawnej Polsce do zniesienia poddaństwa, Warszawa 1902.

Grzeszczuk S., Obrońcy chłopów w piśmiennictwie staropolskim, w: idem, Materiały do studiowania literatury staropolskiej, cz. 1, Rzeszów 1976.

Hernas C., Barok, Warszawa 1999.

Hernas C., U źródeł folklorystyki polskiej, Warszawa 1965.

Historia chłopów polskich, t. 1: Do upadku Rzeczypospolitej szlacheckiej, red. S. Inglot, oprac. J. Burszta et al., Warszawa 1970.

Instrukcje S.E. Koźmiana, Biblioteka Naukowa PAN i PAU w Krakowie, sygn. BPANKr, rkps 2212/7.

Kot S., Polska rajem dla Żydów, piekłem dla chłopów, niebem dla szlachty, Warszawa 1937.

Kot S., Urok wsi i życia ziemiańskiego w poezji staropolskiej, Warszawa 1937.

Krzyżanowski J., Szkice folklorystyczne, t. 1, Kraków 1980.

Kuligowski W., Chamska historia Polski. Tezy i antytezy, „Czas Kultury” 3 (2016).

Leerssen J., Imagology. History and Metod, w: Imagology. The Cultural Construction and Literary Representation of National Characters. A Critical Survey, ed. by M. Beller, J. Leerssen, Amsterdam 2007.

Lelewel J., Uwagi nad dziejami Polski i ludu jej, w: idem, Polska. Dzieje i rzeczy jej rozpatrywane, t. 3, Poznań 1855.

Lubomirski J.T., Rolnicza ludność w Polsce od XVI do XVIII wieku, Warszawa 1862.

Ludwikowska M., Ludwikowski R.R., Stanisław Orzechowski – prekursor szlacheckiego anarchizmu, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Prawnicze” 86 (1980).

Maciejowski W.A., Historya włościan i stosunków ich politycznych, społecznych i ekonomicznych, które istniały w Polsce od czasów najdawniejszych aż do drugiej połowy XIX wieku, Warszawa 1874.

Matuszewski J., Cham, Łódź 1991.

Nartowski W., Stan włościański w utworach poetyckich pisarzy polskich doby renesansowej (XVI wieku), „Lud. Kwartalnik etnograficzny” 19 (1913).

Nowak-Dłużewski J., Stanisław Orzechowski – pisarz nieznany, „Przegląd Humanistyczny” 3 (1965).

Obrońcy chłopów w literaturze polskiej, zest. i oprac. M. Piszczkowski, Kraków 1951.

Piszczkowski M., Nota Wydawcy, w: Obrońcy chłopów w literaturze polskiej, zest. i oprac. M. Piszczkowski, Kraków 1951.

Pobłocki K., Niewolnictwo po polsku, „Czas Kultury” 3 (2016).

Przyborowski W., Włościanie u nas i gdzieindziej. Szkice historyczne, Wilno 1881.

Rękas M., Obrońcy chłopów w dobie polskiego Odrodzenia, Warszawa 1954.

Sinko T., Erudycja klasyczna Stanisława Orzechowskiego, Kraków 1939.

Stawski E., Poszukiwania do historyi rolnictwa krajowego, Warszawa 1858.

Szczotka S., Lament chłopski na pany oraz inne narzekania na niedolę poddanych polskich, Warszawa 1946.

Świętochowski A., Historja chłopów polskich w zarysie, t. 1, Lwów 1925.

Tarnowski S., Pisarze polityczni XVI wieku, Kraków 2000.

„Teksty Drugie” 6 (2017): Chłopskość.

Tomczok P., Pańszczyzna i przemoc. Historie literackie i wspomnieniowe z XIX wieku, „Praktyka Teoretyczna” 1 (2017).

Urbanek M., Chłop w literaturze złotego okresu, w: Sprawozdania dyrekcji c. k. Gimnazyum w Sanoku za lata szkolne 1913/1914 i 1915/1916.

Wieś pańszczyźniana w literaturze polskiej (w. XV–XIX), oprac. i wstęp M. Piszczkowski, Warszawa 1972.

Teksty publicystyczne

Agnosiewicz M., Mit niewolnictwa pańszczyźnianego chłopa, http://www.racjonalista.pl/kk.php/s,10002 (dostęp: 18.01.2019).

Knap W., Mity mocne jak chłop polski, „Dziennik Polski” 10.02.2015, https://dziennikpolski24.pl/mity-mocne-jak-chlop-polski/ar/3745751 (dostęp: 28.01.2019).

Majmurek J., Potomek chłopów pańszczyźnianych patrzy na Wilanów, „Krytyka Polityczna” nr 29 z 25.05.2013, http://krytykapolityczna.pl/kraj/majmurek-potomek-chlopow-panszczyznianych-patrzy-na-wilanow/ (dostęp: 28.01.2019).

Pacholski A., Chata wuja Chama, „Gazeta Wyborcza” nr 138 z 14.06.2014, http://wyborcza.pl/magazyn/1,124059,14100485,Chata_wuja_chama.html (dostęp: 28.01.2019).

Pacholski A., Jak Polak zhańbił Polaka, czyli niewolnictwo po polsku, „Gazeta Wyborcza” nr 198 z 2.08. 2012, http://wyborcza.pl/magazyn/1,124059,12346425,Jak_Polak_zhanbil_Polaka__czyli_niewolnictwo_po_polsku.html (dostęp: 28.01.2019).

Informacje

Informacje: Terminus, 2019, Tom 21, zeszyt 1 (50) 2019, s. 41 - 65

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Obrońcy i ciemiężyciele, czyli o dualistycznym modelu historii chłopów (i niektórych jego niedostatkach z perspektywy historii literatury)

Angielski:

Defenders and Oppressors, or the Dualistic Model of Peasant History (and Some of Its Deficiencies from the Perspective of Literary History)

Autorzy

https://orcid.org/0000-0003-2318-3316

Justyna Kruk-Siwiec
Katedra Historii Literatury Staropolskiej, Uniwersytet Jagielloński, Kraków, Polska
https://orcid.org/0000-0003-2318-3316 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Katedra Historii Literatury Staropolskiej, Uniwersytet Jagielloński, Kraków, Polska

Publikacja: 2019

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: CC BY-NC-ND  ikona licencji

Udział procentowy autorów:

Justyna Kruk-Siwiec (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski