Forma gatunkowa ody w łacińskiej poezji Jana Kochanowskiego (Lyricorum libellus)
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTEForma gatunkowa ody w łacińskiej poezji Jana Kochanowskiego (Lyricorum libellus)
Data publikacji: 09.09.2014
Terminus, 2014, Tom 16, Zeszyt 1 (30), s. 21 - 38
https://doi.org/10.4467/20843844TE.14.002.2370Autorzy
Forma gatunkowa ody w łacińskiej poezji Jana Kochanowskiego (Lyricorum libellus)
The ode as a genre in the Latin poetry of Jan Kochanowski (Lyricorum libellus)
The aim of this study is to establish the place of Jan Kochanowski’s Lyricorum libellus (1580) in the history of Polish Renaissance Neo-Latin ode presented against a wider European background. The development of this genre in this historico-literary period in Poland has received only fragmentary reporting, e.g. in relation to Horatianism in literature or as a background for the vernacular ode. Yet, as Carol Maddison argues in her Apollo and the Nine, the Neo-Latin ode is, in a sense, a new genre revived and newly “devised” by Renaissance humanists. In her fundamental work, Maddison also presents the development of the ode and its variations in Italy and France. According to ancient patterns used by poets, Horatian odes (including Kochanowski’s odes) can be divided into the “pindaric” and the “anacreontic-sapphic.” To some extent this division coincides with the classification of odes as “political” or “private.” Similar categorisation criteria adopted by various researchers (Zofia Głombiowska, Jacqueline Glomski, Józef Budzyński) may result in individual odes being assigned to several different categories.
The first part of the paper, therefore, emphasises the identity of the Neo-Latin ode and its status as a new genre strongly related to Renaissance Humanism. In the second part, the author attempts to assign particular poems from Lyricorum libellus to patterns indicated by Maddison, and deals with previous attempts at classification based on differentiating between political and private odes. She also underlines that Kochanowski frequently imitated both pindaric and anacreontic patterns through Horace. In the third part, the author analyses the strophic organisation of individual odes and their metre as well as their logical-rhetorical structure. The odes are here classified with regard to these criteria and interpreted in accordance with their historical context. The author pays close attention to the genre’s borderline between ode and hymn, stylistic “nobilitation” of lyrical poems and the outright Horationism of the collection. Lastly, she presents conclusions concerning the role of Lyricorum libellus in the development of the ode. Before Kochanowski, a significant role in the evolution of the genre was played by the so-called “university ode,” which was popular in Silesian and German poetic circles, as well as in odes by Paweł z Krosna. Kochanowski’s odes, however, bear little resemblance to this stage of the development of the genre in Poland. Imitating Horace in the spirit of such poets as Michal Marullus or Giovanni Pontano, Kochanowski demonstrates a mature awareness of the Neo-Latin ode, formed at the meeting-point of ode and hymn and constituting an element of a cycle organised in accordance with a certain idea.
Brożek M., Łacińska wersyfikacja Jana Kochanowskiego. Próba charakterystyki, [w:] Cracovia litterarum. Kultura umysłowa i literacka Krakowa i Małopolski w dobie Renesansu. Księga zbiorowa Międzynarodowej Sesji Naukowej w czterechsetlecie zgonu Jana Kochanowskiego (w Krakowie, 10–13 października 1984 r., red. T. Ulewicz, Wrocław 1991.
Budzyński J., Horacjanizm w liryce polskiej i łacińskiej renesansu i baroku, Wrocław 1985.
Buszewicz E., Między Eobanem a Buchananem. Poetycka psalmografia Grzegorza z Sambora, „Rocznik Przemyski” XLVIII (2012).
Buszewicz E., Obraz Chrystusa zmartwychwstałego w polskiej poezji nowołacińskiej, [w:] Via pulchritudinis. Wątki biblijne w literaturze i kulturze polskiej. Materiały konferencji naukowej zorganizowanej przez Komitet Nauk Teologicznych PAN, Wydział Teologiczny UPJPII, Polskie Towarzystwo Teologiczne i Wydział Polonistyki UJ, Kraków, 16–18 listopada 2010, red. A. Gorzkowski, ks. Ł. Kamykowski i ks. K. Panuś, Kraków 2010.
Danielewicz J., Pejzaż semiotyczny w Pieśniach Horacego, „Eos” 63 (1975).
Davis G., Polyhymnia. The Rhetoric of Horatian Lyric Discourse, Berkeley 1991.
Eco U., Pejzaż semiotyczny, przeł. A. Weinsberg, Warszawa 1972.
Glomski J., Historiography as Art. Jan Kochanowski’s Lyricorum libellus (1580), [w:] Renaissance Culture in Context. Theory and Practice, ed. J. R. Brink, W.F. Gentrup, Aldershot 1993.
Głombiowska Z., Łacińska i polska muza Jana Kochanowskiego, Warszawa 1988.
Gorzkowski A., Paweł z Krosna. Humanistyczne peregrynacje krakowskiego profesora, Kraków 2000.
Gorycki Sz., Panegyricum Simonis Goritii Pilsniani De Diva Anna, Matre Virginis Mariae, Carmen, Kraków 1568.
Guiraud P., Semiologia, przeł. S. Cichowicz, Warszawa 1974.
Kochanowski J., Lyricorum libellus, Cracoviae 1580.
Kostkiewiczowa T., Oda w poezji polskiej. Dzieje gatunku, Wrocław 1996.
Maddison C., Apollo and the Nine. A History of the Ode, London 1960.
Michałowska T., Staropolska teoria genologiczna, Wrocław 1974
Parylak P., O elegiach i odach łacińskich Jana Kochanowskiego z uwzględnieniem poetów klasycznych, [w:] Sprawozdanie Gimnazjum w Stanisławowie, Lwów 1880.
Paweł z Krosna, Carmina, wyd. M. Cytowska, Warszawa 1962.
Poetyka okresu renesansu, wybór, wstęp i oprac. E. Sarnowska-Temeriusz, Wrocław 1982.
Reese G., Music in the Renaissance, New York ca. 1959.
Revard S., The Graces in their Merriment. Pindar and the Light Ode, [w:] eadem, Pindar and the Renaissance Hymn-Ode. 1450–1700, Tempe 2001.
Ryan L.V., Conrad Celtis’ Carmen Saeculare. Ode for a New German Age, [w:] Acta Conventus Neo-Latini Bononiensis: Proceedings of the Fourth International Congress of Neo-Latin Studies Bologna, 26 August to 1 September 1979, ed. R.J. Schoeck, Binghamton 1985.
Ryczek W., Rhetorica christiana. Teoria wymowy kościelnej Stanisława Sokołowskiego, Kraków 2011.
Salmen W., European Song: 1300–1530, [w:] The New Oxford History of Music, v. 3, ed. D.A. Hughes, G. Abraham, London 1970.
Sarbiewski M.K., Characteres lyrici seu Horatius et Pindarus – Charaktery liryczne, czyli Horacy i Pindar, [w:] Praecepta poetica – Wykłady poetyki, przeł. S. Skimina, Wrocław 1958.
Scaliger J.C., Poetices libri septem, Lugdunum (Lyon) 1586.
Szastyńska-Siemion A., Wstęp, [w:] Pindar, Wybór poezji, Wrocław 1981 (BN II 199).
Wilkinson L.P., Horace and His Lyric Poetry, Cambridge 1951.
Informacje: Terminus, 2014, Tom 16, Zeszyt 1 (30), s. 21 - 38
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Forma gatunkowa ody w łacińskiej poezji Jana Kochanowskiego (Lyricorum libellus)
The ode as a genre in the Latin poetry of Jan Kochanowski (Lyricorum libellus)
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Polska, ul. Gołębia 24, 31-007 Kraków
Publikacja: 09.09.2014
Status artykułu: Otwarte
Licencja: Żadna
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
PolskiLiczba wyświetleń: 2643
Liczba pobrań: 1472