Aemulatores erasmi? „Sejmy niewieście” w polskiej kulturze literackiej xvi wieku
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTEAemulatores erasmi? „Sejmy niewieście” w polskiej kulturze literackiej xvi wieku
Data publikacji: 2015
Terminus, 2015, Tom 17, zeszyt 2 (35), s. 241 - 263
https://doi.org/10.4467/20843844TE.15.007.4453Autorzy
Aemulatores erasmi? „Sejmy niewieście” w polskiej kulturze literackiej xvi wieku
Aemulatores Erasmi? „The Council of Women” in Polish Literature of XVI Century
The aim of this article is to present how the Polish renaissance authors creatively transformed and adapted to the native context one of Erasmus’ dialogues, Senatulus sive Gynaikosynedrion. The humanist exploited here a popular motif of a meeting of women who debate on different issues. The work is based on one of Aristophanes’ comedies as well as an episode from a biography of a Roman emperor, Heliogabal. Senatulus was very popular and was translated into a number of vernacular languages all over Europe. Erasmus, with his characteristic sense of humour and criticism, pointed to some vices of women, but did not stop there. He used a seemingly paradoxical formula of women’s council to draw attention to social and political problems of the time.
Early modern Polish texts developing the theme in question can be understood in the context of Polish parliamentarism. But their literary inspiration has to be taken into consideration as well. The first part of this article focuses on problematic aspects of Senatulus, its somewhat provocative and ambiguous character, which probably attracted authors to this particular text. Then two Polish dialogues that are linked to Erasmus’s work are examined. These are: anonymous Senatulus to jest sjem niewieści (Senatulus, or the council of women) from 1543 and Sjem niewieści (The council of women) written by Marcin Bielski in 1566/1567. Even a preliminary comparison of these two works with Erasmus’ colloquium indicates that the vernacular texts are a kind of sequel to the original and further develop its basic idea. References to the Latin version are present here on different levels. Similarity lays not only in the title and topics discussed by the characters, but also in the linguistic structure. In both cases, the concept of the female parliament was used by the writers as a pretext to draw attention to the political, social and economic problems Poland faced at that time and to suggest their own solutions.
Badecki K., Z badań nad literaturą mieszczańsko-ludową XVI-XVII wieku. Senatulus (Sjem niewieści). Frąnc, Wrocław 1953 [Osobne i szesnastoma podobiznami uzupełnione odbicie z „Pamiętnika Literackiego” 1952, nr 43, z. 3–4, s. 997–1006].
Barycz H., Glaber Andrzej, [w:] Polski słownik biograficzny, t. 8, red. K. Lepszy, Wrocław 1959–1960, s. 28–30.
Bielscy M. i J., Sjem niewieści, [w:] M. Bielski, Komedyja Justyna i Konstancyjej, M. i J. Bielscy, Sjem niewieści, opracowanie, komentarz i wprowadzenie J. Starnawski, wstęp A. Gorzkowski, Kraków 2001.
Chrzanowski I., Marcin Bielski. Studium literackie, Warszawa 1906.
Cytowska M., W cieniu wielkiego Erazma. Pamflet na małżeństwo Zygmunta Augusta z Barbarą Radziwiłłówną, „Meander” 4 (1959), nr 6, s. 291–299.
Dembińska A., Zygmunt I. Zarys dziejów wewnętrzno-politycznych (1540–1548), Poznań 1948.
Desiderius Erasmus Roterodamus, Senatulus sive Gynaikosynedrion, [w:] Opera Omnia Desiderii Erasmi Roterodami, ord. I, t. 3: Colloquia, ed. L.-E. Halkin, F. Bierlaire, R. Hoven, Amsterdam 1972, s. 629–634.
Eichel-Lojkine P., Colloquium, Concilium, Convicium. Pour une relecture du “Senatulus” d’Erasme, „Bibliotheque d’Humanisme et Renaissance” 63 (2001), nr 2, s. 277–295.
Glaber A. [Andrzej Glaber z Kobylina?], Senatulus to jest sjem niewieści, który niegdy w Rzymie dzierżan był od trzech stanów ich, od małżonek, wdów i (panien), Kraków, wdowa Unglerowa, 1543, 8-o. (ark. B i C). Fotokopia z oryginału znajdującego się w Bibliotece Publicznej w Warszawie. Wykonana w Krakowie w maju 1952 r. staraniem K. Badeckiego (BJ, St. Dr. 1392 Cim).
Łanowski J., Wstęp, [w:] Arystofanes, Trzy komedie: Lizystrata, Sejm kobiet, Plutos, przekład i przypisy J. Ławińska-Tyszkowska, Wrocław 1981 („Biblioteka Narodowa”, seria II, nr 197).
Migdał J., O języku Andrzeja Glabera z Kobylina. Studium polszczyzny wczesnorenesansowej, Poznań 1999.
Modrzewski Frycz A., Łaski, czyli o karze za mężobójstwo. Mowa pierwsza, [w:] idem, Mowy, tłum. E. Jędrkiewicz, wstęp Ł. Kurdybacha, Warszawa 1954.
Modrzewski Frycz A., Oratio Philalethis Peripatetici in senatulo hominum scholasticorum de decreto conventus, quo pagi civibus adimi permittuntur, habita MDXXXXIII Calend. Aprilis, [w:] idem, Orationes, ed. K. Kumaniecki, Warszawa 1954.
Nowak-Dłużewski J., Okolicznościowa poezja polityczna w Polsce, t. 2: Czasy zygmuntowskie, Warszawa 1966.
Nowak-Dłużewski J., Okolicznościowa poezja polityczna w Polsce, t. 6: Dwaj królowie rodacy, Warszawa 1980.
Sarnowska-Giefing I., Spotkania satyry polskiej z europejską. Bielski i Erazm z Rotterdamu, [w:] eadem, Od onimu do gatunku tekstu. Nazewnictwo w satyrze polskiej do 1820 roku, Poznań 2003.
Sinko T., Marcin Bielski i Erazm z Rotterdamu, „Przegląd Polski” 39 (1905), s. 10–18.
Sinko T., Literatura grecka, t. 1, cz. 2: Literatura klasyczna w. V–IV przed Chr., Kraków 1932.
Szczot M., Literacka satyra obyczajowa czy polityczny program reform? Staropolskie „sejmy” kobiet i ich antyczne wzorce, [w:] Płeć i władza w kontekstach historycznych i współczesnych, red. M.A. Kubiaczyk, F. Kubiaczyk, Gniezno 2014, s. 147–157.
Szmydtowa Z., Rej wobec Erazma, [w:] eadem, O Erazmie i Reju, Warszawa 1972, s. 181–234.
Tazbir J, Polska recepcja „Rozmów potocznych” Erazma z Rotterdamu, „Przegląd Humanistyczny” 5 (1983), nr 5, s. 29–37.
Wojtowicz W., Między literaturą a kulturą. Studia o „literaturze mieszczańskiej” przełomu XVI i XVII wieku, Szczecin 2010.
Ziomek J., Renesans, wyd. 5 popr., Warszawa 1995.
Informacje: Terminus, 2015, Tom 17, zeszyt 2 (35), s. 241 - 263
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Aemulatores erasmi? „Sejmy niewieście” w polskiej kulturze literackiej xvi wieku
Aemulatores Erasmi? „The council of women” in Polish literature of XVI century
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Polska
Publikacja: 2015
Status artykułu: Otwarte
Licencja: Żadna
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
PolskiLiczba wyświetleń: 1602
Liczba pobrań: 1050