Sakralizacja i desakralizacja przestrzeni miejskich na przykładzie Krakowa i Lwowa
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTESakralizacja i desakralizacja przestrzeni miejskich na przykładzie Krakowa i Lwowa
Data publikacji: 2022
Środowisko Mieszkaniowe, 2022, 40/2022, s. 29 - 44
https://doi.org/10.4467/25438700SM.22.020.17003Autorzy
Sacralisation and desacralisation of urban spaces as seen in Kraków and Lviv
The paper's objective is to shed light on the issue of sacralisation and desacralisation of space in cities with Kraków and Lviv as examples. The cities had been part of Poland for hundreds of years. They jointly suffered from the Partitions of Poland and were separated politically after the Second World War. Lviv joined the USSR and Kraków remained a Polish city. After 1990, Lviv became a major city of independent Ukraine. Several decades of Soviet (Lviv) socialism and Polish communist (Kraków) socialism have left a profound impression on their ‘sacred’ spaces, including the creation of new and the devastation of existing ones. The historical analysis of Kraków's and Lviv's urban spaces exhibited a continuous process of sacralisation, desacralisation, and sacralisation of some areas according to the current prevailing ideology or sociopolitical or religious doctrine. At the same time, a city, Kraków for example, can have certain ‘holy’ places that have remained unaffected by times of turmoil. To demonstrate what an urban sacred space is, the authors attempted to propose a scientific methodology for identifying such places.
[1] Biblia Tysiąclecia. Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, 2014, Poznań: Pallottinum.
[2] Bieniarzówna J., Małecki J., 1997, Dzieje Krakowa, T.4, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
[3] Bierdiajew N., 1984, Marksizm i religia, Poznań: Wydawnictwo Głosy [II obieg].
[4] Biryulov Y., Cherkes B., Bevz M., Rudnytskyy A. (Ed.), 2008, Architektura Lvova. Chas i styli XIII – XXI st., Lviv: Vydavnytstvo «Centr Evropy» (w języku ukraińskim).
[5] Bogdanowski J., 1976, Kompozycja i planowanie w architekturze krajobrazu, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk: Wydawnictwo Ossolineum.
[6] Bohdanowa J., Linda S., 2016, The sacral Lviv, W: Cherkes B., Szczerski A.(Ed.), Lviv: city, architecture, modernism, Wrocław: Museum of Architecture in Wrocław, 217-249.
[7] Buczyńska-Garewicz H., 1975, Znak, znaczenie, wartość. Szkice o filozofii amerykańskiej, Warszawa: Książka i Wiedza.
[8] Cherkes B., Uruszczak M., 2015, Sozialistische Raumstruktur: Denkmaler, Hauser, Straben & Strabennamen, W: Kuhne O., Gawroński K., Hernik J., red., Transformation und Landschaft. Die Folden sozialer Wandlungsprozesse auf Landschaft, Wiesbaden: Springer VS, 231-246.
[9] Cherkes B., 2016, Metropolitan dreams – the urban development of Lviv in the interwar period, W: Cherkes B., Szczerski A. (Ed.), Lviv: city, architecture, modernism, Wrocław: Museum of Architecture in Wrocław, 22-56.
[10] Cherkes B., Linda S., 2019, Rebirth of Multicultural Identity in Public Spaces of Lviv, W: WMCAUS 2018, IOP Publishing, IOP Conf. Series: Materials Science and Engineering 471 (2019) 072019, doi:10.1088/1757-899X/471/7/072019, 12Pp.
[11] Chwalba A., 2002, Dzieje Krakowa, T.5, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
[12] Chwalba A., 2004, Dzieje Krakowa, T.6, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
[13] Czarnecka D., 2015, „Pomniki wdzięczności” Armii Czerwonej w Polsce Ludowej i w III Rzeczypospolitej, Warszawa: IPN.
[14] Dąbrowska-Budziło K., 1990, Wśród panoram Krakowa. O przemianach widoków i o tym jak je ocalić, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
[15] Dąmbska I., 1973, O konwencjach semiotycznych, Studia Semiotyczne, 4, 35-45.
[16] Drexler I., 1920, Wielki Lwów. Le Grand Léopol, Lwów: Nakładem gminy miasta Lwowa. Biuro statystyczne król. miasta Lwowa.
[17] Eliade M., 1997, W poszukiwaniu historii i znaczenia religii, Warszawa: Wydawnictwo KR.
[18] Eliade M., 2022, Sacrum a profanum. O istocie sfery religijnej, Warszawa: Wydawnictwo ALETHEIA.
[19] Hentosh L., Tscherkes B., 2009, L’viv in Search of its Identity: Transformations of the City’s Public Space, W: Cities after the Fall of Communism. Reshaping Cultural Landscapes and European Identity (Ed. Czaplicka J., Gelazis N., Ruble B.A.), Washington, D.C.: Woodrow Wilson Center Press/ Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 255- 279.
[20] Hodor K., 2012, Założenia cmentarne w krajobrazach Krakowa, Cemetery Complexes in Cracow Landscapes, Czasopismo Techniczne, Architektura, 2-A/2012 Zeszyt 7, Kraków: Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, 279-286.
[21] Jakobson R., 1989, Język a inne systemy komunikacji, W: red. Jakobson R., W poszukiwaniu istoty języka, T.1, Warszawa: PIW.
[22] Kołwzan W., 1986, Symbolizm, morfologie archetypowe i informacja, Studia Semiotyczne, 14, 147-164.
[23] Kowalski T., 1946, Relacja Ibrahima ibn Jakuba z podróży do krajów słowiańskich w przekazie al-Bekriego, Pomniki Dziejowe Polski, seria II, tom I, Kraków: PAU.
[24] Krasnowolski B., 2018, Krakowskie Planty. Zarys dziejów, Kraków: Wydawnictwo UNIVERSITAS.
[25] Kraszewski Z., 1975, Logika. Nauka rozumowania, Warszawa: PWN.
[26] Kryvorutchko Y., 2008, Architektura doby Nezalezhnosti (pislia 1991). Sakralni sporudy. – W: Biryulov Y., Cherkes B., Bevz M., Rudnytskyy A. (Ed.), 2008, Architektura Lvova. Chas i styli XIII – XXI st., Lviv: Vydavnytstvo «Centr Evropy» , 682-693 (w języku ukraińskim).
[27] Lenartowicz K.J., 1992, O psychologii architektury. Próba inwentaryzacji badań, zakres przedmiotowy i wpływ na architekturę, Kraków: Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej. U.
[28] Ludwikowski L., 1991, Kraków i okolice. Przewodnik, Warszawa: Wydawnictwo Sport i Turystyka.
[29] Marchewka F.S., 1996, Semiotyka. Zarys teorii i jej rozwoju, Kalwaria Zebrzydowska: Wydawnictwo Calvarianum.
[30] Mroczek A., Kucza-Kuczyński K., 1991, Nowe kościoły w Polsce, Warszawa: Wydawnictwo PAX.
[31] Mykh R., 2008, Architektura radianskoho periodu (1956 – 1991), W: Biryulov Y., Cherkes B., Bevz M., Rudnytskyy A. (Ed.), 2008, Architektura Lvova. Chas i styli XIII – XXI st., Lviv: Vydavnytstvo «Centr Evropy» , s. 606 – 636 (w języku ukraińskim).
[32] Niedżwiedź A., Kajder K., 2020, Mapy miasta. Dziedzictwo i sacrum w przestrzeni Krakowa, Kraków: Wydawnictwo Libron.
[33] Osęka P., 2007, Rytuały stalinizmu. Oficjalne święta i uroczystości rocznicowe w Polsce 1944–1956, Warszawa: Wydawnictwo Trio.
[34] Ostrowski J.K., 1997, Lwów. Dzieje i sztuka, Kraków: Wydawnictwo UNIVERSITAS.
[35] Ożóg K., 2014, Rytualizacja w języku władzy komunistycznej PRL, W: Oblicza Komunikacji, 7/2014: Język Polityki – historia i współczesność, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, s. 37-50.
[36] Patoczka P., 2000, „Ściany” i „bramy” w krajobrazie, Monografia 268, Seria Architektura, Kraków: Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej.
[37] Prak N.L., 1968, The Language of Architecture. A Contribution to Architectural Theory, The Hague and Paris: Mouton.
[38] Pranke P., Relacja Ibrahima ibn Jakuba z podróży – nie tylko „do krajów słowiańskich”, https://www.academia.edu/13087894/RELACJA_IBRAHIMA_IBN_JAKUBA [29.05.2022].
[39] Purchla J., Kos W., Komar Ż., Rydiger M., Schwarz W.M., (red.), 2014, Mit Galicji, Kraków/Wien: Międzynarodowy Centrum Kultury / Wien Museum.
[40] Purchla J., Chwalba A., Komar Ż., Rydiger M., 2022, Niechciana stołeczność. Architektura i urbanistyka Krakowa w czasie okupacji niemieckiej 1939 – 1945, Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury.
[41] Radwański K., 1975, Kraków przedkolacyjny, Kraków: Wydawnictwo Prasowe Zakłady Graficzne RSW „Prasa-Książka-Ruch”.
[42] Swaryczewska M., 2008, „Sacrum” i „profanum” w krajobrazie kulturowym. Dziedzictwo przestrzeni sakralnej na Warmii, Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie.
[43] Tscherkes B., 1993, The Preservation of Soldiers‘ Cemeteries in Galicia in the 20th cty, W: «Cemetery Art». Materials of the International Conference ICOMOS, Wrocław: Muzeum Architektury, 175-180.
[44] Tscherkes B., 2002, Stalinist Visions for the Urban Transformation of Lviv, 1939 – 1955, W: John Czaplicka, red., Lviv: A City in the Crosscurents of Culture, Harvard Ukrainian Studies, 24, Massachusetts: Ukrainian Research Institute Harvard University, Cambridge, 205-222.
[45] Tscherkes B., 2004, „Everybody wanted to see the symbol of the ideology disappear”. Construction and Demolition of Lenin’s Statue in Lviv, W: Cor Wagenaar, red.’ [43] Happy.Cities and Public Happiness in Post-War Europe, Rotterdam: NAI Publishers, s. 374-382.
[46] Tuan Yi-Fu, 1987, Przestrzeń i miejsce, Warszawa: PIW.
[47] Tyszka K., 2009, Religijne oblicze komunizmu, W: Maciejewski M., red., Acta Universitatis Wratislaviensis [No 3154]. Studia nad Faszyzmem i Zbrodniami Hitlerowskimi, 31, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 327-344.
[48] Uruszczak M., 2019, Zabytkowe ogrody rezydencjonalne Jury Krakowsko-Częstochowskiej. Historia, przemiany, ocena stanu, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Rolniczego.
[49] Wetesko L., 2013, Piastowie i ich państwo w łacińskiej Europie. Studia z dziejów kultury politycznej X i Xi wieku, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
[50] Wielka Encyklopedia PWN (WE PWN), 2002, Jan Wojnowski, red., T. 7, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
[51] Wielka Encyklopedia PWN (WE PWN), 2004, Andrzej Krupa, red., T. 24, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
[52] Worytkiewicz P., 2000, Krowoderskie krzyże i kapliczki, W: M. Niechaj, red., Z dziejów Krowodrzy, Kraków: Księgarnia Akademicka, 101-112.
[53] Wrona J., 2011, Desakralizacja przestrzeni publicznej w Polsce w latach 1947-1956, W: Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis, Folia 91, Studia Politologica VI, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie, 43-57.
Źródła internetowe /Online sources
[1] https://lviv1256.com/history/yak-30-rokiv-tomu-u-lvovi-demontuvaly- pam-iatnyk-leninu-istoriia-ta-video/ [25.05.2022].
[2] http://wikimapia.org/4956904/pl/Cerkiew-Narodzenia-Przenaj%C5%9Bwi%C4%99tszej-Bogurodzicy#/photo/6419273 [25.05.2022].
[3] https://dziennikpolski24.pl/krakowskie-pomniki-ktore-budzily-i-budza-kontrowersje-zdjecia/ar/12884682 [20.05.2022].
[4] https://krakow.wyborcza.pl/krakow/7,44425,16779403,lenin-koniew-sowieci-z-cokolow-w-krakowie-zdejmowani.html [20.05.2022].
[5] https://pl.wikipedia.org/wiki/Pomnik_W%C5%82odzimierza_Lenina_w_Nowej_Hucie [20.05.2022].
[6] http://www.mankurty.com/melnik1/12.html [28.05.2022].
[7] https://histmag.org/We-Lwowie-odslonieto-pomnik-pomordowanych-profesorow-5695 [28.06.2022].
[8] https://pl.wikipedia.org/wiki/Stalag_369 [26.05.2022]
[9] https://muzeumkrakowa.pl/aktualnosci/historia-kl-plaszow [26.05.2022].
[10] https://www.academia.edu/13087894/RELACJA_IBRAHIMA_IBN_JAKUBA [29.05.2022].
Informacje: Środowisko Mieszkaniowe, 2022, 40/2022, s. 29 - 44
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Sacralisation and desacralisation of urban spaces as seen in Kraków and Lviv
Sakralizacja i desakralizacja przestrzeni miejskich na przykładzie Krakowa i Lwowa
Uniwersytet Rolniczy im. H. Kołłątaja w Krakowie
National University Lviv Polytechnic
Uniwersytet Rolniczy im. H. Kołłątaja w Krakowie
Uniwersytet Rolniczy im. H. Kołłątaja w Krakowie
Publikacja: 2022
Status artykułu: Otwarte
Licencja: CC BY-NC-ND
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
Polski, AngielskiLiczba wyświetleń: 393
Liczba pobrań: 516