Funkcjonowanie poznawcze, zmiany gałkoruchowe i oczne w przebiegu prawidłowego starzenia się i procesu otępiennego typu alzheimerowskiego – przegląd badań

Klaudia Ołownia; Monika Wiłkość-Dębczyńska; Przemysław Zabel; Daria Kukuła; Katarzyna Zabel; Jakub J. Kałużny

Funkcjonowanie poznawcze, zmiany gałkoruchowe i oczne w przebiegu prawidłowego starzenia się i procesu otępiennego typu alzheimerowskiego – przegląd badań

Data publikacji: 2021

Psychologia Rozwojowa, 2021, Tom 26, Numer 2, s. 21 - 37

https://doi.org/10.4467/20843879PR.21.010.15133

Autorzy

Pobierz pełny tekst

PDF

drukuj

Tytuły

Funkcjonowanie poznawcze, zmiany gałkoruchowe i oczne w przebiegu prawidłowego starzenia się i procesu otępiennego typu alzheimerowskiego – przegląd badań

Abstrakt

Cognitive Functioning, Eyesight and Eye Movement Changes in the Course of Normal Aging and the Alzheimer’s Dementia Process – a Review of Research

Polish society is aging. Currently, people over 65 constitute 16.5% of the population. Along with changes in the population structure, the number of patients with dementia disorders increases. Every year, worldwide, there are nearly 4.6 million new patients diagnosed with dementia, including the Alzheimer’s disease (AD). The purpose of this article is to review research studies that analyze visual-spatial deficits, eyesight and eye movement changes in normally aging people and in patients with AD. With age, various cognitive deficits appear, including visualspatial deficits of perception of complex stimuli, copying figures and visual construction, coordination and visual-spatial processing. So far, a number of studies have been conducted which show that people with AD have a thinner retinal nerve fiber layer. Macular volume and thickness reduction is also observed, which correlates with the severity of cognitive impairment. Research also points to the association of AD with eye movement disorders. Patients in this group make a greater number of errors in anti-saccade tasks as compared to healthy people. Typical for AD are delayed saccades and slow vertical saccade movement, lower accuracy and longer latency time, as well as lower saccadic inhibition as compared to normally ageing people. Identification of eye movement disorders can not only provide information on the severity of the disease but also make it possible to track its progression, and thus, probably, evaluate the effectiveness of the treatment. Further studies will verify the diagnostic value of the retinal changes as an AD marker and the eye movement disorders in determining the severity of the disease, monitoring its course and assessing the effectiveness of the treatment.

Słowa kluczowe

funkcjonowanie poznawcze, zmiany oczne, ruchy oka; cognitive functioning, eyesight changes, eye movements

cognitive functioning, eyesight changes, eye movements

Bibliografia

Pobierz bibliografię

Armstrong R.A. (2009), Alzheimer’s Disease and the Eye. Journal of Optometry, 2(3), 103–111.

Baltes P.B, Lindenberger U. (1997), Emergence of a powerful connection between sensory and cognitive functions across the adult life span: A new window to the study of cognitive aging?. Psychology and Aging, 12(1), 12–21.

Barcikowska M. (2008), Naukowe kryteria rozpoznawania choroby Alzheimera. Rewizja kryteriów. NINCDS-ADRDA. Polski Przegląd Neurologiczny, 4, (supl. A), 93–94.

Barcikowska M. (2012), Choroba Alzheimera – rozpoznawanie. W: Diagnostyka i leczenie otępień. Rekomendacje zespołu ekspertów Polskiego Towarzystwa Alzheimerowskiego, 58–78. Otwock: Wydawnictwo MediSfera.

Barcikowska M. (2014), Choroba Alzheimera. W: A. Stępień(red.), Neurologia, 596–603. Warszawa: Wydawnictwo Medical Tribune Polska.

Barcikowska M. (2017), Choroba Alzheimera jako najczęstsza postać otępienia. W: M. Cybulski, N. Waszkiewicz, E. Krajewska-Kułak, K. Kędziora-Kornatowska (red.), Psychogeriatria, 45–61. Warszawa: Wydawnictwo PZWL.

Berisha F., Feke G.T., Trempe C.L., McMeel J.W., Schepens Ch.L. (2007), Retinal Abnormalities in Early Alzheimer’s Disease. Investigative Ophthalmology & Visual Science, 48(5), 2285–2289.

Borys M. (2015), Zastosowania analizy ruchu oczu w diagnostyce chorób neurodegeneracyjnych. Informatyka, Automatyka, Pomiary w Gospodarce i Ochronie Środowiska, 2, 55–63.

Borzym A., Michalak G. (2018), Otępienia. W: M. Jarema (red.), Otępienia i organiczne zaburzenia psychiczne w praktyce lekarza POZ, 17–43. Warszawa: Wydawnictwo PZWL.

Bulut M., Kurtulus F., Gözkaya O., Erol M.K., Cengiz A., Akıdan M., Yaman A. (2018), Evaluation of optical coherence tomography angiographic findings in Alzheimer’s type dementia. The British Journal of Ophtalmology, 102(2), 233–237.

Bundesen C. (1990), A theory of visual attention. Psychological Review, 97(4), 523–547.

Byerly M.S., Blackshaw S. (2009), Vertebrateretina and hypothalamus development. Wiley Interdisciplinary Review. Systems biology and medicine, 1(3), 380–389.

Cheung C.Y., Ong Y.T., Ikram M.K., Ong S.Y., Li X., Hilal S., Catindig J.A., Venketasubramanian N., Yap P., Seow D., Chen C.P., Wong T.Y. (2014), Microvascular network alterations in the retina of patients with Alzheimer’s disease. Alzheimer’s & Dementia: The Journal of the Alzheimer’s Association, 10(2), 135–142.

Czajor K. (2009), Objawy okulistyczne w chorobie Alzheimera. Przegląd Okulistyczny, 6(32), 1–2. Dostępne na: https://www.przegladokulistyczny.pl/objawy_okulistyczne_w_chorobie_alzheimera (pobrano: 30.12.2021).

Deng Y., Shi L., Lei Y. (2016), Altered topological organization of high-level visual networks in Alzheimer’s disease and mild cognitive impairment patients. Neuroscience Letters, 630, 147–153.

Ferri C.P., Prince M., Brayne C., Brodaty H., Fratiglioni M., Ganguli M., Hall K., Hasegawa K., Hendrie H., Huang Y., Jorm A., Mathers C., Menezes P.R., Rimmer E., Scazufca M. (2005), Alzheimer’s Disease International. Global prevalence of dementia: a Delphi consensus study. Lancet, 366(9503), 2112–2117.

Freitas-Pereira M., von Zuben A Camargo M., Aprahamian I., Forlenza O.V. (2014), Eye movement analysis and cognitive processing: detecting indicators of conversion to Alzheimer’s disease. Neuropsychiatric Disease and Treatment, 10, 1273–1285.

Gabryelewicz T. (2011), Łagodne zaburzenia poznawcze. Postępy Nauk Medycznych, 24(8), 688–691.

Garbutt S., Matlin A., Hellmuth J., Schenk, A.K., Johnson J.K., Rosen H., Dean D., Kramer J., Neuhaus J., Miller B.L., Lisberger S.G., Boxer A.L. (2008), Oculomotor function in frontotemporal lobar degeneration, related disorders and Alzheimer’s disease. Brain, 131, 1268–1281.

Grady Ch.L. (2000), Functional brain imaging and age related changes in cognition. Biological Psychology, 54, 259–281.

Hedges T.R. 3rd, Galves R.P., Speigelman D., Barbas N.R., Peli E., Yardley C.J. (1996), Retinal nerve fiber layer abnormalities in Alzheimer’s disease. Acta Ophthalmologica Scandinavia, 74(3), 271–305.

Hinton D.R., Sadun A.A., Blanks J.C., Miller C.A. (1986), Optic-nerve degeneration in Alzheimer’s disease. The New England Journal of Medicine, 315(8), 485–487.

Irani F. (2011), Visual-Spatial Ability. W: J.S. Kreutzer, J. DeLuca, B. Caplan, Encyclopedia of Clinical Neuropsychology. Dostępne na: https://link.springer.com/referenceworkentry/10.1007%2F978-0-387-79948-3_1418 (pobrano: 25.08.2020).

Jarema M. (red.) (2018), Otępienia i organiczne zaburzenia psychiczne w praktyce lekarza POZ. Warszawa: Wydawnictwo PZWL.

Jadanowski K., Budrewicz S., Koziorowska-Gawron E. (2010), Zaburzenia gałkoruchowe w chorobach ośrodkowego układu nerwowego. Polski Przegląd Neurologiczny, 6(4), 202–211.

Jodzio K. (2011), Diagnostyka neuropsychologiczna w praktyce klinicznej. Warszawa, Wydawnictwo: Difin.

Kahana-Levy N., Lavidor M., Vakil E. (2017), Prosaccade and Antisaccade Paradigms in Persons with Alzheimer’s Disease: A Meta-Analytic Review. Neuropsychology Review, 28(1), 16–31.

Kapoula Z., Yang Q., Otero-Millan J., Xiao S., Macknik S.L., Lang A., Verny M., Martines-Conde S. (2014), Distinctive features of microsaccades in Alzheimer’s disease and in mild cognitive impairment. Age, 36(2), 535–543.

Kesler A., Vakhapova V., Korczyn A.D., Naftaliev E., Neudorfer M. (2011), Retinal thickness in patients with mild cognitive impairment and Alzheimer’s disease. Clinical Neurology and Neurosurgery, 113, 523–536.

Kiejna A., Pacan P., Trypka E., Sobów T., Parnowski T., Kłoszewska I., Bidzan L., Borzym A., Antoniak D., Cieślak U., Paszkowska E., Jarema M. (2008), Standardy leczenia otępień. Psychogeriatria Polska, 5(2), 59–94.

Kilian M. (2012), Naturalne i patologiczne zmiany oczne w starszym wieku i ich subiektywne objawy. Niepełnosprawność i Rehabilitacja, 2, 91–105.

Lagun D., Manzanares C., Zola S.M., Buffalo E.A., Agichtein E. (2011), Detecting cognitive impairment by eye movement analysis using automatic classification algorithms. Journal of Neuroscience Methods, 201(1), 196–203.

London A., Benhar I., Schwartz M. (2013), The retina as a window to the brain – from eye research to CNS disorders. Nature Reviews Neurology, 9(1), 44–53.

Marcinek P. (2007), Funkcjonowanie intelektualne w okresie starości. Gerontologia Polska, 15(3), 69–75.

Martyniuk-Gęca A., Papuć E., Tynecka-Turowska M., Rejdak K. (2016), Choroba Alzheimera i jej rzadkie warianty oraz implikacje dla jakości życia. W: J. Tatarczuk, M. Markowska (red.), Dobrostan a stan zdrowia, 127–137. Lublin: Wydawnictwo Neuro Centrum.

Mossiman U.P., Müri R.M., Burn D.J., Felblinger J., O’Brien J.T., McKeith I.G. (2005), Saccadic eye movement changes in Parkinson’s disease dementia and dementia with Lewy bodies. Brain, 128, 1267–1276.

Niewiadomska G. (1999), Starzejący się mózg – zmiany strukturalne i czynnościowe. Kosmos. Problemy Nauk Biologicznych, 48(2), 201–213.

Ober J., Dylak J., Gryncewicz W., Przedpełska-Ober, E. (2009), Sakkadometria – nowe możliwości oceny stanu czynnościowego ośrodkowego układu nerwowego. Nauka, 4, 109–135.

Okonkwo O.C., Wadley V.G., Ball K., Vance D.E., Crowe M. (2008), Dissociations in Visual Attention Deficits among Persons with Mild Cognitive Impairment. Aging, Neuropsychology, and Cognition, 15(4), 492–505.

Parisi V., Restuccia R., Fattapposta F., Mina C., Bucci M.G., Pierelli F. (2001), Morphological and functional retinal impairment in Alzheimer’s disease patients. Clinical Neurophysiology: Official Journal of the International Federation of Clinical Neurophysiology, 112(10), 1860–1867.

Patton N., Aslam T., MacGillivray T., Pattie A., Deary J.J., Dhillon B. (2005), Retinal vascular image analysis as a potential screening tool for cerebrovascular disease: a rationale based on homology between cerebral and retinal microvasculatures. Journal of Anatomy, 206(4), 319–348.

Pniewska J., Jaracz K., Górna K., Czajkowska A., Liczbińska G., Łojko D., Pałyś W., Suwalska A. (2012), Styl życia a funkcjonowanie poznawcze osób starszych. Doniesienia wstępne. Nowiny Lekarskie, 81(1), 10–15.

Przytycka J., Friedman A. (2017), Zastosowanie głębokiej stymulacji sklepienia mózgu w leczeniu choroby Alzheimera. Polski Przegląd Neurologiczny, 13(1), 10–16.

Quental N.B.M., Brucki S.N.D., Bueno O.F.A. (2009), Visuospatial function in early Alzheimer’s disease: Preliminary study. Dementia & Neuropsychologia, 3(3), 234–340.

Quental N.B.M., Brucki S.N.D., Bueno O.F.A. (2013), Visuospatial Function in Early Alzheimer’s Disease – The Use of the Visual Object and Space Perception (VOSP) Battery. Plos One, 8(7). Dostępne na: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23874610/ https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0068398 (pobrano: 25.08.2020).

Radziwiłłowicz W. (2001), Organizacja funkcjonalna procesów poznawczych w otępieniu, depresji i starzeniu się. Czasopismo Psychologiczne, 7(2), 185–200.

Radziwiłłowicz P., Radziwiłłowicz W. (2001). Orientacja i wzrokowo-przestrzenne syntezy jednoczesne w otępieniu i depresji. Psychiatria Polska, 1, 119–130.

Rizzo M., Anderson S.W., Dawson J., Nawrot M. (2000), Vision and cognition in Alzheimer’s disease. Neuropsychologia, 38, 1157–1169.

Rowland N.C., Sammartino F., Tomaszczyk J.C., Lozano A.M. (2016), Deep brain stimulation of the fornix: engaging therapeutic circuits and networks in Alzheimer disease. Neurosurgery, 63(Suppl 1), 1–5.

Rösler A., Mapstone M.E., Hays A.K. (2000), Alterations of visual search strategy in Alzheimer’s disease and aging. Neuropsychology, 14(3), 398–408.

Shakespeare T.J., Kaski D., Young K.X.X., Paterson R.W., Slattery C.F., Ryan N.S., Schott J.M., Crutch S.J. (2015), Abnormalities of Fixation, Saccade and Pursuit in Posterior Cortical Atrophy. Brain, 138(7), 1976–1991.

Shen Y., Shi Z., Jia R., Zhu Y., Cheng Y., Feng W., Li C. (2013), The attenuation of retinal nerve fiber layer thickness and cognitive deterioration. Frontiers in Cellular Neuroscience, 7(142). Online: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3777215/pdf/fncel-07-00142.pdf.

Spaide R.F., Klancnik J.M., Cooney M.J. (2014), Retinal Vascular Layers Imaged by Fluorescein Angiography and Optical Coherence Tomography Angiography. JAMA Ophthalmology, 133(1), 45–50.

Strauss E., Sherman E.M.S., Spreen O. (2006). A Compendium of Neuropsychological Tests: Administration, Norms, and Commentary. Nowy Jork: Oxford University Press.

Szepietowska E.M. (2009), Czy mniej znaczy gorzej? Starzenie sięz perspektywy neurobiologicznej. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin. Sectio J, 22, 9–22.

Thiyageshm S.N., Farrow, T.F.D., Parks R.W.P., Accosta-Mesa H., Young C., Wilkinson I.D., Hunter M.D., Woodruff W.R. (2009). The neural basis of visuospatial perception in Alzheimer’s disease and healthy elderly comparison subjects: an fMRI study. Psychiatry Research, 172(2), 109–116.

Treder N., Jodzio K. (2013), Heterogeniczność funkcjonowania poznawczego i jego zaburzeń u osób starszych. Psychiatria i Psychoterapia, 9(1), 3–13.

Tripathi R., Kumar K.K., Bharatyh S., Marimuthu P., Varghesse M. (2016), Clinical validity of NIMHANS neuropsychological battery for elderly: A preliminary report. Indian Journal of Psychiatry, 55(3), 279–282.

Wieczorkowska-Tobis K. (2016), Starzenie się jest częścią życia. W: AM. Borowicz, K. Forycka, K. Wieczorkowska-Tobis, Rehabilitacja osób z zaburzeniami funkcji poznawczych, 11–17. Warszawa: Wydawnictwo PZWL.

Wilcockson T.D.W., Mardanbegi D., Xia B., Taylor S., Sawyer P., Gellersen H.W., Killick R., Crawford T.J. (2019), Abnormalities of saccadic eye movements in dementia due to Alzheimer’s disease and mild cognitive impairment. Impact Journal on Aging, 11(15), 5389–5398.

Winkel I., Lewczuk P., Zboch M., Żelwetro A. (2014), Wzrokowy nietypowy wariant choroby Alzheimera. Polski Przegląd Neurologiczny, 10(2), 83–87.

Wojtera M., Sobów T. (2014), Farmakoterapia choroby Alzheimera i innych otępień w praktyce: który lek, kiedy i dla kogo? Aktualności Neurologiczne, 14(4), 218–227.

Yeung L.K., Ryan J.D., Cowell R.A., Barense M.D. (2013), Recognition memory impairments caused by false recognition of novel objects. Journal of Experimental Psychology: General, 142(4), 1384–1397.

Zabłocka A. (2006), Choroba Alzheimera jako przykład schorzenia neurodegeneracyjnego. Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 60, 209–216.

Zając-Lamparska L. (2012), Psychologiczne koncepcje pomyślnego starzenia się człowieka. Rocznik Andragogiczny 2012, 89–105.

Informacje

Informacje: Psychologia Rozwojowa, 2021, Tom 26, Numer 2, s. 21 - 37

DOI: https://doi.org/10.4467/20843879PR.21.010.15133

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Funkcjonowanie poznawcze, zmiany gałkoruchowe i oczne w przebiegu prawidłowego starzenia się i procesu otępiennego typu alzheimerowskiego – przegląd badań

Angielski:

Cognitive Functioning, Eyesight and Eye Movement Changes in the Course of Normal Aging and the Alzheimer’s Dementia Process – a Review of Research

Autorzy

Klaudia Ołownia

https://orcid.org/0000-0002-1006-0061

Wydział Psychologii, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz

Monika Wiłkość-Dębczyńska

https://orcid.org/0000-0002-0094-7793

Wydział Psychologii, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz

Przemysław Zabel

https://orcid.org/0000-0002-5219-9811

Katedra Badania Narządów Zmysłów, CM, UMK, Bydgoszcz

Daria Kukuła

https://orcid.org/0000-0001-9933-3929

Katedra Badania Narządów Zmysłów, CM, UMK, Bydgoszcz

Katarzyna Zabel

https://orcid.org/0000-0003-2701-4309

Katedra Badania Narządów Zmysłów, CM, UMK, Bydgoszcz

Jakub J. Kałużny

https://orcid.org/0000-0003-1908-2141

Katedra Badania Narządów Zmysłów, CM, UMK, Bydgoszcz

Publikacja: 2021

Status artykułu: Otwarte

Licencja: CC BY-NC-ND

Udział procentowy autorów:

Klaudia Ołownia (Autor) - 16%

Monika Wiłkość-Dębczyńska (Autor) - 16%

Przemysław Zabel (Autor) - 16%

Daria Kukuła (Autor) - 16%

Katarzyna Zabel (Autor) - 16%

Jakub J. Kałużny (Autor) - 20%

Korekty artykułu:

Języki publikacji:

Polski

Liczba wyświetleń: 800

Liczba pobrań: 527

<p> Funkcjonowanie poznawcze, zmiany gałkoruchowe i oczne w przebiegu prawidłowego starzenia się i procesu otępiennego typu alzheimerowskiego – przegląd badań</p>

Pobierz xml