FAQ

(Re)produkcja histerii. Rola twórczości scenicznej w popularyzacji histerii na przełomie XIX i XX wieku

Data publikacji: 15.12.2015

Przegląd Kulturoznawczy, 2015, Numer 4 (26) , s. 295 - 311

https://doi.org/10.4467/20843860PK.14.020.4594

Autorzy

Agnieszka Karlińska
Uniwersytet Warszawski, ul. Krakowskie Przedmieście 30, 00-927 Warszawa, Polska
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

(Re)produkcja histerii. Rola twórczości scenicznej w popularyzacji histerii na przełomie XIX i XX wieku

Abstrakt

(Re)production of hysteria. The meaning of theatrical production for the popularization of hysteria in the late 19th and early 20th century

Abstract: In the late 19th and early 20th century hysteria was one of the most common and widely discussed neuropsychiatric disorders. The phenomenon of “hysterization” can be also perceived from perspective of the social impact theory. The epidemic of hysteria was driven by physicians who described in detail its symptoms and the course of disorder, as well as by artists and writers who implemented “hysterical” threads in their work. This paper attempts to establish to what extent the theatre of the Young Poland period was influenced by this medical discourse. It is based on the first-ever detailed systematic review of 90 dramas randomly selected from the list of all plays staged between 1890 and 1913 in two major theaters from Krakow and Warsaw. The number of hysterical symptoms and characters described in the texts written during the epidemic of hysteria is significantly higher compared to earlier works. The degree of “hysterization” has clearly increased in the periods when those novel medical theories gained popularity. It may seems that the theatres as a medium have also contributed to better recognition of hysteria in general population. In the final paragraph the author speculates about potential causes of such large involvement of hysteria in staged dramas, referring to the concept of “embodied transparency”.
 

Bibliografia

Appignanesi L., Forrester J., Kobiety Freuda, przeł. E. Abłamowicz, Jacek Santorski & Co, Warszawa 1992.

Bieńka M.O., Repertuar Warszawskich Teatrów Rządowych 1891–1900, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 1995.

Deschamps A., Newrozy i pesymizm, odczyt wygłoszony w Towarzystwie Naukowym w Clermont-Ferrand, Warszawa 1890.

Didi-Huberman G., Invention of Hysteria: Charcot and the Photographic Iconography of the Salpetriere, przeł. A. Hartz, MIT Press, Cambridge 2004.

Domański P.J., Repertuar teatrów warszawskich 1901–1906, cz. 1, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 1976.

Domański P.J., Repertuar teatrów warszawskich 1907–1911,cz. 1, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 1977.

Domański P.J., Repertuar teatrów warszawskich 1911–1915: Warszawskie Teatry Rządowe, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 1981.

Dybel P., Urwane ścieżki. Przybyszewski – Freud – Lacan, Universitas, Kraków 2000.

Freud S., O psychoanalizie, przeł. L. Jekels, E. Wende, Księgarnia H. Altenberga, Lwów 1911.

Freud S., Breuer J., Studia nad histerią, przeł. R. Reszke, Wydawnictwo KR, Warszawa 2008.

Gembala H., Solańska-Szczepanik K., Repertuar Teatru Miejskiego w Krakowie (16 X 1909 r. przemianowanego na Teatr im. J. Słowackiego) 1905–1913, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 1990.

Gluck M., Popular Bohemia: Modernism and Urban Culture in Nineteenth-Century Paris, Harvard University Press, Cambridge–London 2005.

Gomulicki W., Z powodu śmierci i pogrzebu pewnej artystki, „Kraj” 1890, nr 28.

Histerja, hasło, [w:] S. Orgelbranda Encyklopedja powszechna z ilustracjami i mapami, t. 7, Wydawnictwo S. Orgelbranda Synów, Warszawa 1890, s. 68–70.

Histerja, hasło, [w:] Wielka encyklopedia powszechna ilustrowana, t. 29, J. Aleksandrowicz, (red.), Wydawnictwo S. Sikorskiego, Warszawa 1901, s. 15–20.

Hysterya, hasło, [w:] Encyklopedia podręczna ilustrowana według 2. najnowszego wydania „Macierzy Polskiej” we Lwowie, t. 1, Wydawnictwo „Słowa”, Warszawa 1905, s. 482.

Hysterya, hasło, [w:] F.M. Sobieszczański (red.), Encyklopedya ogólna wiedzy ludzkiej,t. 7,Wydawnictwo J. Ungra, Warszawa 1874,s. 95–96.

Hysterya, hasło, [w:] J. Starkman (red.),Encyklopedya ilustrowana medycyny i higieny popularnej według dzieła Pawła Bonami, Księgarnia Maurycego Orgelbranda, nakładem autora, Warszawa 1892,s. 146–147.

Histerya, hasło, [w:] A. Wiślicki (red.), Podręczna encyklopedya powszechna, t. 3, Wydawnic-
two „Przeglądu Tygodniowego”, Warszawa 1897, s. 276.

Jakubik A., Histeria. Metodologia – teoria – psychopatologia, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1979.

Kłosińska K., Powieści o „wieku nerwowym”, Wydawnictwo Śląsk, Katowice 1988.

Laplanche J., Pontalis J.-B., Słownik psychoanalizy, przeł. E. Modzelewska, E. Wojciechowska, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1996.

Levillain F., Hygjena ludzi nerwowych, przeł. M.G., Wydawnictwo M. Arcta, Warszawa 1905.

Macmillan M., Freud oceniony. Analiza krytyczna dzieła, przeł. M. Zagrodzki, Wydawnictwo WAM, Kraków 2008.

Matuszek G., Demony Przybyszewskiego, czyli o szatanie wczesnej nowoczesności, „Stan Rzeczy” 2011, nr 1.

Okońska A., Stanisław Wyspiański, Wiedza Powszechna, Warszawa 1971.

Orzechowski E., Repertuar teatru krakowskiego 1885–1893, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 1972.

Sajewska D., „Chore sztuki”. Choroba/tożsamość/dramat. Przemiany podmiotowości oraz formy dramatycznej w utworach scenicznych przełomu XIX i XX wieku, Księgarnia Akademicka, Kraków 2005.

Schahadat S., Szalone kobiety, nerwowi mężczyźni: histeria i gender na przełomie wieków, przeł. B. Drąg, [w:] G. Ritz, Ch. Binswanger, C. Scheide (red.), Nowa świadomość płci w modernizmie. Studia spod znaku gender w kulturze polskiego i rosyjskiego schyłku stulecia,Universitas, Kraków 2000.

Scull A., Hysteria: The Biography, Oxford University Press, New York 2009.

Sheppard R., Problematyka modernizmu europejskiego, przeł. P. Wawrzyszko, [w:] R. Nycz (red.), Odkrywanie modernizmu, Universitas, Kraków 1998.

Shorter E., From Paralysis to Fatigue: A History of Psychosomatic Illness in the Modern Era, The Free Press, New York 1992.

Showalter E., The Female Malady: Women, Madness and English Culture, 18301980, Panteon, New York 1985.

Slater E.T., Diagnosis of „Hysteria”, „British MedicalJournal”1965, no. 1395 (9).

Solarska-Zachuta A., Repertuar teatru krakowskiego 1899–1905, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 1979.

Sontag S., Choroba jako metafora. AIDS i jego metafory, przeł. J. Anders, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1999.

Stone J., Hewett R., Carson A., Warlow C., Sharpe M., The „Disappearance” of Hysteria: Historical Mystery or Illusion?, „Journal of the Royal Society of Medicine” 2008,no. 101 (1).

Szasz T.S., The Myth of Mental Illness: Foundations of the Theory of Personal Conduct, ­Harper & Row, New York 1974.

Trillat E., Historia histerii, przeł. Z. Podgórska-Klawe, E. Jamrozik, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1993.

Waligóra J., Młodopolski „dramat wewnętrzny”. Przejawy podmiotowości i subiektywizacji w wybranych utworach dramatycznych, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków 2004.

Warchala M., Autentyczność i nowoczesność. Idea autentyczności od Rousseau do Freuda, Universitas, Kraków 2006.

Zacińska M., Repertuar Teatru Miejskiego w Krakowie 1893–1899, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 1977.

Zunshine L., Theory of Mind and Fictions of Embodied Transparency, „Narrative” 2008, no. 16 (1).

Informacje

Informacje: Przegląd Kulturoznawczy, 2015, Numer 4 (26) , s. 295 - 311

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

(Re)produkcja histerii. Rola twórczości scenicznej w popularyzacji histerii na przełomie XIX i XX wieku

Angielski:

(Re)production of hysteria. The meaning of theatrical production for the popularization of hysteria in the late 19th and early 20th century

Autorzy

Uniwersytet Warszawski, ul. Krakowskie Przedmieście 30, 00-927 Warszawa, Polska

Publikacja: 15.12.2015

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: Żadna

Udział procentowy autorów:

Agnieszka Karlińska (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski