Wykłady, seminaria i studenci Adama Skałkowskiego (1877– 1951)

Dariusz Łukasiewicz

Wykłady, seminaria i studenci Adama Skałkowskiego (1877– 1951)

Data publikacji: 21.02.2025

Przegląd Archiwalno-Historyczny, 2024, Tom XI, s. 179-206

https://doi.org/10.4467/2391-890XPAH.24.008.21070

Autorzy

Pobierz pełny tekst

PDF

Tytuły

Wykłady, seminaria i studenci Adama Skałkowskiego (1877– 1951)

Abstrakt

Niezbyt często dysponujemy dobrymi materiałami biograficznymi nt. historyków. Łatwiej odtworzyć ich poglądy i prowadzone przez nich badania naukowe na podstawie piśmiennictwa. Lepiej jest w wypadku Adama Skałkowskiego (1877–1951). Zachowały się jego wspomnienia, dosyć obfita korespondencja i spuścizna. Dzięki pisanym ręką wykładom uniwersyteckim i rękopisom wykładów powszechnych można odtworzyć działalność profesora jako wykładowcy. Są relacje opisujące styl prowadzonych przez niego wykładów. Korespondencje i inne materiały dają wgląd także w jego seminarium magisterskie i doktorskie, opiekę nad uczniami i w egzaminy. Listy pozwalają śledzić duże zaangażowanie mistrza w pomoc podopiecznym, personalne relacje z uczniami. Widoczna jest nie tylko opieka naukowa, lecz także prywatna, organizowanie wyjazdów stypendialnych i kwerend archiwalnych (listy polecające), a nawet wspieranie finansowe. Otrzymujemy bardzo interesujący obraz pracy uczonego pierwszej połowy XX w. w zupełnie innym niż obecnie systemie wykładów, egzaminów i relacji ze studentami i studentkami. Wykłady miały charakter wyłącznie monograficzny i związane były z bieżącą pracą naukową profesora, tak było również w wypadku innych historyków. Było tylko 5 egzaminów kursowych: z nauk pomocniczych, historii starożytnej, średniowiecznej, nowożytnej oraz filozofii. Egzaminy nie miały nic wspólnego z wykładami i materiał kursowy trzeba było uzupełnić z podręczników.

Quality biographical materials on historians are not very common. It is usually easier to recreate their views and the research they conducted based on literature. However, this does not apply to Adam Skałkowski (1877–1951). We have access to his memoirs, many letters, and other heritage. Thanks to his hand-written university lectures and manuscripts of his public speeches, it is possible to recreate Skałkowski’s activity as a lecturer. There are also accounts describing the style of his lectures. Letters and other materials give us an idea what his MA and PhD seminars looked like, how he supervised his students and organized exams. The letters let one appreciate how passionate Skałkowski was about helping his disciples and how personal his relationship with his students was. One can see that he supervised them not only on an academic, but also on a personal level—he organized study visits and trips to conduct archival research, provided letters of recommendation and even financial assistance. All that makes up a very interesting picture of Skałkowski’s work in the first half of the 20th century—work that was part of a completely different system of lectures, exams, and relationships with students than can be observed now. The lectures were purely monographical in nature and concerned only the current work of the professor; the same also applied to other historians. There were only five exams for the course: pedagogy; auxiliary sciences; ancient, medieval and modern history; and philosophy. The exams had nothing to do with the lectures, and the course curriculum had to be learned from textbooks.

Słowa kluczowe

Adam Skałkowski, wykłady, mistrz, uczeń, praca magisterska, praca doktorska

lectures, master, student, MA thesis, PhD thesis

Bibliografia

Pobierz bibliografię

Źródła archiwalne

Moje zbiory prywatne. Wspomnienia rodzinne i osobiste A.M. Skałkowskiego, Chrobrze, jesień i zima 1943/1944, mps w posiadaniu autora.

Moje zbiory prywatne. Wywiady (przeprowadzałem w 1984 r. w związku z opracowywaną wówczas pracą magisterską na UAM). Wywiad ze Zdzisławem Grotem w 1984 r.

Moje zbiory prywatne. Wywiady (przeprowadzałem w 1984 r. w związku z opracowywaną wówczas pracą magisterską na UAM). Wywiad z Barbarą Grochulską, 16.3.1984.

Moje zbiory prywatne. Wywiady (przeprowadzałem w 1984 r. w związku z opracowywaną wówczas pracą magisterską na UAM). Wywiad ze Stefanem Kieniewiczem, 16.3.1984.

Moje zbiory prywatne. Wywiady (przeprowadzałem w 1984 r. w związku z opracowywaną wówczas pracą magisterską na UAM). Wywiad z Januszem Pajewskim, 22.2.1984 r.

Moje zbiory prywatne. Wywiady (przeprowadzałem w 1984 r. w związku z opracowywaną wówczas pracą magisterską na UAM). Wywiad z Gerardem Labudą z 1984 r.

Archiwum PAN w Poznaniu, Knapowska Wisława, Profesor dr Adam Skałkowski, odczyt w PTPN w 1949 r., Archiwum PAN w Poznaniu, Materiały Wisławy Knapowskiej, t. 31.

Archiwum PAN w Poznaniu, List Adama Skałkowskiego do Wisławy Knapowskiej, Archiwum PAN, Oddział w Poznaniu, Materiały Wisławy Knapowskiej, PIII -2, 303.

Archiwum PAN w Warszawie, Skałkowski Adam, Archiwum Wybickiego, wykłady uniwersyteckie, 1946/1947, Archiwum PAN w Warszawie, III -21, k. 5–6.

Archiwum UAM, sygn. 82/398.

Archiwum UAM, sygn. 148/82.

Biblioteka Ossolineum, Skałkowski Adam, Urywki wspomnień młodości, spisane w roku 1949, 11.2.1950, Biblioteka Ossolineum 12399 II.

Biblioteka UAM, Stan zdrowia Adama Skałkowskiego w 1949 r., BU UAM, 35 IV, k. 114.

Biblioteka UAM, Odezwa Bratniej Pomocy, BU UAM, sygn. 35 IV, k. 161.

Biblioteka UAM, Kuplety z opłatka Koła Historyków UP, BU UAM, sygn. 35 IV, k. 200.

Biblioteka UAM, Ostatnie seminarium Profesora Skałkowskiego, 1948, rkps, BU UAM, 35 IV.

Biblioteka UAM, Antoni Artymiak do Adama Skałkowskiego, 1934, BU UAM, 36 IV, k. 1–2.

Biblioteka UAM, Antoni Artymiak do Adama Skałkowskiego, 11.6.1934, BU UAM, 36 IV, k. 3–8.

Biblioteka UAM, Antoni Artymiak do Adama Skałkowskiego, 12.2.1936, BU UAM, 36 IV, k. 9–11.

Biblioteka UAM, Antoni Artymiak do Adama Skałkowskiego, 21.1.1937, BU UAM, 36 IV, k. 11–12.

Biblioteka UAM, Antoni Artymiak do Adama Skałkowskiego, 8.11.1937, BU UAM, 36 IV, k. 14.

Biblioteka UAM, Antoni Artymiak do Adama Skałkowskiego, 17.1.1938, BU UAM, 36 IV, k. 17–18.

Biblioteka UAM, Antoni Artymiak do Adama Skałkowskiego, 6.3.1938, BU UAM, 36 IV, k. 21–22.

Biblioteka UAM, Antoni Artymiak do Adama Skałkowskiego, 30.4.1938, BU UAM, 36 IV, k. 23–24.

Biblioteka UAM, Zygfryd Bartoszek do Adama Skałkowskiego, 16.10.1934, BU UAM, 36 IV, k. 116.

Biblioteka UAM, Zygfryd Bartoszek do Adama Skałkowskiego, 20.6.1938, BU UAM, 36 IV, k. 117.

Biblioteka UAM, Janina Englertówna do Adama Skałkowskiego, 8.10.1926, BU UAM, 36 IV, k. 402–403.

Biblioteka UAM, Zdzisław Grot do Adama Skałkowskiego, 26.7.1933, BU UAM, 36 IV, k. 458.

Biblioteka UAM, Zdzisław Grot do Adama Skałkowskiego, 7.4.1937, BU UAM, 36 IV, k. 459.

Biblioteka UAM, Stefan Kieniewicz do Adama Skałkowskiego, 19.8.1930, BU UAM, 36 IV, k. 584.

Biblioteka UAM, List Gerarda Labudy do Adama Skałkowskiego, 12.3.1939, BU UAM, 36 IV, k. 898.

Biblioteka UAM, Tadeusz Mencel do Adama Skałkowskiego, 17.10.1935, BU UAM, 36 IV, k. 1078.

Biblioteka UAM, Tadeusz Mencel do Adama Skałkowskiego, 19.3.1936, BU UAM, 36 IV, k. 1079.

Biblioteka UAM, Wykłady, seminaria i studenci Adama Skałkowskiego (1877–1951) 205

Biblioteka UAM, Tadeusz Mencel do Adama Skałkowskiego, 15.8.1936, BU UAM, 36 IV, k. 1080.

Biblioteka UAM, Tadeusz Mencel do Adama Skałkowskiego, 31.10.1936, BU UAM, 36 IV, k. 1083.

Biblioteka UAM, Jan Staszewski do Adama Skałkowskiego, 19.8.1925, BU UAM, 36 IV, k. 1522–1523.

Biblioteka UAM, Maria Stępniewska do Adama Skałkowskiego, 6.1.1933, BU UAM, 36 IV, k. 1543–1544.

Biblioteka UAM, Stanisław Wasylewski do Adama Skałkowskiego, 12.6.1947, BU UAM, 36 IV, k. 1751.

Biblioteka UAM, Juliusz Willaume do Adama Skałkowskiego, 21.4.1949, BU UAM, 36 IV, k. 1846.

Biblioteka UAM, Kazimiera Żylińska do Adama Skałkowskiego, 20.12.1924, BU UAM, 36 IV, k. 1960–1961.

Biblioteka UAM, Skałkowski Adam, Rewizjonizm w naszej historiografii, BU UAM, 46 II /10.

Źródła drukowane

Kieniewicz Stefan, Pamiętniki, Kraków 2021.

Literatura

Artymiak Antoni, Lwowianin Henryk Schmitt: spiskowiec, powstaniec, bibliotekarz, publicysta, historyk, Życiorysy zasłużonych Polaków XVIII i XIX wieku, nr 34, Jędrzejów 1939.

Biliński Piotr, Wacław Tokarz 1873–1937. Historyk walk o niepodległość, Kraków 2018.

Biliński Piotr, Władysław Konopczyński 1880–1882. Człowiek i dzieło, Kraków 2017.

Dobosz Józef, Z Kielc przez Kraków i Warszawę do Poznania. Kazimierz Tymieniecki i jego działalność na Uniwersytecie Poznańskim przed II wojną światową, „Kronika Miasta Poznania” 2019, 1, s. 231–242.

Grot Zdzisław, Adam Mieczysław Skałkowski, jako dydaktyk i wychowawca, „Neodidagmata” 1975, t. 7, s. 63–70.

Kieniewicz Stefan, Ignacy Działyński 1754–1797, Kórnik 1930.

Łuczakówna Helena, Emilia Sczaniecka, „Roczniki Historyczne” 1930, s. 129–196.

Łukasiewicz Dariusz, Advocatus diaboli. Realizm historyczny Adama M. Skałkowskiego (1877–1951), w druku.

Łukasiewicz Dariusz, Adam Skałkowski, PSB, t. 37, Warszawa–Kraków 1996/1997, s. 649–653.

Marciniak Anna, Działalność naukowa Bronisława Dembińskiego w Poznaniu w latach 1919–1939 [w:] Bronisław Dembiński (1858–1939) wybitny historyk, polityk i działacz społeczny, pod red. Włodzimierza Jastrzębskiego, Toruń 2004, s. 86–103.

Informacje

Informacje: Przegląd Archiwalno-Historyczny, 2024, Tom XI, s. 179-206

DOI: https://doi.org/10.4467/2391-890XPAH.24.008.21070

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski: Wykłady, seminaria i studenci Adama Skałkowskiego (1877– 1951)

Angielski: Adam Skałkowski (1877–1951): His Lectures, Seminars, and Students

Autorzy

Dariusz Łukasiewicz

https://orcid.org/0000-0003-4442-6372

Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN

Publikacja: 21.02.2025

Status artykułu: Otwarte

Licencja: CC BY-ND

Udział procentowy autorów:

Dariusz Łukasiewicz (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

Języki publikacji:

Polski

Liczba wyświetleń: 70

Liczba pobrań: 46

Wykłady, seminaria i studenci Adama Skałkowskiego (1877– 1951)

Pobierz xml