FAQ

Świadkowie Jehowy w Wielkopolsce – część I (lata 1918–1950)

Data publikacji: 2019

Przegląd Archiwalno-Historyczny, 2019, Tom VI, s. 31 - 51

https://doi.org/10.4467/2391-890XPAH.19.002.14931

Autorzy

Jan Miłosz
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
https://orcid.org/0000-0002-5089-575X Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

Świadkowie Jehowy w Wielkopolsce – część I (lata 1918–1950)

Abstrakt

Świadkowie Jehowy są obecni w Wielkopolsce od ponad stu lat. Każdy z podokresów z tego stulecia pełen był różnych wydarzeń dotykających zarówno całą ich wspólnotę, jak i pojedynczych jej członków. Początki w okresie międzywojennym – częściowo jako legalne stowarzyszenie, ale też jako grupa stykająca się z niezrozumieniem i z próbami delegalizacji. Okres okupacji hitlerowskiej – pełen tragicznych losów całej wspólnoty i poszczególnych wyznawców, którzy w obozach koncentracyjnych, nosząc opaskę z fioletowym trójkątem, byli ofiarami tego systemu. Okres powojenny to kolejny etap funkcjonowania wyznania Świadków Jehowy w Wielkopolsce. Do roku 1950, na którym kończy się I część niniejszego artykułu, Stowarzyszenie Świadków Jehowy działało w sposób legalny, choć już wówczas władze komunistyczne starały się poprzez działania administracyjne ograniczyć jego funkcjonowanie. Działania te uzmysłowiły Świadkom Jehowy, że ich krótka legalna działalność może zostać w gwałtowny sposób zakończona. Stało się to w połowie 1950 roku.


Jehovah’s Witnesses in Greater Poland — part I (years 1918–1950)

Jehovah’s Witnesses have operated in Greater Poland for over a hundred years. Each sub-period of this century was full of events affecting both the whole community and its individual members: their early days in the interwar period — partially as a legal association, but also as a group facing misunderstanding and attempts to ban its operation; the period of Nazi occupation — full of tragic events for both the whole community and individual members who fell victim to the system and wore purple triangle badges in concentration camps; post-war period — yet another stage of Jehovah’s Witnesses’ functioning in Greater Poland. This article details their history until the year 1950, until which point the Jehovah’s Witnesses association operated legally, though the communist authorities already tried to limit their functioning through administrative decisions. Those actions made Jehovah’s Witnesses aware that their short-lived legal operation might come to an abrupt end. And in the mid-1950 — it did.

Keywords: religious minorities, Jehovah’s Witnesses, Second Polish Republic, Polish People’s Republic, concentration camps, ban, Charles Taze Russell, Bible Students, Epiphany, Office for Denominational Affairs, Security Office, Security Service

Bibliografia

Aparat bezpieczeństwa w latach 1944–1956. Taktyka, strategia, metody, cz. I: lata 1945–1947, oprac. A. Paczkowski, Warszawa 1994, s. 126–137.

Bednarski W., Armagedon w 1975 roku – „możliwy” czy „prawdopodobny”?, Tychy 2009.

Bednarski W., Polska Strażnica i Złoty Wiek, Publikacje Świadków Jehowy, http://www.piotrandryszczak.pl/polemika3/polska-straznica-i-zloty-wiek.html (dostęp: 22.06.2019).

Biliński K., Hiobowie XX wieku. Wspomnienia Świadków Jehowy, Wrocław 2012.

Chabasińska A., Lubuscy Świadkowie Jehowy wobec represji komunistycznego państwa w latach 1945–1956, [w:] Władze wobec Kościołów i związków wyznaniowych na Środkowym Nadodrzu w latach 1945–1956, pod red. E. Wojcieszyk, Poznań 2012.

Chabasińska A., Polityka władz wobec mniejszości wyznaniowych w Polsce w latach 1945–1956, „Studia Lubuskie” 2009, t. V, s. 37–62.

Dornik H., Wytrwałem dzięki miłości Bożej, Wrocław 2007.

Grelewski S., Wyznania protestanckie i sekty religijne w Polsce współczesnej. Zarys stanu prawnego wyznań religijnych w Polsce, Sandomierz 1935.

Hiobowie XX wieku. Wspomnienia Świadków Jehowy (Badaczy Pisma Świętego), wybrał, oprac. i wstępem poprzedził K. Biliński, wyd. 2, Wrocław 2008.

Instrukcje, wytyczne, okólniki dyrektor Departamentu V MBP dotyczące działań przeciwko Kościołowi katolickiemu w latach 1945–1953, wybór i oprac. A. Dziurok, J. Marecki, F. Musiał, Kraków–Katowice 2012.

Krawczyk R., Świadkowie Jehowy – geneza i główni przedstawiciele, „Studia Elbląskie” 2016, nr XVII, s. 161–170.

Kaszewski W., Wierni Jehowie. Dzieje Świadków Jehowy w regionie łódzkim, Wrocław 2011.

Kostrzewa A., Swędrowski M., Polityka władz wobec Świadków Jehowy na Warmii i Mazurach w świetle sprawozdania wojewody olsztyńskiego do Ministerstwa Ziem Odzyskanych z 16 stycznia 1948 roku, [w:] Meritum, t. 1, Olsztyn 2009, s. 279–288.

Krukowski J., Porozumienia pomiędzy przedstawicielami Rządu i Episkopatu Polski z 1950 i 1956 r. Znaczenie i realizacja, [w:] Prawo i polityka wyznaniowa w Polsce Ludowej, s. 71–98.

Martinek B., Świadkowie Jehowy w Czechosłowacji po 1945 r., [w:] Studia i materiały z dziejów opozycji i oporu społecznego, t. III, Z badań nad oporem społecznym w Europie Środkowej w latach 1948–1955. Zbiór materiałów, pod red. Ł. Kamińskiego, Wrocław 2000.

Marzec Z., Metody działania i przyczyny sukcesów Świadków Jehowy, Kraków 2008.

Matelska A., „...w miłości nie ma bojaźni”. Nazistowskie prześladowania Świadków Jehowy w Polsce, Wrocław 2010.

Michalak R., Polityka wyznaniowa państwa polskiego wobec mniejszości religijnych w latach 1945–1989, Zielona Góra 2014.

Miłosz J., Już nie szpiedzy, jeszcze nielegalni – Świadkowie Jehowy w oczach wielkopolskiej SB w latach 1956–1970, [w:] Władze wobec Kościołów i związków wyznaniowych w Wielkopolsce w latach 1956–1970. (Studia i materiały poznańskiego IPN, t. VIII, Poznań 2009, s. 251–260.

Miłosz J., Świadkowie Jehowy w Wielkopolsce, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2004, nr 3.

Mironczuk J., Świadkowie Jehowy wobec władz Polski Ludowej – geneza kontestacji, [w:] Władze Polski Ludowej a mniejszościowe związki wyznaniowe, pod red. T.J. Zielińskiego, Warszawa–Katowice 2010, s. 85–101.

Najodważniejsi byli zawsze Świadkowie Jehowy. Prześladowania i sprzeciw Świadków Jehowy w okresie reżimu hitlerowskiego, pod red. Hansa Hesse, Wrocław 2006.

Olszewska B.W., Czekanie na „wielki ucisk”, „Polityka”, 1 października 1983.

Ordowski J., Scheider J., Świadkowie Jehowy w Polsce w latach 1936–1945: bilans historiograficzny, [w:] Od nacjonalistycznych konfrontacji do porozumienia europejskiego. Rola Kościołów w dziejowej drodze Niemiec i Polski w XIX i XX wieku, red. G. Besier, Wałbrzych 2004.

Pawłowicz Z., Człowiek a Świadkowie Jehowy, Gdańsk 1991.

Peiper L., Kodeks karny i prawo o wykroczeniach, Kraków 1936.

„Rocznik Świadków Jehowy” 1994.

Rzędowski J., Najdłuższa konspiracja PRL?, „Biuletyn IPN” 2004, nr 3(38).

Slupina W., Świadkowie Jehowy w Polsce 1945–1989. Historia prześladowań mniejszości religijnej, [w:] Od nacjonalistycznych konfrontacji do porozumienia europejskiego. Rola Kościołów w dziejowej drodze Niemiec i Polski w XIX i XX wieku, red. G. Besier, Wałbrzych 2004.

Ufniarski S., Międzynarodowe Stowarzyszenie Badaczy Pisma Św. (Świadkowie Jehowy), Kraków 1947.

Urban K., Mniejszości religijne w Polsce 1945–1991 (zarys statystyczny), Kraków 1994.

Zamiatała D., Instrukcje Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego z 5 i 18 sierpnia 1949 roku w spawie egzekwowania dekretów rządowych, „Archiwalia, Biblioteki i Muzea Kościelne” 2002, t. 78.

Informacje

Informacje: Przegląd Archiwalno-Historyczny, 2019, Tom VI, s. 31 - 51

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Świadkowie Jehowy w Wielkopolsce – część I (lata 1918–1950)

Angielski:

Jehovah’s Witnesses in Greater Poland — part I (years 1918–1950)

Autorzy

https://orcid.org/0000-0002-5089-575X

Jan Miłosz
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
https://orcid.org/0000-0002-5089-575X Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Publikacja: 2019

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: CC BY  ikona licencji

Udział procentowy autorów:

Jan Miłosz (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski